Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/158

tu dusz ludzi zmarłych. W tem ostatniem znaczeniu Hades dzielił się na Elisium, czyli miejsce pobytu błogoslawonych i Tartarus, miejsce pobytu potępionych, (ob. Grecka mitologja i religja).

 Hadrjan, ob. Adrjan.

 Hadż (Hadjdj), pielgrzymka do Mekki, obowiązująca prawowiernych wyznawców Islamu przynajmniej raz w życiu (ob. Islam).

 Haftaraoh (hebr. = zakończenie), w rytuale synagogalnym wyjątek z proroków Starego Testamentu, czytany w dzień sobotni lub inny dzień świąteczny po zakończeniu czytania paraszy, t. j. przeznaczonego na ten dzień wyjątku z pięcioksięgu mojżeszowego.

 Hagar (hebr. = ucieczka), egipska nałożnica Abrahama, matka jego najstarszego syna Izmaela. Wypędzona wraz z dzieckiem przez Sarę, prawowitą żonę Abrahama, wywędrowała na południe od Palestyny, a syn jej Izmael został protoplastą szczepów arabskich. Podanie to odnosi się do odłączenia Hebrajczyków od pokrewnych im szczepów północno arabskich. Wiele podań o Hagarze znajduje się u mahometan, którzy czczą ją jako matkę rodu izmaelickich Arabów „Hagarytów“ i odbywają pielgrzymki do rzekomego jej grobu w Mecce.

 Haggada, w języku rabinicznym ta część żydowskiej tradycji, która tłumaczy Stary Testament w sposób dogmatyczny lub teozoficzny w odróżnieniu od prawnej części tradycji, zw. Halacha. Haggada Paschy nazywa się rytuał nabożeństwa domowego, które żydzi odprawiają w pierwsze dwa wieczory święta Paschy (ob. Talmud).

 Hagjografa (grec. = święte pisma), nazywa się trzecia część Pisma św. Starego Testamentu, wedle podziału żydowskiego. Część ta zwana po hebrajsku Kethubim, obejmuje Psalmy, Przypowieści, Pieśń nad pieśniami, księgę Hioba, Ruty, Skargi Jeremjasza, księgę Eklesiastes, Estery, Daniela, Nehemjasza i księgi kronik (ob. Biblja).

 Hagjografja, czyli hagjologja, dział piśmiennictwa kościelnego, traktujący o życiu świętych. Najdawniejszemi zbiorami hagjograficznemi są Martyna, czyli akta męczeńskie, spisy świętych w dyptychach, kroniki kościołów, oraz roczniki powszechne męczeństw, spisane staraniem Euzebjusza z Cezarei za czasów Konstantyna Wielkiego (por. Acta Sanctorum, Bollandyści i Dyptychy).

 Hakeldama (hebr. = rola krwi), nazwa cmentarza pielgrzymów, zakupionego według ewangelji za cenę 30 srebrników, które Judasz otrzymał za zdradę Chrystusa i zrozpaczony rzucił w świątyni. Według innego podania Judasz miał za te pieniądze kupić kawałek roli pod Jerozolimą i na tem miejscu umarł gwałtowną śmiercią.

 Halacha czyli halakha, w języku rabinicznym oznacza tę część żydowskiej tradycji religijnej, w której mieści się wykład postanowień prawnych, nie mających wprawdzie wyraźnej podstawy w prawie mojżeszowem, ale uważanych za obowiązujące w drodze tradycji (ob. Talmud).

 Halevi Jehuda, ben Samuel, czyli Juda ha-Levi, żydowski poeta i filozof, żyjący w Kastylji w czasie od r. 1085 do 1145, napisał po arabsku dzieło p. t. Al-Chazari (Kuzari) w obronie wiary żydowskiej przeciw karaimom, przeciw chrześcijaństwu i islamowi. Jego poezje, zwłaszcza hymny synagogalne, znajdujące się w modlitewnikach żydowskich, stawiają go w rzędzie najwybitniejszych poetów sefardyjskich t. j. wschodnio żydowskich.

 Halleluja (Alleluja) hebr. hallel lejachve, zn. „chwalcie Pana“, okrzyk radosny często używany w psalmach żydowskich. W czasie obrzędów w świątyni jerozolimskiej odpowiadał nim lud na pienia religijne kapłanów i lewitów. W przekładach biblji wyrażenie to, pozostawone w oryginalnem brzmieniu, przeszło do liturgiki chrześcijańskiej. W Kościele wschodnim śpiewa się alleluja przy liturgji przez cały rok, w Kościele łacińskim opuszcza się je w czasie Wielkiego Postu i przy mszach żałobnych.

 Hamadrjady, w mitologji greckiej bóstwa leśne, nimfy mieszkające w drzewach i ginące wraz z niemi.

 Haman, według opowiadania księgi Estery w Starym Testamencie minister króla perskiego Ahasverusa. Chciał wytracić wszystkich żydów, ale zdemaskowany przez Esterę popadł w