Volumina Legum. Tom VII/Kommissya skarbu Koronnego
| ←O porządku Seymowania | Volumina Legum. Tom VII Kommissya skarbu Koronnego zbiorowy |
Cło generalne→ | |
Konfederacya Generalna (1764)
|
Chcąc iak naydoskonalszy na zawsze uczynić porządek skarbu Koronnego, y pomnożyć onegoż dochody, przez wprowadzenie rządu y ekonomiki ku lepszemu pożytkowi Rzpltey, za zgodą powszechna skonfederowanych Stanow sądziemy za rzecz potrzebną ustanowić na zawsze Radę Ekonomiczną skarbu Koronnego, vim commissionis maiącą.
Do ktorey to, przy Wielmożnym y Ur. Wielkim y Nadwornym Podskarbich Koronnych, deputuiemy ex Senatu Kommissarzow czterech, to iest: WW. Andrzeia Zamoyskiego Inowrocławskiego, Ignacego Cetnera Bełzkiego, Woiewodow, Andrzeia Moszczeńskiego Inowrocławskiego, Ur. Rocha Iabłonowskiego Wiślickiego, Kasztellanow. Ex Equestri Ordine zas dwunastu, to iest: Urodzonych Francizska Rzewuskiego Pisarza Polnego, Stanisława Lubomirskiego Strażnika, Koronnych. Tadeusza Dziedoszyckiego Podkomorzego Halickeigo, Iacentego Małachowskiego Piotrkowskiego, Macieia Szymanowskiego Wyszogrodzkiego, Starostow; Dyzmasa Trzebickiego Stolnika Inowrocławskiego, Kaietana Hryniewieckiego Podczaszego Latyczewskiego, Podstarostę Grodzkiego Kamienieckiego, Mikołaia Taczanowskiego Łowczego Sieradzkiego, Mikołaia Piaskowskiego Włodzimirskie- Woyciecha Chądzyńskiego Rożańskiego, Woyskich; Antoniego Kossowskiego, Ignacego Kolumnę Czosnkowskiego Starostę Salnickiego, Generałow Maiorow woyska Koronnego.
Ktorzy to Wielmożni y UU. Kommissarze, a zaś Podskarbowie Wielki y Nadworny Koronni in supplementum swoich przysiąg do miasta Warszawy na zamek pro die 1 ma Augusti w roku teraźnieyszym 1764 bez odwłoki czasu ziechawszy, nayprzod przysięgę przed Ziemstwem, lub in absentia, przed Grodem Warszawskim, wypełnią in eam rotham:
Ia N. przysięgam Panu Bogu Wszechmogacemu, w Troycy Swiętey iedynemu, że w zasiadaniu na tey Radzie Ekonomiczney, na nic więcey, iak tylko na dobro publiczne wzgląd mieć będę, uciemiężenia ani allewiacyi prywatney a szkodliwey Rzplitey radzić nie będę, y owszem o nię opponować się będę. Obietnic żadnych, ani iakichkolwiek datkow, y iakimkolwiek pretextem y wynalazkiem ani sam przez siebie, ani przez subordynowane osoby, procz pensyi przez Rzpltą wyznaczoney, akceptować nie będę, ani zezwolę. Dla Officyalistow skarbowych dawaiących rachunki z importacyi ogulnie, y w szczegulności oper specifium wszystkich, ani faworem, ani nienawiścią uwodzić się nie będę, ale tylko według samey słusznosci y rzetelnosci radzić, sprawy decydować, y ten Urząd sprawować będę; tak mi Panie Boże dopomoż, y niewinna Męka Syna Iego.
