Słownik rzeczy starożytnych/Imiona polsko-słowiańskie

<<< Dane tekstu >>>
Autor	Zygmunt Gloger
Tytuł	Słownik rzeczy starożytnych
Wydawca	Gebethner i Wolff
Data wyd.	1896
Druk	W. L. Anczyc i Spółka
Miejsce wyd.	Kraków
Źródło	Skany na Commons
Inne	Cały słownik Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI
Indeks stron

›››

[111] Imiona polsko-słowiańskie. Każdy naród posiada pewną liczbę imion osobowych, czyli własnych, płynących z jego języka i pojęć, które z upodobaniem nadaje synom i córkom swoim. Polacy mieli bogaty zasób takich imion narodowych, polsko-słowiańskich, zapewne tak starych jak ich mowa, zrosłych od kolebki narodu z równinami Wisły, Warty i Odry. Imiona te używane jeszcze przez kilka wieków po przyjęciu chrześcijaństwa, w XV stuleciu prawie wszystkie ustąpiły miejsca imionom cudzoziemskim i hebrajskim z wyjątkiem tylko kilkunastu zachowanych do naszych czasów. Naród tak dalece kochał się w formach zdrobniałych i skróceniach swoich imion, iż używano takowych często w dokumentach z pominięciem formy ich głównej. To też podając spis abecadłowy tych imion, było koniecznem obok formy głównej przytoczenie form skróconych, pochodnych i zdrobniałych, a także roku najstarszych dokumentów, w których imiona te mamy już zapisane. W imionach osób, jak słusznie powiedział niemiecki językoznawca Karol Humboldt, kryją się najstarsze pomniki każdego narodu. U nas w czasach, kiedy nazwisk dziedzicznych jeszcze nie znano, imionami zastępowano nazwiska. A jak to gdzieindziej zobaczymy (ob. Nazwy wsi [112]i miast), od dawnych imion polskich pochodzi większa część nazwisk wiosek.

Barwin (miał być synem Leszka III).
Blizbor, r. 1252.
Bogusław, 1200; Bogusz, 1225; Boguszko 1252.
Bogdan, 1065; Bogodan, 1175; Bogudan; Bogut, 1260; Bogdał, 1229; Bogdasz, 1254; Boguń.
Bogumił, 1122; Bogomił, 1233; Bogumilec, 1230.
Boguchwał, 1207; Bogufał, 1145; Boguch, 1175.
Bolesław, 1000; Bolek, Bolko, 1136; Bolech 1136; Bolesta 1237^[1].
Bolebor, 1251; Bolibor, 1250.
Bojomir, Bojan, 1222.
Borysław, 1271; Borut, 1300; Boruta, Borysz, Borys, Borosław, Borzysław 1220.
Bożymir, Bożym, 1222.
Bożywoj, 1237; Bożej 1218; Borzywoj syn Msty w XI wieku; Burzywoj.
Bożysław.
Bożydar, 1368; Bochdar.
Bronisław 1257; Bronisz, 1173.
Bronimir, Bronimierz, Bromir, Bromierz.
Broniwoj.
Bratumił, 1266; Bratuń.
Bratosław, Bratosz 1218; Bracław.
Branibor, Bronibor.
Brodzisław, Brodzisz, 1153.
Budzisław, 1136; Busław, Budzisz, Budek, Budko, 1284.
Budziwoj, 1220; Budewoj, 1248; Budziej.
Brzetysław, 1203.
Bodzanta.

[113]Chocimir, 1351; Chocim, Chocimierz.
Chlebosław, Chleb.
Chwalibóg; Falibóg, 1291.
Chwalimir, 1239; Chwalimierz; Chwalmierz, Faldmir, Falmierz, Falimierz, Almierz (XIII w.).
Chwalisław, 1230; Chwalisz, Falisław, 1249, Falisz, 1244.
Cichobor, Cichoborz, Cibor, Cicibor.
Cichosław, 1267; Ciechosław, Cichosz, Cichost.
Cieszymysł, 1136; Cieszym, 1228; Ciesz.
Czechosław, Czesław, 1180; Czachosław, Czasław, 1101; Czach, Cześćsław, Czesz, Ciechan.
Czcirad, 1231.
Częstobór, 1209, Częstoborz, Cząstobór.
Cieszymir.
Czestmir (podług Długosza był synem Leszka III w w. X).

