Słownik etymologiczny języka polskiego/żec
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
żec, żgę, żże; żegać, podżegać; ożóg, już w 15. wieku, zamiast ożeg; pożoga (ale jest jeszcze »poprawne« pożega w 15. wieku), pożożca i pożeżca, ‘podpalacz’; Żegań (‘wypalony las’); żegadło (żegadłem piętnowano, r. 1500 i wcześniej: »piętno albo żegadło«); żegleń, ‘węgiel’, u Stanka 1472 r. (dziś po narzeczach ‘zrzęda’, ‘dziecko uprzykrzone’, zeglenić, ‘zrzędzić’); w biblji: żgą, ‘palą’, żgli, ‘palili’ (stąd żglisko, zgliszcze), »obiaty żżone« i »żgące« (to wedle dawnej składni jedno), ‘ofiary całopalne’; we złożeniu z przyimkiem z-: żdżegł (»wzniecił«, Leopolita), »żdżegł obiaty palone«, ‘spalił’, itd. Poszło żegę z *gegę (p. z-gaga), częstotliwe *gēgati, t. j. *żagać, żagiew (w krzesiwie), czes. żáhew, rus. żagra; dalej żagawka i żagawica, ‘pokrzywa’ (u Stanka 1472 r. żegawka i żegawica, ale żagawa dla ‘adiantum’); jest jednak do żĭg- i żigati, ale i samo żgać, dżgać, żgnąć, dżgnąć; jest i zażognąć (zamiast zażegnąć). Słowiańskie *gegę (tak wszędzie, cerk. żeszti, żegą, żgą i w innych formach z półgłoską, żdzi, żżen, por. ruskie żżonka dla ‘bowli’; w biblji ożżenie, u Leopolity »spalenie«; czes. żéci, żhu, rus. żecz, żgu, żguczij, ‘piekący’) poszło z pierwotnego *degę, ‘palę’, co Litwa zachowała: degti, degu, ‘palić’, dagtis, ‘żegadło’ (do wypalania dziur w drzewie, niby ‘świder’), łotew. daglis, ‘żagiew’; degtinē, ‘gorzałka’; ind. dahati, ‘pali’, awest. dazaiti, ‘gore’; grec. tefra, ‘popiół’; łac. favilla, ‘popiół’, febris, ‘febra’.