Po ktorym wykonanym iuramencie, sessye swoie sub praesidentia Wielmożnego Podskarbiego W. Kor: lub in casu ejus legalis impedimenti, primi in Ordine designati Senatoris, lub też in absentia Senatorow wyznaczonych, Ur. Podskarbiego Nadwor: Kor: a nareszcie w niebytności y tegoż, wyższego z Urzędu Kommissarza ex equestri ordine, nie uważaiąc na nieprzytomość iednego lub więcey, aby tylko siedm osob było z Prezyduiącym, intymować będą, iuryzdukcyą ufunduią, y codziennie, exceptis diebus festivis, z rana od godziny osmey do godziny dwunastey, a po południu od trzeciey aż do siodmey, zasiadać będą y tak dalsze Kadencye kwartalne w każdym roku, zacząwszy teraz a 1 Augusti, 1764ti, drugą a 1 Novembis. Trzecią 1ma Februarii, 1765ti, czwartą 1 Maji, reassumować, y przez niedziel cztery w każdym kwartale non interrupte kontynuować. Do pisania zaś protokołu, y trzymania archivum ekonomicznego, y dla inney potrzeby, Pisarza y Regenta Skarbowego, szlachtę Polską, osiadłą, katolikow, osoby zdolne, na ten czas coram eodem Consilio OEconomico przysiądz maiące, przybiorą, y ustanowią; ktorzy acta przyszłe y dawnieysze gdziekolwiek będące sprowadzą, y w zamku Warszawskim in archivo oeconomico iak nayporządniey oblokuią, y konserwować będą. O dochodach skarbowych, y przymnożeniu sprawiedliwym onych naradzać się, y decydować będą. Instruktarz nowy generalny nie uciemiężliwy, przeyrzawzsy y dawnieysze y teraźnieysze ustanowienia Podskarbich, ułożyć, y ułożony wydrukowawszy, nie tylko do wszystkich rozesłać komor, ale y do Grodow per oblatam podać maią. A Pisarzom wszystkich komor zalecą, aby kwity wyrażaiące specifice quantitatem importowawanego cła, nie anonyme (iak przedtym bywało) każdemu płacącemu dawali, a to pod karą skarbowego sądu swego. A żeby iednakowa miara, waga, łokcie etc. po całey Koronie z Prowincyami do niey należącemi były, ciż Kommissarze ustanowić starać się będą.
Trakty dla ludzi kupiectwem się bawiących, dawnieyszemi prawami ostrzeżone, y gdzie potrzeba będzie, aby temi chodzili, pod konfiskacyą towarow, z opisaniem mostow, grobel y grobelnego, y mostowego, y zawadow, młynow do defluitacyi na rzekach portowych będących, przez wysłanych od siebie Rewizorow po Woiewodztwach ustanowią, y to ustanowienie tak po komorach, iako też y do akt każdego Grodu per oblatam, dla wiadomości y uniknienia depaktacyi, podać każą.
Rzeki portowe prawem opisane, aby były navigabiles, ad executionem prawa przyprowadzić starać się maią, y na wyczyszczenie onych obmyślenie sposobu tey kommissyi zlecamy.
Officyalistow skarbowych zdolnych, szlachtę y katolikow, według praw przysięgłych postanowią, niesposobnych, albo źle się sprawuiących, lub niepotrzebnych, czyli depaktuiących, albo funkcyi swoiey nie pilnuiących, oddalą, y przewinionych skarzą, ktorzy za każdą dyspozycyą Consilij Œconomici, kiedy tylko potrzeba będzie, stawić się maią, sub abjudicatione.
Zołnierzy dla potrzeby skarbu y nieodwłoczney exekucyi super renitentes, pro exigentia rei, kosztem skarbowym ustanowią, ktorzy ad privatos usus zażywani być nie maią, ale iedynie od władzy Rady Skarbowey, dla interessu skarbu, dependować powinni.
Pensye pomiarkowane, według słuszności y potrzeby, ponaznaczaią, a niepotrzebne pokasuią. Reiestra kwartalney importancyi, przez Pisarzow, Rewizorow cełł, y wszelkich in genere podatkow, z wyrażeniem porządnie każdego dnia, iakowy kupiec? zkąd? z iakim? y iak licznym towarem? in, czyli extra Regnum przechodził? dokąd szedł? wiele zapłacił? y ieżeli według instruktarza spisane, y podpisane, a przez Superintendentow weryfikowane, rostrząsać będą, y cokolwiek pokaże się pieniędzy ultra expensas legales, one składać in arhivo Œconomico w zamku Warszawskim, za trzema kluczami, iednym Podskarbińskim, drugim delegowanych Senatorow, a trzecim delegowanych ex equestri ordine, y nic nie wydawać iedni bez drugich, bez rezolucyi Seymowey, lub Senatus Consilij, podług warunkow konstytucyi 1717 nie maią.