Dadzibóg, 1254; Dadźbóg^[2].
Dalesz, 1136; Dalek, 1280; Dalech.
Dalibór, Dalebór, 1259.
Darosław.
Dzierżysław, 1254, Dersław, Dziersław^[3].
Długobór, Długoborz.
Długomił.
Długosław, Długosz.
Domasław, 1219; Domosław, 1285; Domisław; Domesław, 1214; Dmoch, Domasz, 1254.
Dobiesław, 1193; Dobiesz, 1136; Dobek, 1136.
Dobrosław, 1228; Dobrosz 1136; Dobroch.
Dobiegniew, 1227.
Dobrogniew, 1238; Dobronog; Dobroniek; Dobroń.
[114]Dobromysł, Dobromyśl.
Dobromił, Dobromil.
Dobromir, 1278; Dobremir, 1015.
Dobrowia, Dobrowit, 1264.
Dysław ob. Władysław.
Dobrowoj.
Dobrogost, 1065: Dobregost, 1243; Dobrogoszcz, Dobrota, 1225.
Domawidz, 1231.
Domarad, 1211; Domerad, 1233; Domorad, 1251; Doman, 1065; Domrat^[4].
Domamir, 1065; Domomir.
Drogomir, 1226.
Drogomił, 1255.
Drogomysł, 1136.
Drogosław; Drogosz, 1259; Drogota, 1125.
Dzierżykraj, 1153, Dzierżek, 1120.
Drogodar.

Falibóg ob. Chwalibóg.
Falimierz ob. Chwalimierz.
Falisław ob. Chwalisław.

Gniewomir, 1107.
Gniewosław, Gniewosz, Gniewek, Gniew.
Godzisław, 1251; Godzisz, 1260; Godziszko, 1266; Godek, 1202.
Gościsław, 1211; Gościsz, 1193; Gostek, 1153; Gostko, 1288; Gostasz i Gostach, 1270.
Gostesław, 1155; Gostsław; Gocław, Gosław, 1218.
Gościrad, 1189; Gozd, Gost, Gostoń, Gostyń.
Gorysław, 1228; Gorzysław, Gorysz, Górka.
Godzimir.
Gościwoj.
[115]Grzymisław, 1223; Grzmisław, Grzymisz, Grzymek, Gromisław, Gromisz, 1065.
Grozimir, Grozimierz, Grozim.
Grodosław, Grodzisz.
Gowor, Goworek, Goworyk, Goworko, Gawor, Gaworek, (wiek XII).

Imiesław, Imisław, 1120.
Jarogniew, 1218.
Jaromir, Jaromił (w. XI).
Jawor, 1177.
Jaropełk.
Jarosław, 1223; Jarysław, Jarosz, 1245; Jaroch, Jarost, 1233; Jarota, Jaręt, Jarąt, Jarcz.
Iścisław (w. XIV).

Kazimir, 1120; Kazimierz, Kaźmirz, Kazuch^[5].
Krzesimir, Krzesimierz, Krzesim.
Krzesław, 1222; Krzesz czyli Krześ; Okrzesław.
Katosław, 1267.
Kochan, 1136.
Krzywosąd 1187.

Lech, Leszek, Leszko, Lestek, Lestko, 1120.
Lubomir (w. XII), Lubomierz, Lubor, Lubomił.
Lubomysł, Lubomyśl.
Lubosław, Lubosz, Luboch, Lubiesz, Lubasz, Lubach.
Lubart, Lubar.
Ludomir, Ludzimierz, Ludmierz.
Lutomir, Lutomierz, Lutomił.
Lutosław, Lutosz.
Lutobor, 1261.
Lutogniew, 1238; Lutuj.
Ludomił, Ludmił.
[116]Ładysław ob. Władysław.

