Volumina Legum. Tom VII/Pogłowne żydowskie
| ←Kwarta sprawiedliwa | Volumina Legum. Tom VII Pogłowne żydowskie zbiorowy |
Kommissya woyskowa→ | |
Konfederacya Generalna (1764)
|
Iako dostatecznie wiemy, że nad podatek in vim pogłownego żydowskiego summy 220,000 złot. Polskich konstytucyą anno 1717 ogolnie postanowioney, żydzi starsi za prywatnemi swemi dyspozycyami y dyspartymentami daleko większe summy, z niemałym całego żydowstwa uciemiężeniem, osobliwie w miasteczkach Krolewskich y szlacheckich mieszkaiącego, wybierać, y na swoy pożytek, oraz prywatne expensa obracać zwykli; a Rzeczposp. z pomiarkowania słusznego daleko większy z podatku żydowskiego bez ciężkości onych mieć może emolument; przeto znosząc wspomnioną in vim pogłownego ugodzoną ut supra summę, a na podobieństwo konstytucyi r. 1624 pogłowne generalne od wszystkich żydow y Karaimow, tak w miastach, iako y wsiach Krolewskich, duchownych, y szlacheckich, ustanawiamy w ten sposob: aby po wypłaceniu przeszłym zwyczaiem za rok teraźnieyszy 1764 należącego od żydow podatku, na dalsze czasy wszyscy żydzi i Karaimy oboyga płci, od roku urodzenia rachuiąc, nullo excepto, od każdey głowy po złot. dwa corocznie niżey opisanym sposobem płacili.
Stanowiemy zatym y przykazuiemy wszystkim generalnie żydom y Starszym ich Kahałnym, tak w Małey iako y Wielkiey-Polszcze, tudzież wszystkich ogolnie Prowincyach do Korony należących, oraz Starostow y tenutaryuszow dobr Krolewskich, tudzież duchownych y świeckich panow obwieszczamy y obliguiemy, aby wcześnie, to iest zaraz, skoro tylko ninieysza ustawa publikowana będzie, nayprzod w każdym mieście, gdzie iest kahał żydowski, sam Rabin z Kwartalnym, y trzecim Szkolnikiem, a gdzie Rabina niemasz y Kwartalnego, tak dway żydzi naylepsi gospodarze, z Szkolnikiem od zwierzchności wybrani, rewizyą głow wszystkich żydowskich, nietylko w tym mieście y miasteczku będących, ale y tam, gdzie sie tylko ktorego kahału rozciąga parafia, zaczynali, ktorą to rewizyą, chcąc mieć iak nayrzetelnieyszą, Starostow wszystkich, tentaryuszow, niemniey panow duchownych y świeckich obowięzuiemy, aby oni czyli sami przez siebie, czyli przez swoich ekonomow y rządzcow, do wyznaczonych ut supra w każdym mieście y miasteczku na rewidowanie głow żydow y Karaimow, iednego ieszcze katolika, szlachcica, wiary godnego, y nienotowanego przydali, y przydanemu przykazali, aby oni wraz nierozdzielnie y nieodstępnie, wszystkie mieszkania żydowskie w mieście lub miasteczku, (do ktorego żydzi z wszystkich wsiow do tego kahału czyli paraffii należących, pod klątwą żydowską stawać maią) y wszystkich, nietylko w mieszkaniach się znayduiących żydow y żydowek, y ich dzieci y służących, ale też y w podrożach będących, bądź w dwoch miastach domostwa maiących, de nomine et cognomine wiernie spisali, y podpisali, et pro die 2da Ianuari a. 1765 z temiż inwentarzami do pryncypalnych Grodow Woiewodztwa czyli Ziemi, albo Powiatu, dokąd Kommissarze niżey wyrażeni są wyznaczeni, na ten sam dzień ziechać powinni, stawić się maią, y przed temiż Kommissarzami nayprzod Rewizorowie szlachta zwyczaiem swoim, a zaś żydzi swym na Rodale zwyczaiem, forma in statuto descripta w szkole, ieżeli tam będzie, in eam rotham maią przysiądz.