Skargi o depaktacye kupcow, zwracania z traktow, y wzaiemne do kupcow będące, y ktorekolwiek tylko sprawy y krzywdy skarbowych interessow tyczące się, a oraz z przyczyny commerciorum, z iakiemikolwiek osobami, bądź duchownemi, bądź świeckiemi, czyli szlacheckiemi, czyli inszey kondycyi zachodzące, według porządku wpisow w reiestr każdemu rekwiruiącemu wpisanych, za poprzedzaiącemi iednak pozwami, sub sigillo thesauri Regni et titulo Consilij Œconomici, alias commissionis: nos Commissarij Consilij Œconomici thesauri Regni a Republica designati: wydawać mianemi, a w własnym Grodzie, gdzie dobra pozwanego szlachcica, Starosty, lub duchownego leżą, kupca zaś in actis civitatensibus, gdzie iego iest mieszkanie, na niedziel cztery zeznanemi, decydować, kalkulacye y weryfikacye expedyować, kondescencyą Judiciorum Terrestrium, aut Officiorum Castrensium, more commissionis Radomiensis, pro necessitate et exigentia negotiorum, naznaczać, inkwizycyi y przysiąg gdzie potrzeba słuchać, y karę super delinquentibus, nemine excepto, wskazać, y satysfakcyą, komu od kogo iakowa będzie należała, nieodwłocznie dla prędkiey sprawiedliwości handluiących nakazać, praevia iednak za pierwszym dekretem lub kondemnatą, etiam in contumatiam, uti in causis fisci moram non patientibus otrzymaną, per Officium competens adhibito adminiculo skarbu, subsequenda finali executione, seu potius bonorum aut proventuum jure victi traditione, usque ad realem satisfactionem. Pro poenis zaś solis personalibus spirituales personas, ad jurisdictionem spiritualem, a zakonnikow ad Superiores odsyłać maią.
Także maią zapozwać ad instantiam Instigatoris Regni, ktory tey kommisyi assystować ma, cum voto tylko informativo, wszystkich pretenduiących cełł wodnych y lądowych, pro reproductione jurium, ktorzy zapozwani kiedy pokażą należyte prawa, cła swoie ewinkuiące, ta kommissya in bonificationem onych, gdzie do Krolewszczyzn y Urzędow były nadane, takową kwotę ze skarbu płacić ostrzeże usque ad fata possessoris, aut abscessum juris, iakową teraz non abusive bierze, praevia investigatione dowiedzioną. A za cła do dobr dziedzicznych należące, dwudziestoletni prowent ze skarbu Rzpltey legitimo competitori, praevia, ktorych summ należeć będzie, secura providenta locatione, spłaca, a te cła na zawsze zniosą.
Za nadane zaś od Krolow y Xiążąt na fundacye duchownych, praevia investigatione, wiele sprawiedliwie teraz czynią, taż kommissya skarbu Kor. cum notitia jurisdictionis spiritualis, raz na zawsze kontrakt uczyni, y wynikaiącą summę annuatium punktualnie wypłacać będzie, a cło zas skassuie in perpetuum.
Ieżeliby prawa żadnego, albo wątpliwe y nienależyte na cła per abusum praktykowane ktorzy pokazali, takowe cła cum praetextuosis juribus uchylą, y skassuią, y więcey brać zakażą, sub refusione in post branych, et duorum milium marcarum przez tęż kommissyą irroganda.
Wszystkie zaś negotia y desideria skarbowe, nullis exceptis, nawet stanowienie Officyalistow Skarbowych, lub odmienienie y skassowanie, pluralitate votorum Consilii Œconomici decydowane y rezolwowane być powinny, y gdzie conformis decisio wszystkich nastąpi, takowe w protokuł wpisane wszyscy podpisać maią. A gdzie rożność zdania zaydzie, tedy każdy wpisane swoie własne w protokole podpisze, dla explikacyi napotym sensus sui Rzpltey. Pluralitas iednak concludet, z dozwoleniem do trzech razy wotowania od sprawy nie odchodząc. A gdyby na ten czas paritas votorum nastąpiła, tedy Prezyduiący powtorne swoie votum dać ma, y tey, do ktorey się strony przypisze, decyzya ważność mieć powinna. Zrywaiący zaś umyślnie komplet, ma być odsądzony od funkcyi swoiey.
Expens żadnych nie ma czynić nad te, ktore Rzplita opisała (salva diminutione aut abrogatione niepotrzebnych) albo opisze, lub ktore w nieuchronney potrzebie przez Senatus Consilium mocą konstyt. 1717 naznaczone będą.
Na każdym Seymie czyli ordynaryinym, czyli extraordynaryinym, gdy obranie Marszałka, y złączenie się Izby Poselskiey do powitania nastąpi, W. Podskarbi cum Consilio Œconomico, rachunki wszelkich importancyi skarbowych, według wyższego opisu, desideria, y proiekta skarbowe ku pożytkowi Rzpltey z iakieykolwiek okoliczności ściągaiące się, z ktorychby dla przeładowanych podatkami Woiewodztw, ad cognitionem et resolutionem Statuum podać, y de transactis suis sprawić się ma, a Stany Rzplitey figura judiciaria to decydować będą.
