zaś pod cenzurą, która usuwała wyrażenia wrogie chrześcijaństwu. Z nowszych wydań talmudu zaznaczyć należy wydanie warszawskie (1876—1878) i wileńskie (1880—1886).
(Jevish Encyclopedia, ed. Singer, 1901—06; E. Bischoff: Talmudkatechismus. 1904. Joseph Derenbourg, Talmud, w XII tomie „Encyclopédie des sciences religieuses”, Paris, 1882; H. L. Strack, Einleitung in den Talmud, Lipsk 1908 i podana tam literatura).
Tammuz (Dumuzi), bóstwo starobabilońskie, personifikacja życia przyrody. Według licznych mitów i hymnów na jego cześć, Tammuz corocznie umierał i zmartwychwstawał. Zwany był także „panem świata podziemnego“. Był mężem lub kochankiem bogini Isztar (ob. Astarte), która zstępowała do podziemia, aby go stamtąd wybawić, wedle innego zaś mitu sama sprowadzała jego śmierć, aby znaleźć innego kochanka. Kult Tammuza przeszedł do Syrji a stamtąd do Izraelitów, którzy za czasów Ezechjela oddawali mu cześć w świątyni jerozolimskiej i od niego nazwali czwarty miesiąc w roku Tammuz. W Grecji przedmiotem podobnego kultu był Adonis.
Taniec u ludów pierwotnych ma częstokroć znaczenie rytuału religijnego. W starożytności święta religijne Izraelitów były przeważnie połączono z tańcem, który uważano za wyraz uniesienia religijnego. Taniec rytualny odgrywał znaczną rolę przy odprawianiu greckich misterjów. Pod koniec XVIII wieku był u Indjan, plemienia Siuksów sposobem porozumiewania się z duchami zmarłych. U derwiszów arabskich jest dotychczas sposobem połączenia się z duchem Allacha. Jako wyraz ekstazy religijnej znany jest również w sektach kwakrów i metodystów (jumpers).
Taniec śmierci, w średniowieczu obrazy, przedstawiające śmierć pod postacią szkieletu, tańczącą z ludźmi wszelkich stanów. W XIV i XV w. we Francji, Hiszpanji i Włoszech odbywały się przedstawienia na cmentarzach i w kościołach, rodzaj misterjów, których przedmiotem był taniec śmierci z osobami różnego stanu, wieku i płci. Do najsłynniejszych obrazów, przedstawiających taniec śmierci, zaliczają obrazy na Campo Santo w Pizie, na dziedzińcu klasztornym Charnier aux Innocentes w Paryżu z r. 1424, w katedrze w Lubece z r. 1460 i w Croydon pod Londynem.
W Polsce znajduje się obraz z XVII w., przedstawiający taniec śmierci, w kościele bernardynów w Krakowie.
Tannaici, ob. Talmud i Tosefta.
Tantras, literatura religijna hinduskiej sekty Szaktas, czcicieli bogini Sakti (ob. Hinduizm).
Taoizm, ob. Chiny.
Targumim, tłumaczenia Pisma św. na język aramejski (ob. Biblja).
Tartaros, ob. Hades.
Taumaturgja, moc czynienia cudów (ob. Cud).
Teatyni, zakon reguły św. Augustyna, założony w Rzymie w r. 1524 przez św. Kajetana di Tiene i Jana Piotra Caraffę, późniejszego papieża Pawła IV, który w czasie założenia zakonu był biskupem w Chieti, rzymskiem Theate, od którego pochodzi nazwa zakonu. Celem zakonu jest podniesienie poziomu naukowego duchowieństwa, trudniącego się duszpasterstwem przez szczególną pieczołowitość nad spełnianiem wszelkich funkcyj duszpasterskich, a zwłaszcza przez pogłębienie treści kazań. Zakon ten położył wielkie zasługi dla życia kościelnego, szczególnie we Włoszech, gdzie posiada obecnie 8 klasztorów w Neapolu i Sycylji. Do Polski przybyli teatyni w r. 1664, gdzie przeprowadzili unję ormiańską (ob. Ormianie). Posiadali klasztor we Lwowie, skasowany przez Józefa II w r. 1784, i w Warszawie, zwinięty z końcem XVIII w.
Te Deum, ob. Ambrozjański hymn.
Teizm, pogląd filozoficzno-religijny, wedle którego Bóg, stwórca świata, jest istotą nadświatową, posiadającą właściwości indywidualne, różną od stworzenia, rządzącą światem. Teizm, jako wyraz idealizmu chrześcijańskiego stanowi istotny pierwiastek religji objawionej. Od deizmu różni się przekonaniem o istnieniu woli bożej, która światem rządzi, od panteizmu przez uznanie osobowości Boga, jako istoty odrębnej od świata stworzonego oraz przez antropocentryzm, czyli wiarę w indywidualność człowieka i w jego wyróżnienie przez Boga z pośród reszty stworzenia. Od-
Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/406
Ta strona została przepisana.
TAMMUZTEIZM
401
