Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/665

Ta strona została przepisana.

Ammodytes (z greckiego Ammodytes, przebywający w piasku). Starożytni tym wyrazem oznaczali gatunek węża, który w Libii się znajdował i w piaskach pustyni przebywał. Gesner nazwał Ammodytes gatunek ryb, który Niemcy Sandael nazywają; Artedi zaś oznaczył tym wyrazem rodzaj przyjęty przez wszystkich ichtyjologów, odznaczający się ciałem przedłużonem, walcowałem, o płetwie grzbietowej pojedynczej, długiej, i odchodowej także przedłużonej; płetwa ogonowa wyraźna, widlasta; płetwy piersiowe małe, brzusznych zaś zupełnie niedostaje. Te ryby, nie mające pęcherza powietrznego, podczas zimy i nizkiego stanu wody morskiej, przebywają w piasku, w pewnych zaś porach i przy wysokim stanie morza, przebywają w wodzie morskiej i wtenczas łowią je wędkami. Z wielką łatwością zagrzebują się w piasku, tak, że trudno je z niego wydobyć. Kybacy północnych brzegów Europy nazywają te ryby Tobis lub Tobioen, od czego Linneusz nazwał je Ammodytes Tobianus, zaś Dr Le Sauvage z Caen odróżnił jeszcze drugi gatunek Ammodites lancea. Mięso tych ryb jest bardzo delikatne; małe ammodyty bywają przez rybaków używane jako przynęta do wędek.

Ammon (amonium), ob. Amonijak.

Ammon, najwyższy bożek egipski, na hieroglilicznych pomnikach zwany Amen, porównywany bywa z greokim Zeusem: ztąd święte miano Teb egipskich miasta Ammonowego (No-Ammon w Starym Testamencie), oddają Grecy przez: Diospolis. Na pomnikach religijnych tego miasta wyobrażają Ammona siedzącego na tronie i dzierżącego w reku symboia życia i władzy, z właściwą mu ozdobą głowy, złożoną z dwóch piór wysokich ponad dolną częścią korony i pasem u nich zawieszonym, a sięgającym z tyłu aż do nóg. W kształcie ludzkim ukazuje się on i po innych miejscach Egiptu; lecz jest właściwem bożyszczem Teb, mimo że świętości jego znachodzą się w Meroe, w Nubii i Libii. Nazwa Aniun znaczy Skrytego (ciemnego, nieobjawionego); w systemacie mytu egipskiego stoi na czele pierwszego rzędu bogów, w kosmogonicznym tego mytu rozwoju. Ogólna ta jego natura ułatwia zmieszanie go z innemi bogami, i tak: począwszy od 18 dynastyj królów, znajdujemy nazwę tego boga wypisaną przez Amun-Ra, w skutek zespolenia go z istotą Knef (ob.). Część jego zawczasu przeszła do Grecyi i Rzymu, gdzie ją z Jowiszową łączono: tym sposobem powstały świątynie Jowisza ammońskiego w Tebach w Beocyi, w Sparcie, w Megalopolis i t. p.

Ammon (ob. Ammonici).

Ammon, (Krzysztof Fryderyk), jeden z najznakomitszych teologów i mówców kościelnych protestanckich w bieżącym wieku, urodził się r. 1766 w Baireuth. Po ukończeniu nauk w Erlangen, został tu r. 1789 professorem filozofii, a roku 1792 professorem zwyczajnym teologii i kaznodzieją uniwersyteckim; z tymże tytułem przeszedł r. 1791 do Getyngi, r. 1804 wrócił znowu do Erlangen na professora teologii, gdzie także był później superintendentem i radcą duchownym. W r. 1813, powołany do Drezna na pierwszego kaznodzieję nadwornego i radcę konsystorza, w miejsce Reinharda, który umierając, sam wskazał go jako najgodniejszego swego następcę. Tu w r. 1825 używać zaczął tytułu szlachcica, powróconego mu przed rokiem w Bawaryi, a którego przodkowie Ammona, w r. 1640 zrzec się musieli, wyzuci z dóbr za przywiązanie do wyznania protestanckiego. W r. 1831 mianowany członkiem ministeryjum wyznań i oświecenia publicznego, a później wice-prezesem konsystorza najwyższego. Ammon był zwolennikiem zasad szkoły krytycznej, a zwłaszcza filozofii Kanta, i starał się godzić naukę z wiarą, celem wspierania jednej przez drugą, jeżeli nie całkowitego ich