A iako wyznaczeni teraz Kommissarze, tylko do Seymu przyszłego ordynaryinego in functione Commissoriatus zostawać maią, tak na tymże Syemie ordynaryinym wolno będzie Rzpltey innych obrać większością głosow, lub tych in toto vel in parte potwierdzić, ktorzy in functione sua od Seymu do Seymu ordynaryinego zostawać maią.
A gdyby hoc intersitio ktory z Kommissarzow umarł, albo ad Ministerium, czyli do Senatu był przeniesiony, tedy na mieysce Iego Krol IMść za radą Residentium ad latus, ma innego uprzywileiować, do czasu expiracyi funkcyi innych Kommissarzow.
A ktorzy na kadencyi ktoreykolwiek czteroniedzielney zasiadać będą, tedy w przypadaiących pod ten czas czteroniedzielnych sprawach, personalitatem tylko wyciąhaiących we wszelkich sądach, beneficio suspensionis gaudere maią.
Ieżeliby zaś ktory wziął to beneficium legis, y sprawę przez to zwlokł, tedy za otrzymaniem ad primam requisitionem partis adversae a Consilio Œconomico attestacyi, że nie był na ten czas in executione swoiey funkcyi, w sądzie, gdzie się sprawa agitować będzie, karany być ma tysiącem grzywien, wziąwszy iednak suspensę, gdy będzie w aktualney exekucyi funkcyi swoiey, w sądzie tymże, gdzie sprawa iest, instrumento attestationis praemissam legalitatem suam probować ma.
Zasiadaiące zaś osoby in Consilio Œconomico, funkcyi Deputackiey durante Commisoriatu na sobie mieć nie mogą. A gdy ktory funkcyą Poselską zaszczycony będzie, tedy tak ten, iako Senatorowie Commissarij y Podskarbi in negotijs skarbu Koron. ad vota należeć nie maią, ale tylko samę remonstracyą interessow skarbowych uczynić mogą.
Podobnież in Consilio Œconomico, żaden z osob Kommissarskich w własney sprawie, tam ex actoratu, quam reatu przychodzącey, wotować nie ma, y na ustęp wyniść powinien; w czym ani suspensa, ani remissa, ex quo Commissarius, currere nie ma.
Ponieważ wszystkie rządy y dyspozycye skarbu Koron. do teraźnieyszey Rady Ekonomiczney władzą kommissyi maiącey, zupełnie należeć maią, więc wszelkie prerogatywy Podskarbińskie, co do rządow y interessow skarbowych, prawami opisane, wcale na tą Radę Ekonomiczną (która etiam sub Interregnis in plena jurisdiction et sui authoritate zostawać ma) bez żadney excepcyi wkładamy, wlewamy y rozciągamy, tak aby W. Podskarbi wspolnie tylko z Kommissarzami wszelkie rządy skarbu Rzpltey, tudzież dobr y dochodow stołu Krolewskiego post fata Regia, sprawował.
Nie chcąc zaś, aby ta publiczna publicznemu użytkuiąca dobru praca y usługa, z niemałym być musząca kosztem y omieszkaniem własnych interessow, zostawała bez przyzwoitey nadgrody, przeto tak mimo winney od Stanow Rzpltey wdzięczności, naśladuiąc przykład konstytucyi 1736 sto dwadzieścia tysięcy złotych Polskich, niegdy W. Moszczyńskiemu Podskarbiemu Wiel. Koron. naznaczaiącey, tęż samą kwotę 120,000 złotych (znosząc wszelkie proweniencye y obwencye Podskarbińskie, zkądkolwiek y iakimkolwiek pretextem dotąd praktykowane) teraźnieyszemu W. Podskarbiemu W. Koron. a zaś na potym następcom iego po ośmdziesioąt tysięcy złotych; Wielm. zaś y Urodzonym Kommissarzom, każdemu z nich po złotych dwanaście tysięcy, a Ur. Instygatorowi Koron. sześć tysięcy złotych corocznie ze skarbu Rzpltey naznaczamy, ktore ciż Kommissarze y Instygator Koronn. nie ryczałtem, ale na końcu każdego kwartału, takowym sposobem odbierać maią, to iest: ktorzykolwiek będą zasiadali przez całą Kadencyą czteroniedzielną w kwartale do sądzenia naznaczoną, maią cała kwartalną pensyą odbierać, ktorzyby zaś nie zupełnie cztery niedziele zasiadali, ad proportionem prezencyi zasiadania czteroniedzielnego czasu, maią tylko proportionate odbierać, a reszta w kassie Rzpltey zostawać powinna, co podobnież we wszystkich kwartałach zachowane ma być na zawsze.
