przy końcu 18. wieku; pozornie słowiańskie; twierdzą jednak, że to tatar. sanabar, zniekształcone; czy nie odwrotnie?
sandacz, ryba, z przejściem an w ę: sędacz (jak węder) w 16. wieku; z niem. Zander, w 15. w. sandāt w dolnych Niemczech, dziś Sander(t).
sani, sanki, sankować się; sanica, ‘droga sanna’, sanice, ‘płozy u sań’; prasłowiańskie; u Czechów sań i ‘smok’ (jak płoz); tak i cerk.: wszystkie trzy nazwy od ‘pełzania’.
sapa, ‘graca’, sapać, ‘okopywać gracą’; od nas na Ruś. Z romańskiego sapa (późne łac.; wywodzą z łac. sarpere), franc. sape, skąd nazwa saperów.
sapać, sapię, odsapnąć; «więcej sapu a kołatu« (Rej), »ogień z wodą, będzie sap«, ‘syk’, »drwa sapiące (w ogniu)«; przeniesione na umysł: »dąsy i sapy«, »sapy daremne«; ziemia wilgotna podobne wydaje pod nogami dźwięki, więc sapy, sapowiska, o ‘mokradłach’; sapy (u koni), sapka (u człowieka), ‘katar, nieżyt’; sapliwy. U nas tylko to częstotliwe; prasłowiańskie: sopą, sopsti, sopĕti, ‘piskać’, sopiel, ‘piszczałka’, sopiec, ‘piszczek’, sopl, ‘zdrój’ (p. niżej sopel), sopot (‘wodotrysk’, stąd Sopot gdański). Powtarza się u wszystkich Słowian (czes. sopouch, niby ‘komin’, serb. sopiti, soptiti, o ‘ciężkiem oddychaniu’); postaci z a u innych Słowian arcyrzadkie: serb. sapa, ‘para’, czes. sápati (se) na koho, ‘wściekać się na kogo’; imię ruskie Sapieha, t.j. sopiha, przyrostek -iga; sapieżyński. Prasłowo; lit. szapas, ‘źdźbło’, niby od ‘piszczałki’ przeniesione (por. słow. sopľ); wtoczono ind. śapati, ‘przeklina’. śabda-, ‘głos, szum’.
sapient(y), ‘bedel, sługa rektorski’, z łac. sapiens, ‘mądry’, wedle dawnej tytułomanji (rektor: magnificus, dziekan: spectabilis, itd.); z tej łaciny i śmieszny saperda, ‘mędrek’, od 17. wieku., a może i safanduła, od 18. wieku, z przyrostkiem i znaczeniem jak fafuła.
sapory, ‘smaki, sosy’, w 16. i 17. wieku (bo sapią, twierdzi Rej żartobliwie); z łac. sapa, rodzaj ‘moszczu’, sapor, ‘smak’; por. niem. Saft, ‘sok’.
sarabanda, ‘taniec, kurant’, romańskie (u nas w 17. wieku), z hiszpańskiego, a to ze Wschodu.
Saraceni, ‘mahometani’, z arab. nazwy ‘Wschodu’; cerk. sracinin i stracinin, sorocinin i sarakinin, wprost z grec. sarakēnos.
sarbać, ‘cedzić (przez zęby)’, sorbać, serbać, kaszub. strzebać (ze wsuniętem t, jak w czes. strzebati); cerk. srbati, rus. sierbat’; strzebać polega na przestawionej postaci sreb- z serb-, z pełnem e; sarbać na półgłosce, twardej lub miękkiej, sŭrb lub sĭrb. Lit. surbiu, surbti, i (z podobną odmianą) srebiu, srebti, obok sruobti i sriaubti, o ‘łykaniu i ssaniu’; grec. rhofeō, o ‘łykaniu płynów’, łac. sorbeo. P. pasierb, Serbowie. U nas w nazwach miejscowych: Sarbiewo; Sarbja, kraina nad Oderą pod Krosnem; osobnik nazywa się Sarbin, stąd Sarbinowo i i. Zwykłe słowo polskie: sarkać (p.).
sardela, sardelka (a nieraz i z ruska, z e: serdelka), sardynka, nazwa rybek, od Sardynji, gdzie ich połów.
sarkać, sarknąć; sarkać nosem, ‘wciągać’, dziś w znaczeniu przeniesionem na stan umysłu: ‘narzekać, utyskiwać (na kogo)’; prasłowiańska odmiana słowa sarbać (jak
