Strona:Pierre Choderlos de Laclos-Niebezpieczne związki.djvu/019

ceny jest szlachetnym i sympatycznym chłopcem: „Oto są ludzie! wszyscy jednako zbrodniczy w swoich zamysłach, niedołęztwu, jakie wkładają w ich przeprowadzenie, nadają miano uczciwości!“ (List LXVI). Dominującą cechą bogdanki Dancenyego, Cesi, jest jej nawskróś kobieca podatność, skazująca ją na to, iż zawsze będzie tem, czem zrobią ją silniejsze dłonie. W swoich prawdziwych „dziejach grzechu“, od pensyonarki świeżo wypuszczonej z klasztoru aż napowrót do furty klasztornej, przebywa ten kawałek życia jako ledwie że świadoma i ledwie że winna igraszka w zbrodniczych rękach. Jej matka, pani de Volanges, to wyborny typ osoby, troszczącej się o cały świat i jego naprawę a ślepej na to, co się dzieje w jej własnym domu. Cechą jej, jak wielu osób specyalizujących się w cnocie, jest pewna próżność, którą pani de Merteuil wyzyskuje po mistrzowsku. Pani de Tourvel, w pierwszej połowie książki niecierpliwiąca nieco swą zabójczo rezonującą doskonałością, w drugiej, kiedy przechodzi całe piekło mąk i upokorzeń, wzruszająca jest siłą uczucia i bezwzględnością oddania. Wreszcie pani de Rosemonde, urocza tym wdziękiem, który owej epoki był najprzedziwniejszym kwiatem, i nad którym — zda się — ani wiek ani choroba nie miały władzy.
 Pomiędzy temi to osobami rozgrywa się akcya powieści. Z listów, z których niemal każdy jest małą perełką finezyi i psychologicznego wyczucia, chciałbym na niektóre zwrócić szczególniejszą uwagę czytelnika. List XLVIII, ów szelmowski koncept Valmonta, kreślony do pani de Tourvel w ramionach Emilii. Listy CXVI i CXVIII, pisane przez Dancenyego jednego i tego samego dnia: pierwszy starający się bezwiednie emfazą wielkich słów pokryć wewnętrzną pustkę i chłód zeń wiejący, drugi pełen przymilnej zalotności rodzącego się uczucia. Trzy listy pani de Merteuil, również kreślone jednego i tego samego dnia (List CIV, CV i CVI), w których dochodzi do wirtuozostwa w hipokryzyi i zepsuciu; tem ciekawsze, iż, w liście