My NN. przysięgamy: iż czyniąc tę rewizyą we wszystkich mieyscach y mieszkaniach, wszystkie specifice osoby żydowskie y Karaimskie od naystarszey aż do naymnieyszey głowy, w mieszkaniach, parafiach, y podrożach będące, żadnego nie opuściwszy, według ustawy Seymowey rzetelnie spisaliśmy, żadnym względem, ani nienawiścią nie uwodząc się, żadnych datkow nie braliśmy, y obietnic wszelkich nie akceptowaliśmy, ani onych akceptować będziemy, y sprawiedliwie ten na nas włożony obowiązek rewizorski wypełniliśmy.
A panow dobr duchownych y świeckich ostrzegamy, iż gdyby z nich ktory do uczynienia tego wszystkiego w dobrach swoich żydow y Karaimow nie przymusił, y szlachcica katolika wiary godnego przydać zaniedbał, lub też takowey rewizyi albo exekucyi bronił, y quoris praetextu oney nie dopuścił, taki każdy, to iest duchowny w swoich Kapitułach y na funkcyach, a świecki na Seymikach y Seymach, tudzież sądach, omni activitate ipso facto carere ma; ale insuper o nieposłuszeństwo ninieyszemu prawu, ad instantiam skarbu Koronnego, lub czyiążkolwiek, na Kommissyą Skarbową Ekonomiczną zapozwany, to iest świecki siedzeniem przez niedziel dwie wierzchniey wieży, a tenże świecki y duchowny dwoma tysiącami grzywien przez nieodwłoczne onych zapłacenie, praecisis quibusvis dilationibus et diffugiis juris, skazani być powinni, o co fortis executio, etiam za pierwszą kondemnatą y dekretem z dobr y prowentow contravenientum per Officium competens, adhibito adminiculo skarbu, uczyniona być ma. Duchowny zaś pro poenis personalibus ad jurisdictionem spiritualem, a zakonnik ad superiores odesłany będzie. A taż iurysdykcya duchowna nieodwłoczną ad mentem ninieyszey ustawy de spirituali persona, karę y exekucyą czynić będzie powinna, naywięcey intra spatium sześciu niedziel, pod winą tysiąca grzywien, in foro Commissoriali Thesauri Regni wskazać mianą.
Naznaczamy zatym za Kommissarzow do Małey Polski. Do Woiewodz. Krakowskiego, a Powiatow Krakowsk. Proszowskiego, Lelowskiego y Xięskiego, y Xięstw Zatorskiego y Oświecimskiego. Urodzonych Alexandra Miłkowskiego, Komornika Krakowskiego, ....... Morskiego. Do Powiatow Bieckiego, Sandeckiego, Czchowskiego y Szczerzeckiego. UU. Anastazego Garlickiego Podwoiewodzego Sandeckiego, Iozefa Iordana Podwoiewodz. Bieckiego. Do Woiew. Sandomir. a Powiatow Sandomirskiego, Wiślickiego, y Pilznińskiego. UU. ....... Trzecieskiego, Stanisława Potoczyńskiego. Do Powiatu Radomskiego, Ziemi Stężyckiey, y Powiatow Opoczyńskiego y Chęcińskiego, UU. Franciszka Kochanowskiego, Libiszewskiego Regenta Opoczyńskiego. Do Woiewodz. y Powiatu Kiiowskiego, y Powiatu Zytomirskiego. UU. Iana Pruszyńskiego Miecznika Kiiowskiego, Iozefa Trypolskiego. Do Powiatu Owruckiego. UU. Piotra Dybowskiego, Antoniego Wasilkowskiego. Do Woiewodz. Ruskiego, a Ziemi Lwowskiey. UU. Rocha Czechowicza, Adama Białoskorskiego. Do Powiatu Zydaczewskiego. Urodz. Nereusza Broniewskiego. Do Ziemi Przemyskiey. UU. Bazylego Bilińskiego, Antoniego Borzęckiego. Do Ziemi Sanockiey. UU. Kaietana Cieszanowskiego, Klemensa Brzezińskiego. Do Ziemi Halickiey UU. Iozefa Poradowskiego Komornika Granicz. Halic. Macieia