Śpiewy historyczne (Niemcewicz)/Przydatki do Władysława Łokietka

<<< Dane tekstu >>>
Autor Julian Ursyn Niemcewicz
Tytuł Władysław Łokietek
Pochodzenie Śpiewy historyczne
Data wyd. 1816
Druk Drukarnia nro 646
przy Nowolipiu
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na commons
Inne Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron
Artykuł w Wikipedii Artykuł w Wikipedii
Galeria grafik w Wikimedia Commons Galeria grafik w Wikimedia Commons

Przydatki do dzieiów Poprzedzaiących Spiew o Władysławie Łokietku.


Spoione za Kazimierza sprawiedliwego państwo, rozdwoiło się po śmierci iego na Leszka białego
Pa: 76. № 7
L. Potocka del. J. G. A. Frengel sc Dresd.
Kazimierz W. stawi Zonę swą przed Wl: Lokietkiem
i Konrada. Pozostały po Leszku Bolesław Wstydliwy, w małoletności przez kłótnie o opiekę iego Xiążąt Szląskich i Konrada, późniéy przez własną nieudolność, stał się dla kraiu klęsk srogich przyczyną. Niezgody Xiążąt Wielkopolskich i Szląskich trapiły resztę monarchii, przez ten czas Xiążęta Brandeburscy z domu Anhalt na oderwaniach od Wielko-Polski, tworzyli nową Marchią, pomykaiąc się aż do Pomeranii, Konrad Mazowiecki do śmierci wichrzyć nieprzestawał; Litwa z napaści swoich poznawać się dawała, sprowadzeni na obronę naszę Krzyżacy łupili własności Polaków, na domiar nieszczęść, pod naysłabszém z Monarchów, naysroższy nieznany dotąd nieprzyiaciel Tatarzy, Mogułowie, chmurami równiny Polskie zalewać i pustoszyć zaczęli. Narod Tatarów pod dowództwem Gyngishana w r. 1240, połączywszy pod berło iego wszystkie swe hordy, w Azyi niezmierne państwo utworzył. Zwróciwszy oręż ku morzu czarnemu, przełamawszy mieszkaiący tam narod Połowców, iak wezbrany potok wszystkie zniosłszy przed sobą zapory, zniszczył całą Polskę, Węgry, i Szląsk.[1] Na próżno pod Lignicą woysko Chrześciiańskie oprzeć mu się usiłowało, zniesione, wódz iego Henryk II. pobożny poległ na placu, Bolesław Wstydliwy schronił się do Węgier. Polacy obrażeni tym niedostatkiem odwagi, wezwali Bolesława łysego, syna Henryka Xięcia Lignickiego, który przeciw Tatarom poległ. Odzyskał przecież Bolesław Wstydliwy rządy, wytępił Jadźwingów, a Podlasie Mazurami i Polakami osadził. Zakończył Bolesław wstydliwy pełne klęsk panowanie w r. 1279. Zachowawszy się w czystości z żoną swoią Konegundą, córką Beli króla Węgierskiego; naznaczył następcą Leszka czarnego Xięcia Sieradzkiego, wnuka Konrada Igo Xięcia Mazowieckiego, iemu to miasto Kraków winne powiększenie swoie, spustoszone od Tatarów, wielu na ów czas Niemców na łono swoie przyieło.
Leszek czarny.