Masław (r. 1040 przywódca rokoszu na Mazowszu).
Małomir, Małomierz, Małosz, Małoch.
Mieczysław (w. X.); Mieczsław, Mieszek, Mieszko, (1136) Mestek, Mestko, 970.
Męcimir, Męcimierz, Męćmierz, Męcisz.
Mirosław, 1211; Mirosz, Mirost, Mirczko; Mir, 1244; Miręta, 1136.
Mirogniew, 1218; Miroń, 1246; Mironiek, 1239.
Młodzisław (może Młodosław?), Młodosz, 1125; Młodziej, 1224.
Mścisław, 1270; Mścisz (Mściś), 1276; Mściszko, Msta (w. XI).
Miłowit, 1136.
Mścibor, 1291; Ścibor, 1110; Ściebor, Siebor.
Miłorad (w. XIV).
Miłosław, 1218; Miłosz, 1136; Miłoch, 1136.
Miłogost, Miłost, Miłota.
Miłowoj, Miłuj (w. XII); Milej, 1110; Milon, 1065; Miłowan, 1136.
Modlibor, 1270; Modliborz, 1271; Modlisz.
Moisław; Mojek, 1177; Mojko, Mojsa.
Monesław (w. XIII), Moniek, Mońko, Moniuszko.
Mroczesław; Mroczek, 1241; Mroczko; Mrocław, Mrokota, 1196.
Mścigniew, 1234.
Myślibor, 1251; Myślibórz.
Myślimir, 1278.
Myślisław, Myślisz, Mysław, Myślak, 1136; Myślik, 1271.
Mściwoj, 1247; Mściwuj, 1233; Mściw, 1231; Mstuj, 1015; Mszczuj, 1235.

Nasław, 1200.
Nasięgniew, może Nasągniew, 1259.
Naczęsław, 1222; Naczęsz, Nacześ.
Nadbor, Nabor (w. XIV); Niebor, 1211; Niebora, 1238.
[117]Nawoj, 1427.
Niedamir, Niedan, 1065; Niedasz, 1206.
Niemir, 1136; Niemiera, 1257; Niemierza; Niemirka.
Niegosław, 1167; Niegosz; Niegusz, 1125.
Niemomysł, Niemsta, 1300; Niemoj, 1125.
Niezamysł, 1136.
Ninogniew, 1286; Ninek, 1125.
Ninomysł, 1136; Ninota.

Obiesław, ob. Sobiesław.
Okrzesław (ob. Krzesław), Okrza.
Ościsław (ob. Rościsław), Osław.
Ostromir, Ostroż.

Pakosław, 1153; Pakosz (może Pąkosław).
Pękosław, Pąkosław, 1243; Pąkosz, 1212.
Paczesław, 1227; Pączesław; Pącław; Pęsław, 1251; Pęcław.
Pobysław, Pobysz.
Przybysław, 1177; Przybysz, Przybko i Przybek, 1258.
Przebysław, 1233.
Polemir.
Poźrymir.
Przedesław, 1200; Przecław 1153; Przesław, 1228; Przęcław, Przącław^[6]; Przedzisław.
Prandota (forma pochodna może od Przedesława).
Przybywoj, 1015.
Przybygniew, 1234.
Przybyrad.
Przedbor, 1228; Przedborz.
Przedwoj, 1153.
Przedpełk, 1188.
Przemysław, 1243; Przemyśl, 1233; Przemek; Przemko, 1289.
[118]Pomścibor, Pomściborz, (w. XV).
Pełka, 1136; (Długosz pisze: „Pełka czyli Fulkon“).