Karwosieckiego. Do Ziemi Chełmskiey, UU....... Karskiego Cześnikowicza Latyczewsk. Iozefa Dydyńskiego Stolnikow: Latyczewsk. Do Woiewodz. Wołyńskiego, Powiatow Łuckiego y Włodzimirskiego. UU. Iana Markowskiego. Ierzego Falkowskiego Vices-Gerenta Grabowieckiego. Do Powiatu Krzemienieckiego. Urodzon. Antoniego Wolskiego, Ierzego Omiecińskiego. Do Woiewodztwa Podolskiego, y Powiatow Kamienieckiego, y Czerwonogrodzkiego. Urodzonego ...... Leśniewicza Miecznika......, Gorwidowskiego Łowczyca Czerwonogrodzkiego. Do Powiatu Latyczewskiego. Urodzonego Antoniego Kurowickiego, ...... Godlewskiego Komornika Granicz. Płoc. Do Woiewodz. Lubelskiego, a Powiatow Lubelskiego y Urzędowskiego, y Ziemi Łukowskiey. Ur. Iozefa Głuskiego Woyszczyca Lubelskiego, Antoniego Suchodolskiego Komornika Granicznego Lubelsk. Do Woiewodz. Bełzkiego, a Powiatow Bełzkiego y Lubaczewskiego. Urodz. Kazimierza Głogowskiego Vices-Gerenta Grodz Grabow. Spirydyona Sobieszczańskiego. Do Powiatow Buskiego, Grabowieckiego y Horodelskiego, Urodz. Iana Gintowta Miecznikowicza Bełzkiego Pawła Wydżgę Vices-Gerenta Grodzk. Grabowieckiego. Do Woiew. Podlaskiego, a Ziemi Drohickiey y Mielnickiey. Ur. Iana Czarnockiego, Burgrab. Grodz. Drohick. Pawła Siestrzewitowskiego Burgrab. Grodzk. Mielnick. Do Ziemi Bielskiey. Ur. Macieia Wnorowskiego Vices-Gerenta Bielskiego. Do Woiew. Bracławskiego. Ur. Antoniego Trzecieskiego, Walentego Oraczewskiego. Do Wielkiey Polski, Wdztwa Poznańskiego. Ur. Hermenegilda Chrzanowskiego Pis. Grodzk. Nakielsk. Antoniego Ryszewskiego. Do Woiew. Kaliskiego, Ur. Piotra Korytowskiego, Ignacego Byszewskiego. Do Woiew. Sieradzkiego. Ur. Stanisława Stawskiego Burgrab. Grodz. Piotrkowskiego. Do Ziemi Wieluńskiey Ur. Antoniego Morszkowskiego Pisarza Grodzk. Wieluńsk. Iozefa Madalińskiego. Do Woiew. Łęczyckiego. Ur. Walentego Kobrzyńskiego, Iana Dobka. Do Woiew. Brzeskiego Kuiawskiego. Ur. ......Pogonowskiego Pisarza Grodzk. Brzesk. Andrzeia Mniewskiego. Do Woiew. Inowrocławskiego. Ur. Franciszka Moszczeńskiego Regenta Brzesk. Andrzeia Dobieckiego. Do Ziemi Dobrzyńskiey. Urodz. Iana Ośiałowskiegoo Regenta Grodz. Bobrownickiego Woyciecha Kolczyńskiego. Do Woiew. Płockiego. Ur. Antoniego Nizsczyckiego Cześnika Zawskrzyńsk. Walentego Bońkowskiego Skarbnika Płockiego. Do Woiew. Mazowieckiego, Ziemi Czerskiey, Warszawskiey, Wyszogrodzkiey, Zakroczyńskiey, y Ciechanowskiey. Ur. Floryana Małowieskiego Vice-Reg. Ziemi Wyszogrodzk. Tomasza Kraiewskiego. Do Ziemi Wiskiey, Łomżyńskiey, Rożańskiey, Liwskiey y Nurskiey. Ur. Marcina Truszkowskiego Burgrab. Wizk. Dominika Mchowieckiego Komornika Ciechanowskiego. Do Woiew. Rawskiego. Ur. Woyciecha Domaszowskiego. Do Ziemi Sochaczewskiey. Ur. Marcina Goiszewskiego Komornika Ziemskiego Sochaczewskiego. Do Ziemi Gostyńskiey, Urodz. Iana Magnuszowskiego Komornika Ziemskiego Sochaczewskiego, Do Woiewodz. Chełmińskiego. Ur....... Dzierzgowskiego, Pawła Przeradowskiego. Do Woiewodz. Malborskiego. Ur. Rocha Płacheckiego, Vice-Regenta Skarszewsk. Leona Butlera. Do Woiew. Pomorskiego. Ur. ......Owidzkiego Regenta Skarszewskiego, Franciszka Rembielińskiego.
