Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/327

PARSYZMPASJA

322

---

dziego“, z którego źli spadają do piekła, a dobrzy przechodzą po nim do nieba. Ci zaś, których dobre czyny równoważą się ze złemi, dostają się do państwa pośredniego (hamestakan). Rzeczy ostateczne wyobraża sobie Zoroaster jako zwycięstwo prawdy (asza) nad kłamstwem (drudż), poczem następuje zatopienie świata potokami gorącej lawy, która złych wytraci, a dobrym przywróci odmłodzone ciała. Obietnica nagrody i zagrożenie karą po śmierci stanowi u Zoroastra pojęcie zbawienia, w którem niema odpuszczenia grzechów przez miłosierdzie, lecz tylko wyrównanie rachunku złych czynów przez rachunek dobrych.
 Późniejszy parsyzm, przedstawiony w częściach Awesty nowszego pochodzenia, zniekształcił naukę Zoroastra W kierunku politeistycznym. Wprowadził do otoczenia Ormazda bóstwa Indów (dewas), nie mające jednak w sobie nic demonicznego. Takim jest Mitra, pogodny bóg światła dziennego, Beretragua, pogromca smoka, Tisztria, tęcza i Frawaszi, dobrzy genjusze, towarzyszący bogom i ludziom. Charakterystyczną cechą parsyzmu są ścisłe przepisy utrzymywania czystości, wynikające z wiary, że każda nieczystość duszy czy ciała jest rozsadnikiem złego i daje złym duchom władzę nad duszą i ciałem człowieka. Stąd pochodzi unikanie zetknięcia się ze wszystkiem, co uchodzi za nieczyste, a więc przedewszystkiem choroba i śmierć. Palenie zwłok jest zakazane, aby nie zanieczyszczać ognia. Zwłoki umieszcza się w „wieżach milczenia“ (ob. Dakhma), gdzie sępy pozostawiają z nich tylko nagie kości, wrzucane następnie do przeznaczonych na to kostnic. W przeciwstawieniu do religji Indów parsyzm nie zna żadnych przepisów ascetycznych, postów, umartwiania się, dobrowolnego ubóstwa, anachoretyzmu, bezzenności i poskramiania zmysłów. Mimo to pojęcia etyczne religji Zoroastra stoją bardzo wysoko, z wyjątkiem przepisu, dopuszczającego zawierania małżeństw w najbliższej rodzinie. Bundehesz, kosmologja Zoroastra, ujmuje historję wszechświata w system chronologiczny o czterech okresach, z których każdy ma trwać 12.000 lat. W pierwszym okresie Ormazd stwarza świat duchowy, czem zaskoczony Aryman potrzebuje 3.000 lat, aby ochłonąć z zadziwienia. W drugim okresie Ormazd stwarza świat materjalny, niebo, ziemię, wody oraz pierwszych ludzi: Maszja i Maszjani. W tym samym czasie Aryman powołuje do życia demony i złe duchy. Następuje walka między nim a stworzonym przez Ormazda światem. Na początku czwartego okresu Zoroaster głosi swą naukę, objawianą przez Ormazda, a potem co tysiąc lat ma się pojawiać nowy prorok z nasienia Zoroastra.
 Religja Zoroastra była religją narodową Medów i Persów aż do zawojowania państwa perskiego przez Arabów i do upadku dynastji Sassanidów (642 po Chr.). Arabowie wprowadzili do Persji islam, a wyznawcy religji Zoroastra przenieśli się do Indyj. Dotychczas tworzą w Bombay i okolicy dobrze zorganizowaną gminę wyznaniową.
 (Edvard Lehmann: Zarathustra, 1899—1902; Darmesteter: Ormazd et Ahriman, Paris 1877; A. V. W. Jackson: Zoroaster, the prophet of Ancient Iran, New York 1899).

 Paruzja (greck. obecność, przyjście), wyraz używany w chrystologji i eschatologji na oznaczenie powtórnego przyjścia Chrystusa na sąd ostateczny.

 Pascendi dominici gregis, pierwsze słowa i nazwa encykliki Piusa X przeciwko modernistom (ob. Modernizm).

 Pascha, ob. Wielkanoc i Żydowskie święta.

 Paschalis. Było dwóch papieży tego imienia: Paschalis I, papież od 817 do 824 r. i Paschalis II, papież od 1099 do 1118 r., który prowadził wszczęty przez poprzedników opór o inwestyturę przeciw Henrykowi IV i Henrykowi V.

 Paschał, w kościołach katolickich duża świeca woskowa, poświęcana w Wielką Sobotę i stojąca od tego dnia aż do święta. Wniebowstąpienia przy wielkim ołtarzu po stronie ewangelji. Jest symbolem przebywania Chrystusa na ziemi po Zmartwychwstaniu.

 Pasja, opis męki Chrystusa Pana, zawarty we wszystkich czterech e-