Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Spirytualizm
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów |
| Wydawca | M. Arct |
| Data wyd. | 1930 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | S – wykaz haseł S – całość |
| Indeks stron | |
Spirytualizm, zapatrywanie filozoficzne, które, w przeciwieństwie do materjalizmu (ob.), uznaje ducha jako jedyną formę bytu rzeczywistego (ob. Monizm).
Spirytyzm, pogląd, uznający istnienie odrębnego świata duchów, w szczególności duchów zmarłych ludzi, które mogą oddziaływać na materję i w ten sposób ujawniać swój byt. Sposoby tego ujawniania są rozmaite: w drodze t. zw. materjalizacji, gdy duchy „ukazują się“, tworząc sobie chwilowo z materji ciała lub części ciała, np. twarze, ręce, ramiona; w drodze oddziaływań na materję, wywołujących ruchy, które nie dadzą się wytłumaczyć drogą naturalną, jak np. stukania w pustych pokojach, stoliki wirujące i piszące, oraz t. zw. aporty, czyli przenoszenia przedmiotów, nieraz bardzo ciężkich, z miejsca na miejsce; wreszcie w drodze porozumiewania się duchów z ludźmi z pomocą t. zw. medjów, t. j. ludzi, szczególnie do tego pośrednictwa usposobionych. Spirytyzm jest cywilizowaną odmianą pierwotnego animizmu (ob.) i starożytnej nekromancji. Sam uważa się za opartą na doświadczeniach wiedzę o istnieniu duchów i ciągłości istnienia dusz. Jest czemś zupełnie innem, niż wiara religijna w nieśmiertelność duszy, opierająca się na wierze w Boga i wieczną trwałość stosunku między człowiekiem a Bogiem, podczas gdy spirytyzm jest dążeniem do ustalenia na drodze rzekomej empirji, ubranej w formy naukowości, tego, co religja osiąga na drodze wiary. Wprawdzie ze stanowiska religji nie możnaby mieć nic przeciwko doświadczalnemu stwierdzaniu prawdziwości jej wierzeń, niestety jednak, fakta, które wykazuje spirytystyczna empirja, częstokroć zmyślone, lub zupełnie niedorzeczne, pozostają w stosunku do wiary, zwłaszcza wiary chrześcijańskiej, w takiej samej dysproporcji i są oceniane przez spirytyzm z takiem samem niezrozumieniem prawd, których mają dowodzić, jak w pierwotnym animizmie. W doktrynie spirytystycznej przejawiają się resztki starożytnego gnostycyzmu (ob.), idee buddystyczne i panteistyczne, pomieszane z nowożytnym deizmem i racjonalizmem. Z tej mieszaniny wytwarza najnowszego rodzaju mistycyzm, zwłaszcza w czasach powojennych, szczególną i bardzo fantastyczną mitologję. Niepodobna wprawdzie tłumaczyć wszystkich zjawisk spirytystycznych, jak to czyniono doniedawna, wyłącznie przez kuglarstwo i oszustwo, nie da się jednak zaprzeczyć, że naukowy fundament teorji spirytystycznej jest bardzo wątły, a błędy obserwacji i błędy pamięci przy zjawiskach spirytystycznych nie schodzą z porządku dziennego. Z drugiej strony zaś znaczna ilość tych zjawisk, zwłaszcza z dziedziny hipnotyzmu, da się wytłumaczyć przez zastosowanie teoryj psychologicznych, bez potrzeby uciekania się do metafizyki i okultyzmu.
Kościół katolicki potępia spirytyzm (dekret św. Oficjum z 26 kwietnia 1917) jako zaprzeczenie wszelkiej religji i wprowadzenie na jej miejsce indyferentyzmu i nihilizmu.
