a nawet tortury: jeśli wśród mąk, albo wkrótce potem w skutek mąk życia nie postradali, nazywali się Confessores (wyznawcy). Tych zaś, którzy za wyznanie swoje utracili życie wśród mąk, lub wprost zostali śmiercią ukarani, nazywano Martyres (ob. Męczennicy). Często jednak nazywano męczennikami i tych, którzy cierpieli męki za wiarę, lecz życia nie utracili. Confessores byli w wielkiém u wiernych poważaniu, przedmiotem szczególnej ich pieczołowitości; odwiedzali oni ich w więzieniu, drogo nawet w tym celu przystęp opłacali, pocieszali, karmili, zachęcali do wytrwania, towarzyszyli im do sądu, na miejsce kaźni, spisywali ich odpowiedzi na pytania sędziego i inne słowa godne uwagi. Dowodów na to pełne są Akta męczeńskie (ob.). W skutek uszanowania, jakie okazywano wyznawcom, wyrobił się zwyczaj, że biskupi na ich zalecenie skracali winnym czas publicznej pokuty. Ztąd, gdy wyznawca zostawał w więzieniu, lub był prowadzony na śmierć, winni takowi (ob. Lapsi) przystępowali do niego, żeby pozyskać wspomnione zalecenie, zwane libellus martyrum. Przykład tego mamy w listach św. Cyprjana (Epist. 16): „Universi Confessores Cypriano Papae salutem. Scias nos universis, de quibus apud te ratio constiterit quid post commissum egerint, dedisse pacem et hanc formam per te et aliis episcopis innotescere voluimus. Optamus te cum sanctis martyribus pacem habere. Praesente de clero et exorcista et lectore. Lucianus scripsit.“ Niekiedy taki libellus martyris ograniczał się słowami: „Communicet N. cum suis“ (ib. ep. 10). 2. Grób męczennika, wraz z ołtarzem, który się nad tymże grobem wznosił i na którym w rocznicę męczeństwa (dies natalis martyris) odprawiono Mszą. Zwało się to także martyrium. Gdy prześladowania ustały i na powierzchni ziemi kościoły budować poczęto, starano się stawiać je nad grobami męczenników, w ten sposób, iżby sam grób był na środku kościoła (w miejscu, gdzie się zazwyczaj rozchodzą ramiona krzyża). Kościoły takowe zwano niekiedy martyria, a ołtarz, wraz z podziennym pod nim grobem męczennika, konfessją. Ostatnia ta nazwa i dziś się używa w tém samém znaczeniu. Najsławniejszą jest konfessja św. Piotra na Watykanie, nader kosztowna i bogata. Kilka innych znajduje się w innych kościołach rzymskich. Ob. Martigny, Diction. des antiq. chret. v. Confessio. 3. W języku liturgicznym confessio znaczy spowiedź powszechną, czyli to samo, co confiteor (ob.). 4. W języku teologicznym spowiedź (ob.), część sakramentu pokuty.
Confiteor Deo omnipotenti etc. Jest to formuła ogólnego i publicznego wyznania grzechów, którą naprzemian odmawia kapłan z posługującym przy Mszy, albo też z towarzyszem przy pacierzach w chórze. Za przyjmujących kommunję, ostatnie namaszczenie, odpust zupełny w godzinę śmierci, minister także confiteor odmówić powinien, a przystępujący do spowiedzi odmawiają sami w półowie, lub w formie skróconej, jak w Rytuale. Zwyczajem było nawet u żydów (Lev. XVI), przed złożeniem ofiary kajać się z grzechów przed Bogiem; to też niewątpliwie, że i w Kościele ta spowiedź powszechna z tradycji apostolskiej pochodzi. Najdawniejsze liturgje, a zwłaszcza wschodnie, mają onę w tej lub owej formie, najpospoliciej przed wyjściem do ołtarza odprawowaną; na zachodzie podobnież pozostały ślady u zakonników, że nawet przed ubraniem się w ornat i stułę, znaki niewinności, kapłani spowiedź powszechną czynili. Cóżkolwiekbądź, na wschodzie w jednych kościołach w w. VIII, w rzymskim
