Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Typologja
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów |
| Wydawca | M. Arct |
| Data wyd. | 1930 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | T – wykaz haseł T – całość |
| Indeks stron | |
Typologja, 1) tłumaczenie postaci, rzeczy i zdarzeń, wspomnianych w Starym Testamencie, odnajdujące w nich tak zwane typy (figury) mesjaniczne, czyli wyobrażenia przyszłego Mesjasza i jego dzieła. Takimi wyobrazicielami Chrystusa w Starym Testamencie są: Adam, Abel, Noe, Melchizedech, Izaak, Józef, sprzedany przez braci, Hiob cierpiący, Mojżesz, jako zakonodawca, Dawid, urodzony w Betleem, Salomon, jako król pokoju, Eljasz, Jonasz i inni. Rzeczowe typy mesjaniczne są: arka Noego, przejście Żydów przez morze Czerwone, manna na puszczy, woda, wyprowadzona przez Mojżesza ze skały, wąż miedziany, którego widok leczył Żydów na pustyni, baranek wielkanocny i in.
II) Typologja, dział religjoznawstwa, systematyka zjawisk religijnych, odróżniająca się jednak od fenomenologji religijnej tem, że przedmiotem jej klasyfikacji nie są zewnętrzne objawy religijności, formy kultu religijnego, lecz religijność sama, t. j. myśli, uczucia, wyobrażenia i dążenia religijne. Systematyka ta dzieli religijność na trzy główne kategorje: 1) religijność świecka, związana ściśle z życiem doczesnem i jego interesami, 2) religijność, pogardzająca światem i uciekająca przed nim i 3) religijność, opanowująca świat.
Pierwszą kategorję dzielą na następujące typy: a) typ zmysłowy, będący albo religją ludów pierwotnych (naturyzm, demonizm, animizm), albo religją ludów o rozwiniętym zmyśle estetycznym (grecki politeizm), b) typ intelektualny, utożsamiający religijność z poznaniem (gnostycyzm, teozofja) lub Z wczuciem się w wszechświat (panteizm) i c) typ etyczny, zasadzający religijność albo głównie na przestrzeganiu prawa religijnego (religja żydowska i islam), albo też na bezpośrednim stosunku człowieka do Boga, uważanego nie tylko za pana i prawodawcę, ale i za ojca.
Druga kategorja, czyli religijność pogardzająca światem, wytwarza przeróżne typy pietyzmu i askezy, będącej sama dla siebie celem (askeza hinduska) albo środkiem przebłagalnym za winy własne i innych (życie zakonne chrześcijańskie).
Trzecią kategorję stanowi religijność, która nie ucieka przed światem, ale go zwycięża, religijność, która, obejmując całą głębię mistyki religijnej, czyni równocześnie zadość obowiązkom życia doczesnego, czyli religijność chrześcijańska, mieszcząca w sobie wszystkie istotne momenty religijności w jedną syntezę miłości Boga i bliźniego.
Zauważyć należy, że podział powyższy, utworzony przez naukę protestancką, nie da się w całości pogodzić ze stanowiskiem katolickiem. W szczególności nie odpowiada katolickiemu pojęciu życia zakonnego wciąganie go do kategorji drugiej a wyłączanie z trzeciej, ponieważ wiele zakonów katolickich przez dzieła miłosierdzia i szerzenie oświaty wytwarza życie religijne, którego celem nie jest „uciekanie przed światem“, lecz raczej zwyciężanie go przez miłość Boga i bliźniego.