A gdyby ktory z WW. y Ur. Kommissarzow, także Instygator Koron. ob legalitatem tylko prawdziwey choroby na kwartalną iednę, czyli więcey kadencyą ziechać nie mogł, tedy in hoc solo casu, za ziechaniem na nizszą kadencyą, gdy zechce owę kwartalną dla choroby zatrzymaną pensyą odebrać, powinien poprzysiądz przed Kommissyą Ekonomiczną veram sui infirmitatem, a dopiero po zaprzysiężeniu takowym ma rehabere ze skarbu tę swoię pensyą.
Wielmożnemu iednak Podskarbiemu W. Koron. teraźnieyszemu, gdyby się kiedy absentował, pozwalamy zupełnie trzydzieści tysięcy złotych Polskich na każdy kwartał sobie przypadaiące odbierać; co tylko iemu samemu służyć ma, iako ante haec legem iuż in Ministerio Podskarbstwa W. Koronn. będącemu; po nim zas maiącym nastąpić Podskarbim W. Koronn. rownie iak Kommissarzom, za nieprzytomność proporcyalne quantum wytrącane być ma.
A że Ur. Podskarbi Nadw. Koron. do tey publiczney usługi iest obligowany według praw z Urzędu swego, a pensyą z dobr stołowych y ceł Krolewskich ma sobie dawnemi konstytucyami, osobliwie 1699 et 1736 ostrzeżoną, y tę przykładem dawnieyszych Podskarbich Nadw. Koron. do summy 32,666 zł. gr. 20 per instrumenta Regia wyznaczoną, zaczym tą tylko pensyą kontentować się powinien.
Aby zaś skarb Koron. iak naywiększe miał dochodow przymnożenie; przeto stosuiąc się do praw, osobliwie 1736 wszelkie quovis modo libertacye, paszporty, czyli protekcye, in perpetuum komużkolwiek, nawet W. Podskarbiemu y Radzie Ekonomiczney wydawać zakazuiemy, ktore choćby się od kogo dane pokazały, Officyalistowie iednak skarbowi nie uważaiąc na nie, iako żadney ważności nie maiące, należytość skarbu odbierać maią, sub abjudicatione sui ab Officio et refusione decessus. Proiekt do robienia w kraiu stęplowanego papieru, iak iest pilnie potrzebny, tak tey kommissyi, ażeby go uformowała, et plenis statibus gotowy do roztrząśnienia podała, zalecamy.
Ta zaś Kommissya Ekonomiczna żadnych nowych podatkow ustanawiać, żadnych spraw ziemskich sądzić, et in materias Status wdawać się, mocy mieć nie będzie, ani też lokacyi woysk komputowych, y onym płacy konst. 1717 ostrzeżoney, odmieniać nie ma.
Ponieważ administracye super vacantias Starostw y rożnych Krolewszczyzn, post decessum possesorum abusive dawane, żadney importancyi do skarbu nie przynosiły, y owszem wielkie krzywdy sukcessorom, dezolacye, y inne praejudicia y depaktacye dobrom czyniły; przeto zabiegaiąc in futurum his abusibus waruiemy, aby odtąd post fata cujusvis possessoris, circa vacantiam Krolewszczyzny wszelkiey, na ktorą jus communicativum albo cessya nie zaszła, successores zmarłego possessora, czyli possessorki zostawali, nie dezoluiąc, ani nad zwyczay więcey intraty nie biorąc, aż do odebrania przez nowego possessora vigore przywileiu od Krola danego, a intratę wszelką ab actu caeptae vacantiae, ad actum rehabitionis oney przez nowego possessora, za uczynioną przed posłanym od skarbu Koronnego kalkulacyą, do tegoż skarbu oddać punktualnie powinni, a za dezolacyą y depaktacyą, ieżeliby w dobrach iakowa była, odpowiedzieć maią, sub carentia activae wszędzie vocis, et poena 2000 marcarum Polonicalium in Commissione Oecanomica, ad instantiam thesauri Regni, extendenda.
