Zielnik lekarski/39
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z39.png)
D. — Niewielkie ziele, dorastające do 45 cm wysokości. Korzenie krótkie, słabo rozgałęzione. Łodyga czterokanciasta, u dołu pojedyncza, wyżej rozgałęziona. Liście odziomkowe, ułożone w różyczkę, u nasady łodygi jajowate, łopatkowate, tępo zaostrzone, wyższe zaokrąglone; łodygowe od dołu jajowate i tępe, wyżej lancetowate. Kwiaty o długiej, białawej, zwężonej ku górze rurce i pięciu pięknych różowych płatkach, otwierających się przed wschodem słońca i w południe. Nasiona drobne, brunatne. Smak gorzki, zapachu nie ma.
ROŚNIE dziko w całej Europie, Azji Przedniej i Północnej Ameryce, na słonecznych, ale nie suchych leśnych polanach, porębach, pastwiskach, łąkach, miedzach.
UPRAWA. Wszelkie nieużyteczne grunty, byle nie mokradła, można obrócić pod uprawę tysiącznika; trzeba tylko aby miały słoneczną wystawę. Chude paśniki, brzegi lasów, poręby, polany leśne, nieurodzajne łąki, piaszczyste wzgórza, a nawet wydmy, obsiewać można centurią. Na gruncie nieco urodzajniejszym należy tylko płytko podorać, lekko zagrabić i przejść walcem. Na piaskach należy nakryć nasiona śmieciami, skrobankami z dróg i rynsztoków, stawiarką albo gliną, inaczej wiatr poroznosi nasiona, a rośliny zmarnieją z braku pokarmu w jałowej ziemi. Siać w jesieni, albo na wiosnę; na lekkim i suchym gruncie zasiew jesienny ma pierwszeństwo. Siew powinien być rzutowy, ale że nasiona są bardzo drobne, trzeba je mieszać z piaskiem. Plantację w ciągu lata opiela się z chwastów.
W lipcu albo sierpniu, t. j. w czasie zupełnego rozkwitu, wyrywa się rośliny w całości, a po odcięciu korzeni, suszy w cienistym, przewiewnym miejscu. Po ususzeniu zostanie około ⅓ części. Ładnie ususzony tysiącznik powinien być zielony, a kwiaty jak u świeżej rośliny ciemno-różowe; u ziela starszego nad rok zielona barwa znika, ustępując miejsca brunatno-żółtej (Biegański).
KWITNIE i zbiera się w lipcu i sierpniu.
SKŁADNIKI: Gorzknik wyciągowy, potas, saletra, substancja krystaliczna (centauryna).
DZIAŁANIE: Wzmacnia trawienie, działa lekko rozwalniająco.
UŻYTEK wewnętrzny z całego ziela. Herbata (15—30 gr na 1 litr wody), działa wiatropędnie, usuwa niezdrowe kwasy, zgagę, poprawia soki żołądkowe, działa korzystnie na nerki i wątrobę; zaleca się przy zaburzeniach krwi, niedokrewności lub uderzeniach krwi do głowy. Soku ze świeżego tysiącznika używa się często z sokiem brodawnika do kuracji wiosennych na cierpienia wątroby i żółci. Świeże rozgniecione ziele przykłada się do ran. W Polsce tysiącznik używany jest od dawna jako skuteczny lek na zimnicę, robaki, żółtaczkę, brak apetytu itp.
CENA: 100 kg ziela (Herba Centaurii minoris) 120—150 zł.