Ktorzy na dzień wyżey wyrażony, drugi miesiąca Stycznia, w roku następuiącym 1765 do Kancellaryi Grodzkiey pryncypalney swego Woiewodztwa, albo Ziemi y Powiatu, tam gdzie są wyznaczeni ziechawszy, y przed temiż aktami, a gdzieby Grod wakował, przed bliższemi, w przytomności szlachty na ten czas znayduiącey się nayprzod iurament in eam rotham:
Ia N. przysięgam etc. etc. iako przysiąg, tak katolikow, iako y żydow, Rewizorow, wiernie y z pilnością słuchać, regestra od tychże wypisane y podpisane odebrać, y z odebranych taryffę pogłownego żydowskiego w naznaczonych mieyscach, przyłączaiąc do miasta każdego parafie żydowskie tam należące, układać będę. Tęż taryffę iako naypilniey wypiszę, iednę z nich do aktow tuteyszych per oblatam podam, drugą takowąż niezawodnie do rąk Pisarza Skarbowego na naybliższey komorze będącego z regestrami Rewizorskiemi odeszlę, a to wszystko czyniąc żadnym faworem, ani boiaźnią, datkiem lub obietnicą nie uwiodę się, ale szczegulnie naznaczoną mi od Stanow Rzeczyposp. pensyą kontentować się będę, y włożony na mnie obowiązek Kommissarski wiernie y sumiennie wypełnię. Tak mi Boże dopomoż y niewinna męka Syna Iego: wykonawszy, iuyzdykcyą swoią ufundowawszy, Rewizorom szlachcie y żydom regestra, rewizye żydowskich y Karaimskich głow przez nich podpisane produkować, produkowane skorrygować, y każdy kahał osobno z żydowską parafią co do głow zasummowawszy, przysięgę nayprzod od katolikow szlachty, a potym od żydow super realem cinscriptionem regestrorum, sposobem wyżey opisanym, sprawiedliwie odbierać, a z takowych wszystkich regestrow rękami Rewizorow podpisanych, y zaprzysiężonych, taryffę pogłownego zydowskiego y Karaimskiego, Woiewodztwa Ziem, czyli Powiatow zleconych, z wyrażeniem każdego miasta y miasteczka z parafiami iako nayporządniey ułożyć y wypiasć, zasummować, rękami własnemi podpisać, y iednę z nich do aktow tychże per oblatam podać, drugą takowąż, tudzież rewizye wszystkie od Rewizorow z podpisami ich odebrane, y przez siebie podpisane, do naybliższey komory na ręce Pisarza Skarbowego za rewersem odesłać będą powinni, co intra spatium niedziel naywięcey ośmiu subsequi ma; przy odebraniu ktorey taryffy skarb Koronny ma każdemu Kommissarzowi po tysiącu złotych za kwitem ręcznym nieodwłocznie zapłacić.
Gdyby zaś ktorzy z naznaczonych Kommissarzow od tey funkcyi wymawiali się, tedy nie dłuższy będą mieli czas, iak tylko ad ultioms Octobris roku teraźnieyszego, w ktorym czasie, uczyniwszy manifest wprzod Grodowy, maią pisać, y manifest swoy posłać do Kommissyi Ekonomiczney, ktora na mieysce wymawiaiących się ma innych substituere; a tak substituti, iako y teraz naznaczeni Kommissarze, włożonemu obowiązkowi zadosyć uczynić powinni, in casu zaś niewypełnienia praemissorum, maią carere activa voce et insuper zapozwani ad instantiam Instigatoris Regni na tęż Kommissyą Ekonomiczną (gdzie tylko sola et vera infirmitate, juramento corporali comprobanda, excusari mogą) pro negligentia siedzeniem wieży przez niedziel cztery, y zapłaceniem dwoch tysięcy grzywien maią być skarani. A taż Kommissya Ekonomiczna ma zaraz po upadłym terminie, (lub też gdyby hoc interstitio czasu miał ktory Kommissarz z wyznaczonym umrzeć) ad primam et certam notitiam, innego Kommissarza substituere moc mieć będzie.
