Słownik etymologiczny języka polskiego/tonąć
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
tonąć, z licznemi złożeniami: po-, u-, zatonąć; toń, nowe słowo, dawniej tylko tonia z *top-nia, jak tonąć z *top-nąć; topić, topnieć (o śniegu); topień, ‘rozbitek’, topiel, topielisko, topielec; topny i topliwy; potop, przedpotopowy. Prasłowiańskie; cerk. tonąti, topiti, utapati. Z żywiołem samym, z wodą, top- żadnego nie ma związku; znaczy ‘uderzać, gwałtem cisnąć’, ‘dusić’ (pod powierzchnią wody); tak samo i w innych językach; por. zwroty: »owi pług w ziemi topią«, r. 1595, »utopił nóż w piersi«. Pień tep-, ‘bić’ (p. tepać, por. ciupać), top-; top- zachowaliśmy w całości, o tep- zapomnieli; odmianka z s-, p. stopa, stąpić. Prasłowo; cerk. tepą, teti z *tep-ti, u innych Słowian nowe tepsti albo testi, ‘bić’; czes. tep, ‘bicie’ (np. pulsu), tepna, ‘tętno’, tepati, ‘bić’, otep i otiep (nasze ociepka), ‘wiązka słomy’. Tu należy dalej: tonia, ‘niewód na ryby’; o »zgonnej toni«, jako o ‘ostatecznem niebezpieczeństwie’, w 16. i 17. wieku nieraz mówią, albo o »złej toni«: »gdy już nam przyjdzie na zgonnej toni, tedy do Boga«, Rej. Z dawnych postaci należy wymienić topać (cerk. tapati), topa, o ‘rozbitku morskim’ (topający, ‘topielec’) i o ‘niebezpieczeństwie’ (topali, ‘byli w niebezpieczeństwie’); już r. 1500: »topione sadło, smalc«; taplać lub toplać się. Lit. tepu, ‘mażę’, tapnoti, ‘plaskać’. P. też tępy, tępić, z nosówką, i pnie z st- w stąpić, stopa, itd.
