Słownik etymologiczny języka polskiego/dla
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
dla, narzeczowe la (la Boga, labiedzić), obok dziela Bogurodzicy, stawało nie przed, ale po słowie rządzonem (jak łac. gratia lub causa): tegodla (pierwotnie togodla), nigdy dla tego; »twego dziela chrzciciela«, ‘dla twego chrzciciela’ (Bogurodzica); w 16. i 17. w., gdy dla już przed słowo kładziono (dla Boga), wstawiano między nie (wedle dawnego trybu) bezprzyciskowe postaci: »dla cię Boga proszę«, bo te się zawsze przodu w zdaniu dopominały. Dla i dziela znaczą to samo, lecz są odmiennego początku: dziela, p. działo; dla — a jest i dle, wedle, podle, lub wedla, podla — należy do dla, ‘długość’, dlić, ‘dłużyć’, przedlić, ‘przedłużyć’ (por. takie same według, podług, albo franc. selon z łac. secundum longum, selon Dieu, ‘według Boga’). Tego rzeczownika nie używamy już; czes. dle, delka, ‘długość’, déle, ‘dłużej’, delszí, ‘dłuższy’, dlíti, ‘dłużyć’; rus. dlina, ‘długość’, dlinnyj, ‘długi’, dolszij, ‘dłuższy’, prodlit’, ‘przedłużyć’. — Również przysłówek-przyimek spólny wszystkim Słowianom: słowień. wadle, wale, pole, serb. tak samo, rus. podle (podlinnyj, ‘wedle tegoż’, z tego podlinnik, ‘oryginał’), wozle, ‘obok’, dla, małorus. bila z pila, pidla, czes. dle, wedlé, podlé, dle toho, dawniej tohodle. P. dal i długi.
