Strona:Zygmunt Gloger-Słownik rzeczy starożytnych.djvu/327

Ta strona została skorygowana.

Urząd podskarbiego pruskiego nie miał krzesła w senacie, ale podskarbim zostawał najczęściej jakiś senator, który nadal krzesło swoje i godność dawniejszą zatrzymywał, np. krajczy Tomasz Działyński, także Franciszek Biliński, cześnik koronny i inni.

Podstarosta i podstarości. Zastępca starosty grodowego czyli jego komornik, namiestnik, zwał się podstarostą lub podstarościm; w wielkopolskich dokumentach surrogatorem nazywany, sądy grodzkie podług kadencyi odprawiał. Kluk pisze: „Podstarosta w mniejszych kopalniach jest tym, czym starosta w większych“. Po dworach wiejskich ekonom miał także swego zastępcę, którego nazywano włodarzem lub podstarościm, także karbowym i gumiennym, a w Litwie namiestnikiem. Podstarosta brzmi poważniej niż podstarości. To też ekonoma lub włodarza nie nazywano podstarostą, jak zastępcę starosty, ale zawsze podstarościm.

Podstoli, po łacinie subdapifer, był naprzód zastępcą czyli namiestnikiem stolnika i na dworach książęcych i królewskich doglądał stołów biesiadnych. Pierwszą wzmiankę o podstolim mamy w przywileju Przemysława z r. 1290. Później byli podstolowie nadworni, koronni i litewscy, ale nie zaliczani do wyższych dygnitarzy. Obok podstolich wielkich byli ziemscy po ziemiach i powiatach. Pierwszych podstolich w Litwie widzimy dopiero w połowie XVI wieku za Zygmunta Augusta. Ucztowych urzędników był porządek taki: kuchmistrz, stolnik, podczaszy, krajczy, podstoli, cześnik. W liczbie piętnastu urzędników ziemskich, urząd podstolego był co do starszeństwa 8-ym z kolei, stanowił zatem sam środek. I dlatego to Krasicki pragnąc przedstawić wzór przeciętnego ziemianina polskiego, dał tytuł swemu dziełu „Pan Podstoli“.

Poduszne ob. Podatki, daniny, powinności.

Podwody ob. Poczta.

Podwojewodzy był zastępcą czyli komornikiem woje-