Racibor, 1120.
Radzisław, 1142; Radzisz, Rasław, 1222; Radziej, 1271; Radek, 1065; Radzik, 1065.
Radosław, 1173; Radosz (Radoś), 1065; Radost, 1125; Rasz, 1252; Radoń, 1153.
Rościsław, Rosław, 1200; Rostek; Rostko, 1217.
Radomysł, Radom.
Radzimir, Radzim, Racimir, Racik, 1271.
Radogoszcz, Radogost, Radgost, Radgoszcz.
Radomir, Radomił.
Radsław, Racław, 1227; Raczon, 1252; Rałek, 1273.
Radowoj (może ztąd Radowan, 1265 i Radwan, 1153).
Radowid, 1136; Radowit.
Rolisław, Rolik; Rulik, 1277; Rulisław.
Rusław (w. XII).

Sambor, 1268, Szymbor.
Sobiesław, 1226; Sobiesz, 1247; Sobisław, 1290; Sobosław, 1222; Sobek, 1290; Sobiech, Sobęta, 1236.
Świętomir, 1260.
Świętosław, 1150; Świętosz, 1223; Świętoch, Świętek, 1221; Święcisław 1273; Świesław, 1359.
Sulisław, 1136; Sulisz, Sulej 1254; Sułek, Sułko, 1125; Sulik, 1136; Sułosz, Sulęta, 1065.
Sulimir, 1065; Sulimierz; Sulim, 1065; Sulima.
Sędzisław, 1252; Sędzisz; Sędko; Sąd, 1222; Sądek, 1241.
Spicymir, Spicymierz (w. XI), Spytko, Spytek, Spitysz, 1256.
Sławosław, Sławosz, 1203; Sławek, 1239; Sław; Sławęta, Sławota, 1258.
Stanisław (w. XI), Stanisz, Stańczyk, Stasz (Staś) 1241; Staszko, Stańko.
Sławibor, 1262; Sławik, 1228.
Stanimir, Stanimierz.
[119]Świętobor, 1120; Świątobór, 1105.
Sędzimir, Sądzimir.
Sędziwoj, Sądziwoj, 1209; Sędziwuj.
Sieciesław, Sieciech, Sieciej, 1120.
Sęczygniew, Sągniew, 1260.
Stoigniew, 1136.
Spicygniew, 1155 (już jeden z synów Leszka III miał mieć to imię).
Strachosław, Strasz, Strach, Strachota, 1227.
Stradomir, Stradom.
Strzegosław, Strzesz, 1136; Strzeżek, Strzeszko, 1153.
Stredziwoj, 1281.
Ścibor ob. Mścibor.
Sierosław, Siesław, Sierosz, Sieradz, Sirak, 1136.
Stręgobór, Stręg, Streńk.
Strzegomir, Strzegom.
Stoigniew; Stogniew, Stągniew.
Stoimir, Stomir.
Stoisław, Stosław, Stosz.
Skarbimir, Skarbimierz, Szkalbmierz, Szkalmierz, Stalmierz, Skarbiesz, Skarbosz, Skarbisz, Skarbek.
Skarysław, Skarysz, Skarsz.
Sławoboj, Sławoj.
Słabomir, Słabomierz, Słabosz.
Sobimysł, 1136.
Świętobój.
Świętopełk, 1015.
Sulibor, Sulbor, Sulborz, Szulbor.
Suligost, Sulgost.
Sulirad, 1136; Surad.
Szczęstobój.
Sławomir.

Twardzisław, 1218; Twardosław, 1218.
Tomisław, 1242; Tomisz, Tomił.
[120]Tęgomir, 1136.
Tolimir, Tomir, Tolima, 1218.
Tolisław, 1237; Tulisław, Tulisz.
Trojan, 1065.
Trzebiesław, 1246; Trzebiesz, Trzebuch.
Trzebomysł, 1286.
Tworzymir, Tworek.
Tworzysław, Tworzysz, Tworz, Twosz.

Ubysław, Ubysz (w. XIII).
Uniesław, 1256; Umiesz 1125.
Unisław, Unisz, Unosz, 1218; Unoch, 1125; Unich.
Uścisław, Uścisz, Uciech 1254.
Uniemysł, 1125.
Uniewit, Uniej, 1260.
Unimir, 1065; Unik, 1125.

