Słownik etymologiczny języka polskiego/człowiek
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
człowiek, człek (ściągnięte), człowieczy, człowieczeństwo; od 16. w. bez liczby mnogiej, ale w 14. i 15. wieku »dwadzieście człowieków«. Pierwotne *czołwiek (przestawione już w prasłowianskiem, więc w jakim 4. czy 5. wieku, w człowiek, jak kłobuk, p.), z *czełwiek, a to z *kełwiek; ruska forma czełowiek ze wsuniętem e mylna. Słowo złożone; czeł- powtarza się w czeladź (p.), więc całość oznacza ‘należącego do czeladzi’; istotnie dawniej tak mówiono: »żałował na Ociesławowego człowieka«, »W. ręczył Iwanowi swego człowieka«; lecz -wiek nie może być lit. waikas, ‘dziecko’ (człowiek niby ‘dziecko’, czy ‘sługa’, bo te dwa pojęcia stale spływały, ‘czeladny’ familji, ‘członek czeladzi’), skoro niema u Słowian śladu podobnego znaczenia; słow. wiek znaczy tylko ‘siłę’ (= lit. waikas, prus. waiks, jeszcze ‘sługa’, ‘pachoł’), więc i w tem złożeniu, wyłącznie słowiańskiem, to samo znaczy: ‘siła czeladna’. Gdy z konieczną przestawką (człowiek z *czołwiek, a to z *czełwiek, bo już w prasłowiańskiem e w podobnem otoczeniu w o przechodzi, por. człon, żłób, z czełn-, żełb-) związek z czeladzią się zerwał, mogło tem łatwiej uogólnić się znaczenie złożenia.
