Słownik etymologiczny języka polskiego/sól
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
sól, solić; solanka, solniczka, solówka (‘beczka na sól’); prasoł (‘handlujący solą’); rosół (zamiast roz-sół, właściwie ‘rozsolona woda’); z *soł-ny przestawką: słony, słonina, słoniawa (częste w nazwach miejscowych, Słońsk itp.; bywały tam warzelnie soli); tak samo z *soł-ta: słota, w nazwach miejscowych Słotwina i Słoćwina. Z prarodziny europejskiej: grec. hals, łac. sāl, niem. Salz (Sülze, stąd nasze zulce); Litwa jedyna zastąpiła nazwę soli przez druska (właściwie ‘okruch’), stąd nazwa Druskieniki (‘solanki’). Od soli nazwany i słód, i słodki (p.). Słotwina dziś u nas tylko w nazwach miejscowych, ale jest jeszcze u Potockiego w znaczeniu pierwotnem ‘mokradli, moczaru’: »wyszedszy strumykiem z swej słotwiny chudym«. Dalej: solarz, solennik; solnicy w 13. wieku. — Soli kamiennej Słowianie-Polanie nie znali; pierwsze wzmianki o Wieliczce, Bochni, i ich kopalniach pochodzą dopiero z końca 13. wieku. Używali przedtem soli z solanek, ‘źródł słonych’; z solanek wywarzali też sól na wywóz, ale tem trudniła się głównie Ruś Czerwona, dobywająca surowicy z »okien« solnych u Sambora, Drohobycza i i., tworząc jedną z pierwszych gałęzi handlu. Szła sól i od Czarnego Morza. U nas okruchy solne służyły niegdyś i za monetę, kary sądowe pieniężne niemi płacono, jak księga elbląska z końca 13. wieku poucza: ‘kawałek soli’ zwał się wedle niej kruszem (»kruszacy nabijają beczki soli«, mawiano u ludu), a »kara trzechset« odnosiła się właśnie do ‘trzystu kruszów soli’, i ta nazwa pozostała. (I w Serbji średniowiecznej sól w »kruszach« obliczano.) Słownictwo solne polskie obfituje oddawna w wyrazy ruskie; nie przypadkowo też prasołowie (po raz pierwszy r. 1451 wymienieni), i topki soli (r. 1464), i warycze w 16. wieku (niegdyś zasalacze) ruskie noszą nazwy.