Wielimir, 1239; Wielimierz.
Wielisław, 1218; Wielisz; Wiesław.
Witosław, 1200; Witosz, Witost, 1065.
Warcisław, Warcisz, Warsz, 1257.
Wrocisław, 1015; Wrocław, Wrocisz, 1200; Wrocik 1239; Wroch.
Włościbor, 1260; Włostobor 1279; Włosto; Włostek; Włost, 1155; Włostej, 1211.
Wojciesław; Wojciech, 1218; Wojciesz, 1230; Wojcieszko, r. 1260.
Wojan, 1125; Wojno, 1218.
Władysław, 1090; Włodzisław, Ładysław, Dysław, Ładzisław.
Władzimir, Włodzimierz, 1235; Włodek.
Władywoj, Władowoj, 1015.
Wiarosław, 1256; Wierusz.
Węcemił, 1230.
Walisław, Walisz.
Wielebor, Wielobor, Wojbor.
Wieńczysław, 1218; Więcław, Węcław, Węcek; Węcko, 1228.
[121]Wacław, Wach, Waniek.
Wirchosław, 1251.
Wiślimir.
Wojmir, 1259.
Wojsław, 1110; Oisław.
Wolimir, 1238; Wolisz, 1065.
Wojsznar, Wojnar, Wojsz, Wojszek.
Wyszebor, 1065; Wszebor, 1200.
Wyszomir, 1237; Wyszon, 1220; Wyszoniek, 1272.
Wyszesław 1227; Wyszek, Wyszko, 1233; Wisław, 1177.
Wyszymir, Wyszomierz, Wysz, Wyzimir, Wyzima, Wyzimierz, 1298.
Wszewłod, 1136.
Wszerad, 1206; Wsieradz.
Wszemir, 1136.
Wszesuł, 1125.

Zasław, 1255; Zasz.
Zbigniew, 1120; Zbyszek.
Zdziesław, 1228; Zdzisław, 1220; Zdziech, 1298; Zdziesz, 1283; Zdzieszek, Zdzisz (Zdziś), Zdzieszko, 1287.
Zawichost; Zawist, 1065; Zawisz, 1264; Zawisza 1264.
Zbilut; Zbijlud, 1065; Zblut.
Zbroisław, Zbrosław, 1222; Zbrosz.
Zbijsław, Zboisław, 1222; Zbysław, 1200; Zbysz.
Ziemisław, 1251; Ziemięta 1271.
Zdziwoj, 1125.
Zdzigod, 1257.
Zdzimir, 1125; Zdzimił.
Ziemimysł, 1120; Ziemomysł, 1200; Ziemisław, 1251.
Ziemirad, 1255; Żymir.
Ziemowit, Ziemowid, Ziemak^[7].
Złotosław (w. XIII); Złotosz, Złotoch.
[122]Żyrosław, 1091; Żyrosz, 1128; Żyroch, 1136; Żysław, Żyron, Żyro, 1187; Żyra, 1065; Żarek, Żarko, 1218.
Żelisław, 1120; Żelisz, Żelech.

