Wilno (Kraszewski, 1840-1842)/Wstęp/II
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Wilno |
| Podtytuł | od początków jego do roku 1750 |
| Wydawca | Józef Zawadzki |
| Data wyd. | 1840 |
| Druk | Józef Zawadzki |
| Miejsce wyd. | Wilno |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały Wstęp Cały Tom I Cały tekst |
| Indeks stron | |
Okolice Wilna, obfitujące w jeziora, (z których najsławniejsze Trockie wspomnieniem historycznem i szczątkami zamku, które oblewa)[1]; — wszędzie grunta mają jednostajne prawie, złożone z tufu wapiennego, pomieszanege z gliną, pokrywającego gdzie niegdzie ułamki skał piaskowych, otaczajacych brzegi jezior. Wszystkie góry napływowe[2].
Dwa jednak źródła w mieście, jedno pod górą Zamkową, drugie na Równém-Polu, z których piérwsze wodorodem siarczanym, drugie żelazem jest zaprawne, zdają się w głębi bogatsze obiecywać pokłady. Część miasta (okolice dawnego Zamku i Świątyni) stoi na gruncie bagnistym, krynicznym, inne na piasku, pod którym glinę sin spotyka. Pokłady ziemi koło miasta i w okolicach są następne[3].
1. Warstwa piasku gruba częstokroć na kilkadziesiąt łokci, ta przy górnéj powierzchni, w miejscach nizkich i nadrzecznych, zawiéra ułamki kamienia wapiennego powtórnéj formacyi, zbitego i konchowego, przytém wiele pięknych petryfikacyj. W miejscach zaś wzniesionych, a głęboko położonych w ziemi, uboga w kamienie zaokrąglone, których po dolinach na wierzchu wiele się znajduje.
2. Pod piaskiem jest warstwa gliny pospolitéj czerwonéj piecówką pospolicie zwanéj, niezdatnej na cegłę, z przyczyny wielkiéj ilości zawartych w niéj kamieni wapiennych. Po wypaleniu wciąga wilgoć z powietrza i pęka na części, na powietrzu wysycha i twardnieje.
3. Pod gliną czerwoną znajduje się warstwa gliny pospolitéj, koloru izabelowo-żółtego, będąca gatunkiem żółtego marglu. Własności jéj i cechy są: że się burzy z kwasami, w dotknięciu jest delikatna, w powietrzu schnąc rozsypuje się na proszek. Zawiéra w sobie żyły różnobarwne gliny garncarskiéj, zwanéj od pospólstwa różą; nie ma kamyków wapiennych, ani żadnych innych kamieni. Wypalona twardnieje, nie tak mocno jak poprzedzająca, ale za to nie wciąga wilgoci, nie pęka, i z powodu użycia na cegłę zowie się cegłówką.
4. Pod gliną marglowatą jest warstwa żwiru z kamykami, dostarczająca wody, albo cienka od kilku cali warstwa piaskowca wapiennego, grubo-ziarnistego. W okolicach miasta, w górach napływowych, znajdują się skały, ciała kopalne jednorodne, czyli minerały i istoty organiczne kopalne (fossilia)[4].
Granity białe z feldspatem szarawym są rzadkie, pospolitsze daleko granity z feldspalem czerwonym, a niekiedy kryształami szerlu. Na dnie Wilij, niedaleko Wilna[5] znaleziono kamień Cynamonowy, sztukę bardzo piękną, z jednéj strony zakończoną powierzchnią wypukłą, z drugiéj wklęsłą długości cala, szerokości pół cala.
Co się tycze ciał kopalnych organicznych[6], znaleziono trzonowy ząb słonia, niektóre kości mammuta i następne fossilia w piaskach nad brzegami Wilii i Wilenki:
Ostracites, terebratulites, amonites, (rzadko) umbilicites, bolemnites, orthoceralites (często) echinites, trochites (często) epitomites, tubiporites, milleporites, iridites, fungites, releporites, eschorites. Do tych dodać jeszcze należy następne[7]: Coenides juniperinus, C. intertextus, Pocillipora approximata, Porites acerosus, Astrea ambigua, A. pentagona, A. favosa, Antophyllum cespitosum, Flossularia corelligera, F. luxurians, Sancinulla organon, Lam. Cylindripora serpuloïdes, Harmodites cancellatus, H. elegans, H. radians, Favosites gothlandicus, F. reticulum, częsty, równie jak Catenipora escheroïdes, C. exilis, C. reticulata rzadka i Halynides Jakovickii[8].
- ↑ Civitas Trocensis, quatuor a Vilna milliaribus posita, cingitur paludibus inaccessibilibus, atque etiam in tensissimo frigore, non plane constringuntur. Starov. Pol. Cellar. Descriptio. Regni Pol. Rzączyński, p.165.
- ↑ Dzien. Wileński. 1827. VI. 246.
- ↑ Jakowicki. Dzien. Wileński. 1830. III. 72.
- ↑ Idem. ibidem. p. 82.
- ↑ Idem. ibidem. p. 88.
- ↑ Idem. ibidem. p. 91.
- ↑ Determinowane przez Prof. Eichwalda.
- ↑ Determinowany przez Fiszera.
