Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/230

maczeniu polskiem w r. 1565 a potem w r. 1570 w tłumaczeniu ks. Jakóba Wujka, oraz katechizm Bellarmina, polecony przez synody piotrkowski i łucki w r. 1607 i wydany przeszło 30 razy. Najdawniejszem tłumaczeniem polskiem katechizmu rzymskiego jest przekład ks. Kuczborskiego z r. 1568. Następny przekład, dokonany przez jezuitów, wyszedł w Kaliszu w r. 1603, poczem nastąpiły liczne dalsze przekłady i wydawnictwa katechizmu rzymskiego aż do najnowszych czasów. Jako podręcznik szkolny katechizm jest albo elementarny, czyli katechizm mniejszy, albo katechizm średni, dla niższych klas szkół średnich i t. zw. katechizm większy, przeznaczony dla wyższych klas szkół średnich, zawierający zasady apologetyki.
 Od czasów t. zw. reformacji Lutra powstało wiele katechizmów proteStanckich. Za przykładem Lutra, który wydał w r. 1520 krótkie streszczenie swojej doktryny a w r. 1529 dwa katechizmy, większy i mniejszy, wydal Kalwin swój katechizm w r. 1537 po francusku a w r. 1538 po łacinie, następnie drugi francuski, zwany katechizmem genewskim, w r. 1542. W anglikańskim kościele episkopalnym jest dotychczas w użyciu krótki katechizm p. t. „Church Catechizm“ z r. 1553. Kościół prezbiterjański w Anglji i Szkocji używa katechizmu p. t. „Assembly-Catechizm“ z r. 1643. Także sekty jak socynjanie, kwakrzy i t. p. powydawały swoje katechizmy. W Rosji katechizmy prawosławne wychodziły: na rozkaz Piotra W. w r. 1723, wydany następnie w r. 1832, oraz Mikołaja I, wydany w r. 1866.

 Katechumenat, instytucja kościelna w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, mająca na celu przygotowanie do chrztu tych, którzy prosili o chrzest i uznani zostali za godnych przyjęcia na łono Kościoła. Katechumeni dzielili się na „słuchających“, „klęczących“ i „przygotowanych“ stosownie do stopnia, w którym przypuszczano ich do uczestnictwa w nabożeństwach. Gdy po ustaniu prześladowań i wskutek rozszerzenia chrześcijaństwa z końcem V wieku chrzest dorosłych zaczął należeć do wyjątków, upadł katechumenat jako osobna instytucja kościelna. Ślady jego zachowały się w ceremonjach chrztu.

 Katedra, w pierwszych wiekach chrześcijaństwa krzesło, na którem zasiadał biskup w czasie nabożeństwa, z którego przemawiał do wiernych i udzielał święceń duchownych. Około X w. zaczęto katedrami nazywać kościoły diecezjalne, w których mieściły się stolice biskupie. Kościół katedralny zwie się także kościołem większym (ecclesia maior). W jednej diecezji może być tylko jeden kościół katedralny.

 Katenoteizm, ob. Henoteizm.

 Katolickie listy (z grec. katolikos — powszechny), nazwa listów apostolskich, zamieszczonych w kanonie Nowego Testamentu, skierowanych do ogółu wiernych (z wyjątkiem 2-go i 3-go listu św. Jana), w odróżnieniu od 14 listów św. Pawła, napisanych nie do ogółu chrześcijan, lecz do po-szczególnych gmin chrześcijańskich lub osób. T. zw. listów katolickich jest siedem: list św. Jakóba, dwa listy św. Piotra, trzy listy św. Jana i jeden św. Judy Tadeusza.

 Katolicki kościół, ob. Kościół.

 Katolicko-apostolski kościół, sekta protestancka, ob. Irwingjanie.

 Katolicy niemieccy, ob. Niemieccy katolicy.

 Katolikos, tytuł patrjarchów armeńskich, nestorjańskich i gruzińskich.

 Kawalerowie mieczowi (gladiferi, Schwertbruder), zakon rycerski, założony w r. 1202 przez biskupa inflanckiego Alberta von Appeldern dla ochrony misji, szerzącej chrześcijaństwo w Inflantach, przed napadami Duńczyków i Litwinów. W r. 1237 zakon ten połączył się z zakonem krzyżackim i pozostawał w tem zjednoczeniu do r. 1562, w którym mistrz kawalerów mieczowych Gotthard Ketteler odłączył się od krzyżaków, prze-szedł na protestantyzm i założył świecką dynastję książąt Kurlandji i Semigalji, panującą do r. 1733.

 Kazanie, głoszenie słowa bożego, w Kościele katolickim uroczysta publiczna przemowa kapłana, mająca na celu religijne pouczenie i zbudowanie wiernych przez wyjaśnianie zasad wiary (kazanie dogmatyczne), zasad moralności (k. moralne), przez opo-