 Imiona niewiast formowano ze wszystkich męskich przez dodanie żeńskiej końcówki. W dokumentach z doby piastowskiej znajdują się następujące: Bogna (Bogdanna); Bogusza, 1153; Bogusława, 1288; Boguchna, Busława; Bronisława, 1259; Czechna (Czesława); Dobrogniewa; Dobiechna, 1206; Dobrosława, 1253; Dąbrówka, 1120; Dersława; Grzymisława, 1228; Gorysława i Górka; Jaromira; Jaromiła; Jarosława; Kochna; Klichna; Ludomiła; Ludmiła, 1228. Miłoszka, 1222; Monesława; Małusza; Mścichna (Mścisława); Nawojka; Odosława; Przedzisława; Przybka, Przybysza i Przybysława; Piechna; Racława 1262; Rzepica, Rzepicha, Rzepka, 1120; Radogosta, Radosta, 1222; Radosława; Swatawa i Swiętochna, Świętka; Stachna; Tolimira i Tomira; Wisenna, 1240; Wyszesława i Wisława; Witosława, 1289; Wiścisława; Wolisława; Witomira; Wanda, Wąda; Wyszomira; Warszka (Warcisława); Woisława; Wichna, Witusza (czyli Witusia); Złotosława; Zbysława, 1200 i Zbichna; Zdzisława, 1236 i Zdziesza, 1193; Zdzimiła, 1298. Przyjąwszy chrzest z Zachodu, Polacy wiele imion cudzoziemskich starali się nagiąć do brzmień języka ojczystego lub wprost przerobić na imiona typu narodowego. I tak imię Ignacy przełożono na Żarek, Żegota, Żegost; Laurenciusz na Wawrzyniec; Jan na Janisław, a w skróceniu Jasław, Janusz; Adalbert na Wojciech; Andrzej na Jędrzej; Matias na Maciej; Zacharyasz na Zach; Elizabetha na Elżbieta, a jak Długosz zapewnia, że i Ryksę nazywano również Elżbietą; Aleksander zwał się Olechno i Oleś, a imię żeńskie Aleksandra — Olechna, Oluchna w metrykach; Jan Baptysta — Jan Chrzczon, później Chrzciciel; Lassota — Sylwester; Łukomir — Łukasz. Teodat — Bogodan, Bogdan; Benedykt — Świętosław; Otto — Oddon, Odolan, 1015; Jakób — [123]Jakusz, Jak, Jaka; Mateusz — Matejko; Tymoteusz — Tyszka, Tyszko; Simeon — Szymon; Nikolaus — Mikołaj, Miklasz; Eleazar — Olizar; Dyonizyusz — Denis, Denisko; Feliks — Szczęsław, 1259; Szczęsny; Marya — Maryanna, Marusza czyli Marusia; Petrus — Piotrusz i imię żeńskie Petrusza, czyli Pietrusia; Gotlib — Bogumił; Eustachiusz — Ostasz, 1212; Benedykta nazywano nietylko Świętosławem, ale także Bieniaszem i Bieńkiem; Hieronima — Jarosławem i Jaroszem; Klemensa — Klimuntem i Klimkiem; Julian — Julisław, Julimir; Egidyusz — Idzi; Hijacynt — Jacenty, Jacek. Mamy wreszcie Jadwigę, Zosię, Kasię, Malwinę, Janinę, Halinę i kilka innych jeszcze imion spolszczonych. Wogóle Polacy posiadają tyle imion narodowych i spolszczonych, tylu we własnym narodzie zasłużonych pradziadów, mężów błogosławionych i świątobliwych, którzy je niegdyś nosili, że nie mają żadnej potrzeby dla dziatwy swojej pożyczać imiona cudzoziemskie lub wytwarzać nowe dziwolągi niezgodne z duchem mowy rodzinnej.

1. Imię Bolesław nosiło 33 panujących w różnych dzielnicach i kilku wiekach książąt krwi Piasta.
2. DaźdbohDadźboh miał być bogiem szczęścia u Słowian, a Nestor powiada, że Włodzimierz składał mu ofiary na górach kijowskich. Bożyszcze to wspomniane jest także w „Wyprawie Igora na Połowców“.
3. Długosz Dersława nazywa Drzerskiem.
4. Długosz pisze: „Domarat vel Domanek“.
5. Pierwszym Kazimierzem na tronie był wnuk Bolesława Chrobrego, urodzony r. 1016.
6. Przecław z Pogorzelca (Pogorzelecki) her. Grzymała, biskup wrocławski od 1341 († 1376) był ostatnim Polakiem na tej katedrze przed szeregiem Niemców.
7. Imię Ziemowit nosiło sześciu książąt mazowieckich krwi piastowskiej.

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Zygmunt Gloger.