Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Talmud
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów |
| Wydawca | M. Arct |
| Data wyd. | 1930 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | T – wykaz haseł T – całość |
| Indeks stron | |
Talmud (hebr. = nauka), zbiór ksiąg, powstały W ciągu sześciu pierwszych stuleci po nar. Chr., zawierający całokształt ówczesnej wiedzy żydowskiej, uważany przez żydów za świętą, natchnioną i absolutną normę myślenia i postępowania w życiu prywatnem i publicznem. Powstał na tle prawa mojżeszowego (Thora, ob. Pentateuch). Prawo to, nadane kilkanaście wieków przed nar. Chr. i uchodzące za niezmienne, było pośród zmienionych warunków życia trudne do zastosowania, co wywołało u żydów potrzebę objaśniania go i naginania do zmienionych stosunków. W objaśnianiu Thory zarysowały się dwa kierunki: pierwszy, zwany halacha (ob.), określający ze stanowiska prawnego, kiedy i w jakim stopniu obowiązują przepisy prawa mojżeszowego, drugi, zwany haggada (ob.) tłumaczący je w sposób dogmatyczny i teozoficzny przez opowiadania, legendy i porównania. Thumaczenia te gromadziły się drogą ustnej tradycji i przez zapiski, czynione tak przez wykładających jak przez słuchających. Większe zbiory takich tłumaczeń i objaśnień ułożyli w I wieku po nar. Chr. rabini Akiba (ob.) i jego uczeń Meir, zbiory te jednak nie uzyskały mocy oficjalnej. Ogólnie przez żydów przyjęty i dotychczas obowiązujący zbiór praw, zwany Miszna („nauka powtarzana“), pochodzi od rabina Jehudy hannasi („święty“, książę“), żyjącego w latach ok. 136—219 po nar. Chr. i jest pierwszą częścią talmudu.
Miszna, pisana przeważnie w języku nowohebrajskim, częściowo w aramejskim, dzieli się na sześć części czyli „rzędów“ (sedarim), obejmujących razem 63 traktaty, z których każdy dzieli się na rozdziały a rozdziały na zdania. Każdy „rząd“ (seder) ma nazwę, w której wyraża się główny jego przedmiot a mianowicie: 1) Zera’im (nasiona), zawiera przepisy o nasionach i płodach ziemi, o dziękczynieniach za nie, o ofiarach i dziesięcinach; 2) Mo’ed (zebranie świąteczne), przepisy o obchodzeniu szabatu i innych świąt; 3) Naszim (kobiety), przepisy o małżeństwie; 4) Nezikim (uszkodzenia), przepisy prawa cywilnego i karnego; 5) Kodaszim (rzeczy święte), przepisy o składaniu ofiar, o służbie w świątyni i tyczące się potraw i 6) Tehareth (rzeczy czyste), przepisy o oczyszczeniu rytualnem. Miszna, uznana za księgę świętą, stała się wkrótce przedmiotem studjów uczonych żydowskich, zwanych amoreitami (amorim) w odróżnieniu od tannaitów, przedstawicieli tradycji. Odkryli oni w misznie różne braki i sprzeczności a z ich dysput i opracowań powstała druga część talmudu, zwana gemarą („uzupełnienie“).
Powtórny układ gemary, połączonej z miszną, nazwano ok. r. 500 po nar Chr. talmudem. Są dwa talmudy: palestyński (jeruszalmi), skodyfikowany w początkach V w., i talmud babiloński (babli), znacznie obszerniejszy od palestyńskiego i bardziej liberalny, skodyfikowany przez uczonych żydowskich VI wieku, zwanych saboreitami („mniemający“).
Od czasów ces. Justynjana, który w r. 553 zakazał wydawania talmudu aż do papieża Leona X, który w r. 1520 zniósł ten zakaz, talmud był okładany klątwami, konfiskowany i palony publicznie. Pierwsze dozwolone wydanie talmudu wyszło w Wenecji 1520—1524 r. Następnie drukowano talmud w Polsce (Lublin 1559 i Kraków 1609) oraz w Turcji bez cenzury państwowej, w innych krajach zaś pod cenzurą, która usuwała wyrażenia wrogie chrześcijaństwu. Z nowszych wydań talmudu zaznaczyć należy wydanie warszawskie (1876—1878) i wileńskie (1880—1886).
