Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/298

órkę królewską, wykształcony w egipskich kolegjach kapłańskich, zwyciężył czarowników egipskich i mimo oporu Faraona i samych Izraelitów, wyprowadził ich z niewoli. Przez szereg plag, które na jego prośbę Jahwe zsyłał na Egipt, zmusił Faraona do zezwolenia na wyjście Żydów, przeprowadził ich przez Morze Czerwone, w którem potonęło ścigające ich wojsko egipskie. Czas wyjścia z Egiptu oznaczają albo na wiek XIII (faraon Meneftah) albo na wiek XV przed Chr. (Amenofis II). Druga hipoteza, wedle której działalność Mojżesza przypada na wiek XV, jest prawdopodobniejsza.
 Przez 40 lat prowadził swój lud przez pustynię i nadał mu otrzymane od Jahwe na górze Synaj prawa.
 Postać Mojżesza jest niewątpliwie historyczna. Również pewne jest, że on nadał uświadomieniu religijnemu żydów kierunek monoteistyczny, który odpowiadał wprawdzie tradycji przedmojżeszowej, ale groził zboczeniem pod wpływem ludów postronnych. Ideą jedynego Boga i przymierza z Nim zawartego zespolił różnorodne pokolenia żydowskie w jeden naród. O jego genjuszu organizatorskim świadczy energja, z którą umiał zwyciężyć wszelkie zakusy buntu, a przez wieloletnie życie na pustyni wychowywał swój naród i przyzwyczajał go do wytrzymałości, solidarności i walki z wrogiemi szczepami Beduinów. Pod koniec życia przepowiedział przyjście Zbawiciela (Deuteronomium. XVIII, 15 i 18).
 Prawa, nadane przez Mojżesza, dzielą się na trzy kategorje: praw moralnych, obrzędowych i cywilnych. W prawach moralnych, ujętych w dekalogu, określił obowiązki wobec Boga, wobec bliźnich i wobec samego siebie. W prawach obrzędowych ustanowił kult religijny, stan kapłański, składanie ofiar, święcenie soboty i innych dni świątecznych. W prawach cywilnych zawarł normy życia familijnego, prawa rzeczowego (własności), stosunków społecznych i normy karne (por. Żydowska religja).

 Mokosz, bogini słowiańska, ob. Słowiańska religja.

 Mołokanie, ob. Rosyjskie sekty.

 Momiersi (kuglarze, bigoci), przezwisko, nadane w r. 1818 dysydentom kalwińskim w Genewie, zwolennikom ruchu pietystycznego we francuskiej Szwajcarji, wszczętego przez pastora Cezara Malana, baronową Krudener, jej sekretarza Empaytaza i reformowanego teologa Teodora Monoda, którzy połączyli się w kółko pietystów „Reveil“ (przebudzenie), zawiązane przez predykanta metodystów Roberta Haldan’a. Kółko to stanęło w opozycji do oficjalnego kościoła kalwińskiego. Była to pietystyczna reakcja przeciwko prądom racjonalistycznym, które pod wpływem Voltaire’a, d’Alembert’a i Rouss’a opanowały kalwińskie związki wyznaniowe.

 Monarchjanie, ob. Antytrynitarze.

 Monaster, nazwa grecka klasztoru, używana w kościele wschodnim.

 Monita secreta (privata) Societatis Jesu, rzekome tajne instrukcje zakonu jezuitów, paszkwil przeciwko jezuitom, którego autorem był wydalony z zakonu w r. 1612 eksjezuita Hieronim Zachorowski.

 Monizm, nazwa systemów filozoficznych, które uznają jedyną zasadę bytu w przeciwieństwie do dualizmu chrześcijańskiego (ob. Dualizm), rozróżniającego między Bogiem stwórcą a światem stworzonym. Tą jedyną zasadą bytu jest, wedle różnych systemów monistycznych, albo materja (monizm materjalistyczny), albo duch (monizm idealistyczny lub spirytualistyczny), albo wreszcie jedyna sub-stancja, posiadająca dwojakie atrybuty (przymioty) duch i ciało, które stworzą jedno (filozofja tożsamości). Monizm, nie odróżniający Boga od materji, jest ateizmem.

 Monofizyci, sekta z V w., zwolennicy potępionej przez sobory chalcedoński (451) i konstantynopolitański (553) nauki Eutychesa, uznającej zamiast dwóch natur Chrystusa, boskiej i ludzkiej (diofizytyzm) tylko jedną naturę. Ruch monofizycki wszczął w Palestynie mnich Teodozjusz, wybrany patrjarchą jerozolimskim przeciwko patrjarsze Juwenalowi, a w Egipcie patrjarcha aleksandryjski Tymoteusz i mnich Piotr Fullo, który w liturgji antjocheńskiej po słowach: „Święty Boże, Święty Mocny, Święty a Nieśmiertelny“ wprowadził dodatek: „dla nas Ukrzyżowany“, czyli t.