Zielnik lekarski/114
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z114.png)
_page222_(cropped).png)
Rys. 9.
Kozieradka.
J. — Roślina dorastająca do 50 cm wysokości. Łodyga prosta, pokładająca się, słabo rozwidlona. Liście trójdzielne, z ząbkowanymi przylistkami; ulistnienie rzadkie. Kwiaty siedzące, żółte lub białawe, wyrastają z kątów liści pojedynczo lub po dwa. Owoc (strąk) brunatnawy, kanciasty, skrzywiony jak róg koźli. Nasiona liczne, żółtawe, bardzo twarde.
Zapach sera ziołowego, woń nasienna ostra i przenikliwa, nieprzyjemna, smak nasion ściągająco-gorzkawy, korzenny, śluzowaty.
ROŚNIE w dzikim stanie na Wschodzie, w północnej Afryce, hodowana w południowej Europie, najobficiej nad morzem Adriatyckim.
Uprawa. Uprawiana obszernie w Niemczech, zwłaszcza w okolicach Erfurtu. Plon z ha 10 do 12 centnarów nasion. Udaje się najlepiej na ziemi średnio-zwięzłej, przepuszczalnej, ciepłej i suchej, w położeniu zacisznie-słonecznym. Wymaga roli starannie spulchnionej raczej starym nawozem, niż świeżym. Wg M. Chmielińskiej „Wiadomości zielarskie“ z 1935 r. Nr. 5, str. 158, najodpowiedniejsze typy gleb stanowią: czarnoziem, loess, bielica, rędzina, borowina, szczerki. Wymagania kozieradki co do uprawy gleby i nawożenia są podobne jak dla soi. Najodpowiedniejszym stanowiskiem jest pole w drugim, względnie trzecim roku po oborniku, w pierwszym zaś roku po wapnowaniu. Głęboka orka zimowa jest konieczna. Wiosennej orki należy unikać.
Siew: Siew wykonujemy wprost do gruntu około 20 kwietnia, siewnikiem rzędowym, w odstępach 25—35 cm linia od linii, przykrywając zasiew nie głębiej, jak na 2 cm. Gęstość wysiewu wynosi około 15—22 kg na 1 ha. Normalnie po 10 dniach ukazują się wschody.
Obróbka. Po wzejściu roślin należy opielaczem planetowym niszczyć skorupę i młode chwasty. Przy powyższej gęstości wysiewu przerywka roślin jest zbyteczna. Rośliny wymagają dwukrotnego obredlenia i w miarę potrzeby ręcznego pielenia wzdłuż linii.
KWITNIE w czerwcu i lipcu.
ZBIERA SIĘ nasiona zwykle we wrześniu, gdy większość strąków jest żółtawa, w miarę dojrzewania. Wg M. Chmielińskiej (op. cit. str. 156) na glebach lekkich rośliny dają się z łatwością wyciągać z korzeniami, na cięższych zaś należy ścinać łodygi sierpem. Pokosy wiąże się w małe snopki, które suszy się na polu, bądź też w przewiewnych stodołach lub na strychach. Dobrze wysuszone strąki młóci się w młocarni lub ręcznie cepami. Zaraz po omłóceniu należy dokładnie nasienie oczyścić i rozrzucić cienką warstwą w śpichrzu, często szuflując, aby nie uległo zagrzaniu. Kozieradka dojrzewająca na polu w okresie dżdżystym, daje nasienie o zabarwieniu ciemnobrunatnym, które nie znajduje chętnych nabywców.
SKŁADNIKI (w nasionach): Olej tłusty (do 6%), olejek lotny, śluz, nieco żywicy (wonnej).
DZIAŁA pożywnie, rozmiękczająco, czyści, chłodzi, uśmierza gorączkę, chroni od zakażeń.
UŻYTEK. Herbatę ze sproszkowanych nasion (1 łyżeczka na 1 filiżankę) pije się przeciw gorączce, chorobom gardła, płuc i śledziony.
Zewnętrznie używa się odwaru z nasion do płukania przy zapaleniach gardła, do rozmiękczających okładów na wrzody i obrzmienia (powstrzymuje tworzenie się t. zw. dzikiego mięsa), do klizm.
Kozieradka ma duże zastosowanie w weterynarii, zwłaszcza przy zołzach u koni. Jest doskonałą paszą, poprawiającą apetyt u bydła; wpływa bardzo dodatnio na osadzanie się tłuszczu u świń; podnosi nieśność kur i zwiększa wagę jaj.
Odwar zmieszany z mlekiem jest zdrowym napojem porannym i wieczornym.
Nasiona dają się niełatwo sproszkować, wystarczy jednak tłuc je grubawo.
Grecy i Rzymianie spożywali nasiona kozieradki z daktylami. Prażone nasiona jeszcze dziś jadają w Egipcie; cieszą się one wielką wziętością u kobiet na Wschodzie, które spożywają je z mlekiem dla zyskania pełnej kibici, lepszej tuszy.
CENA: 100 kg nasienia kozieradkowego (Semen Foenugraeci) 80—100 zł.
