Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/319

poświęcające się nauce i wychowaniu dziewcząt, prowadzeniu ochronek dla sierot, zakładów dla głuchoniemych i ciemnych, pielęgnowaniu chorych, jak Siostry Op. B. w Evereux, Saumur, Portieux, Ruillé (Soeurs de la Charité de la Providence), które po wydaleniu z Francji w r. 1905 osiedliły się w Kanadzie w Montreal (Sisters of Providence of Charity) i w licznych Stanach Ameryki Północnej, gdzie pracują w szpitalach, przytułkach dla sierot, zakładach dla głuchoniemych i trudnią się nauczaniem ubogich dzieci.

 Opętani (energumeni, demoniacy), wspomniani w ewangeljach jako opanowani przez złego ducha (ob. Djabeł), nie byli to wyłącznie chorzy fizycznie (psychopaci, neuropaci, histerycy, manjacy), gdyż opętanie, opisane w ewangeljach, niezawsze jest połączone z chorobą fizyczną a wypędzanie czartów przez Chrystusa stanowi osobną kategorję cudów obok leczenia chorych.

 Opłatki. Starodawny zwyczaj polski posyłania i roznoszenia opłatków w okresie świąt Bożego Narodzenia pochodzi od starochrześcijańskich eulogjów (ob. Eulogja, 2), nazwa zaś opłatków od oblaty (ob.). Sposób zdobienia opłatków, w godła i rysunki scen ewangelicznych jest jednym z objawów sztuki ludowej.

 Oratorjanie, ob. Filipini.

 Oratorjum, ob. Kaplica.

 Ordalja (z anglosaskiego ordal — wyrok), sądy boże, zwyczaj pogański, przeniesiony przez Germanów w średniowiecze jako sposób procesowy udowodnienia niewinności lub rozstrzygnięcia sprawy spornej. Polegały na zasadzie prawa staroniemieckiego, które nie zobowiązywało oskarżyciela do przeprowadzenia dowodu winy lecz raczej oskarżonego do udowodnienia niewinności. Ordalja były albo jednostronne, gdy tylko oskarżony miał się im poddać, albo dwustronne, gdy oskarżony i oskarżyciel brali w nich udział. Dwustronną formą ordaljów były pojedynki i los, jednostronną próba ognia (włożenie ręki do ognia), próba wody (gorącej — wyjmowanie pierścienia z kotła z wrzącą wodą lub zimnej — rzucenie związanego do wody), próba krzyża (stanie z rozkrzyżowanemi rękami), próba poświęconego kęsa (połknięcie bez udławienia kęsa chleba), próba krwi (dotykanie zwłok zamordowanego przez podejrzanych o morderstwo, przyczem krwawienie ran miało zdradzić winnego i inne. Wielu papieży potępiało ordalja (Mikołaj I, Stefan V, Aleksander II, Celestyn III, Honorjusz III), zabronił ich papież Grzegorz IX dekretem z r. 1234. Wskutek tego ordalja wyszły z użycia prawnego w wieku XIII, pozostały tylko jako nadużycie w w. XIV i XV, w procesach przeciw czarownicom w w. XVI i XVII a dotychczas w formie pojedynków.

 Ordynacja, akt wprowadzenia duchownego w służbę kościelną, w Kościele katolickim święcenia, nadające przyjmującemu je charakter kapłański przez sakrament (ob. Kapłaństwo III). U protestantów akt ten, pozbawiony godności sakramentu, jest tylko urzędowem uznaniem zdatności kandydata i polegał pierwotnie na przedstawieniu go gminie, połączonem z t. zw. introdukcją, t. j. wprowadzeniem w urzędowanie (ob. Introdukcja, 2). Obecnie jest to u luteranów urzędowy akt, który spełnia superintendent na polecenie konsystorza. Mocą tego aktu kandydat zostaje uznany za uzdatnionego do pełnienia obowiązków pastora.

 Ordynarjat biskupi, ob. Kurja biskupia.

 Ordynariusz, biskup diecezjalny, ob. Biskup.

 Orenda, wyraz u Irokezów (Ameryka Półn.), oznaczający siłę tajemniczą, która wywołuje nadzwyczajne i straszne zjawiska przyrody. Siłę tę przypisują Irokezi niektórym duchom i tym wyjątkowym ludziom, którzy ją otrzymali od duchów lub od dusz przodków. To samo pojęcie określają ludy Polinezji wyrazem Manu, a amerykańscy Algonkini wyrazem Manitu. Zwolennicy teorji animistycznej, którzy uważają magję (ob.) za pierwotną religję, stworzyli teorję, jakoby pojęcie orenda było podstawą wszystkich wierzeń religijnych (ob. Animizm).

 Orfeusz. Starogrecki mit o Orfeuszu, poecie i muzyku, który śpiewem