Różaniec, nabożeństwo katolickie, polegające na wielokrotnem odmawianiu „Ojcze nasz“ i „Zdrowaś Marja“ przy pomocy t. zw. różańca, czyli wieńca paciorków, z których 5 większych, oznaczających „Ojcze nasz“, znajduje się co 10 mniejszych, oznaczających „Zdrowaś Marja“. Każde „Ojcze nasz“ i następujących 10 „Zdrowaś Marja“ odmawia się z myślą o jednej z 15 tajemnic wiary. Stąd różaniec, jako nabożeństwo, dzieli się na trzy części: część pierwsza obejmuje 5 tajemnic radosnych, t. j. Zwiastowanie, Nawiedzenie, Narodzenie, Ofiarowanie i Znalezienie Chrystusa Pana w kościele; część druga 5 tajemnic bolesnych, t. j. Modlitwa w Ogrójcu, Biczowanie, Koronowanie cierniem, Dźwiganie krzyża i Ukrzyżowanie; część trzecia 5 tajemnic chwalebnych, t. j. Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie, Zesłanie Ducha św., Wniebowzięcie N. Marji Panny i jej Ukoronowanie. Nazwa różańca pochodzi od „Róży mistycznej“, jednej z nazw N. Marji Panny w litanji loretańskiej, a nabożeństwo to w obecnej formie wprowadził w r. 1208 św. Dominik w założonym przez siebie zakonie. W XV wieku wznowił je Alanus de Rupe, mnich z Bretanji (zm. 1475), a Leon XIII wprowadził je do publicznego odmawiania w kościele, przywiązując do niego liczne odpusty. Do rozpowszechnienia różańca przyczyniły się liczne bractwa różańcowe, zakładane niemal przy każdej parafji katolickiej. Święto Różańca, zwane świętem Matki Boskiej Różańcowej lub Najśw. Marji Panny Zwycięskiej, wprowadził Pius V na pamiątkę bitwy pod Lepanto (7 października 1571 r.), w której Juan d’Austria zwyciężył Turków. Grzegorz XIII (1583) przeniósł to święto na pierwszą niedzielę października. Leon XIII zaś przeznaczył miesiąc październik do publicznego odmawiania różańca i dodał do litanji loretańskiej wezwanie: „Królowo różańca świętego, módl się za nami“.