A gdzieby casu aliquo ta Kommissya do Woiewodztw, Ziem y Powiatow na ułożenie taryff naznaczona w czasie wyznaczonym skutku wziąść nie mogła, tedy Kommissya Ekonomiczna sposoby ad effectuandum potrzebne, rezolwuiąc omnes intervenientes casus obmyślić, y ad executionem przywieść powinna, a takowa taryffa generalna ze wszystkich Woiewodztw, Ziem y Powiatow uformowana do lat piąciu trwać będzie powinna; według ktorey płacenie tego podatku pogłownego, takowym sposobem być ma, to iest: arendarze żydzi i karaimi parafialni po wsiach mieszkaiący, sami do swych kahałow gdzie należą, a kahały de proprio (choćby też ktorego roku nie w zupełney liczbie głow zlustrowanych były) do skarbu Koron. y komory w tym Woiewodztwie, w ktorym się znayduią, z ułożenia Kommissyi Skarbowey, a nie panowie za nich, dwiema ratami, Marcową y Septembrową, zaczynaiąc a die 1 Ianuarij roku przyszłego 1765 punktualnie za kwitami Pisarzow komor, bez brania kwitowego y groszowego, pod exekucyą skarbową lub woyskową, za wydaniem delaty dla woyska, oddawać powinni. Po ktorym czasie nowa rewizya y taryffa przez Lustratorow, ktorych wcześnie Kommissya Skarbowa naznaczy, nastąpić ma. Ieżeliby zaś fałszywa rewizya albo taryffa ktorych dobr nastąpiła, tedy na poprawienie oney, gdzie będzie potrzeba, inszych Kommissarzow klub Rewizorow, przez ktorychby się co devium być pokazało, tanquam damnificatores skarbu publicznego przykładnie ukarać ma.
Gdyby zaś wszyscy co do iednego żydzi y Karaimi z ktorego miasta wyiść, albo wymrzeć mieli, tedy w takowym przypadku, za poprzysiężeniem przez pana lub dyspozytora owego miasta na Kommissyi Ekonomiczney, że ci żydzi nie z przyczyny dworskiey, ale własney swoiey zuchwałości y swawoli z miasta wyszli, czyli in casu morticinii wymarli, a pan maiątkow ich, procz za długi albo swoie, albo kredytorskie, non in majori pretio, nie zabrał, na ten czas od płacenia pogłownego fundusz wolny być powinien, a domy y inne w mieście superficies żydowskie, za poprzedzaiącą przez Urząd Mieyski taxą, na spłacenie tego podatku obrocone być maią.
A że ryczałtowe pogłowne żydowskie constitutione a. 1717 postanowione teraz się znosi, a generalne od głowy postanawia się, zaczym ziazdy wszystkie, dyspartymenta, y inne omnis generis po miastach, miasteczkach y parafiach żydowskich impozycye, exakcye, y extorsye żydowskie dotąd praktykowane, od czasu wyżey wyrażonego secunda Ianuarij a. 1765 aby in subsequens, bądź iakimikolwiek pretextem wymyślane, albo uniwersałami Podskarbińskiemi czyli Woiewodzińskiemi nakazane nie były, na zawsze znowiemy i zakazuiemy, a to sub poena sześciu tysięcy grzywien, et sequestratione żydow sprzeciwiaiących się, na Kommissyi Ekonomiczney ad instantiam thesauri, seu injurati, decernenda.
Ze zaś długi generalne żydowskie czyli w generalności wszystkich, czyli Woiewodzkich kahałow tyczące się, maią być dawniey przez Starszych Ziemskich zaciągnione, zaczym wszyscy starsi niezawodnie powinni ziechać na kwartalną kadencyą Kommissyi Skarbowey w Lutym a. 1765 odprawiać się maiącą, z wszelkiemi papierami, skryptami y regestrami długi pozaciągane pokazuiącemi, dla informowania, roztrząśnienia y przez przysięgi nawet, gdzie będzie potrzeba, rezolwowania y obmyślania sposobow, do uspokoienia onych przez żydow nastąpić mianego.