Niebyło szczęśliwszym panowanie Leszka czarnego, niechętni mu Panowie zaprosiwszy do tronu Konrada II. Xięcia Mazowieckiego, dali powód do woyny domowey. Zwycięztwa iego nad Rusinami i Litwą, żadnéy nieprzyniosły korzyści. Tatarzy w r. 1287 powtórne do Mało-Polski zapuścili zagony, gdzie podług świadectwa Kronikarzy, samych panien do 21,000 zabrali. Głód i morowa zaraza kray do reszty zniszczyły. Umarł Leszek czarny w 1289 bezdzietny, niezostawiwszy żadnego względem następstwa rozporządzenia. Mniemania, że za Bolesława Wstydliwego sól w Wieliczce i Bochni odkrytą była, zbiiaią dowody historyczne, które za Kazimierza sprawiedliwego iuż wspominaią o niéy. Zostawiony tron bez wyznaczonego następcy, otworzył drogę wszystkim Xiążętom dzielnic Piastów, ubiegania się o władzę naywyższą. Obrany Bolesław Xiążę Mazowiecki za pomocą licznych Niemców Mieszczan Krakowskich, zepchnięty był przez Henryka IV. Xiążęcia Wrocławskiego. Nie długo trwało panowanie Henryka, naybliższy po Leszku czarnym następca Władysław Xiażę Sieradzki, dla małego wzrostu Łokietkiem zwany, maiąc po sobie przychylność narodu, nielubiącego iuż linii Piastów na Szląsku zniemczałych, w roku 1290, zwyciężył Szlązaków pod Krakowem, i Xięstwa tego ogłoszony był panem, za nadeyściem atoli potężnych i niespodzianych nieprzyiacielowi posiłków, znowu Henrykowi ustąpić musiał. Śmierć nawet Xięcia tego nie zaraz zwróciła mu berło, bo gdy król Czeski opanował Kraków, gdy Tatarzy i Litwa szeroko kray pustoszyli, Polacy dla zaradzenia tylu klęskom, Przemysława Xięcia Poznańskiego, naymożnieyszego na ów czas z Piastow, w Gnieznie 26 Czerwca 1295 królem ogłosili. Przemysław odzyskał tytuł królewski od Papieża Bonifacego VIII. odzyskał go w 225 lat po utraceniu przez Bolesława śmiałego, a pięćset lat zpełna przed ostateczném zniszczeniem królestwa Polskiego w 1795.
Przemysław zwoławszy Prałaty i Barony swoie, naradzał się z niemi tak nad powróceniem pokoiu przez długie woyny szarpanemu państwu, iako też nad odzyskaniem oderwanych w czasie tych woien, prowincyi Polskich. Naywiększą wzbudziło w nim troskliwość Pomorze i miasto Gdańsk ważne dla portu swoiego. Czuwali na nie bezustannie Krzyżacy, nieraz ie nawet podchwytywali, lecz zawsze wypędzani ze stratą. Czynne Przemysława starania, tytuł króla, umysł iego śmiały, wzbudziły w sąsiadach zazdrość i trwogę. Jan Hr: Brand: acz siostrzeniec królewski, niewahał się podłych zmów z Krzyżakami knować na żywot iego. Obchodził Przemysław w Rogożnie ś: Bgo Naro: z licznie tam zebraną pierwszą w kraiu młodzieżą: ogłoszono turnieie: powiewał nad szrankami wielki proporzec a na nim orzeł biały i słowa, które iuż król na pieczęci swoiéy wyryć kazał, a te były: Reddidit ipse so us victricia signa Polonis. On oznakę zwycięstwa Polokom powrócił. Wszystko pod królem tym zdawało się rokować Polscze potęgę i sławę, gdy spisek Margrabiów Brandeburskich pozbawił go berła i życia, po ośmiomiesięczném tylko panowaniu, zabity od nich w Rogoźnie. Lud śmierć tę przypisywał zemście niebios, za popełnione zabóystwo nad własną żoną Luidgardą.
Łokietek obrany powtórnie, uspokaia Pomorze, a wypadłszy do Szląska, mści się nad Xiążętami tych kraiów, za naiazdy i ustawiczne przez nich Polski burzenia. Żołnierz iego powróciwszy z korzystnéy wyprawy, zdzierstwa, do których w nieprzyiaznéy nawykł krainie, wyrządzał i w swoiéy: Łokietek pomyślnością zepsuty, zamiast poskromienia występnych, sam podawał się roskoszom i zbytkom; sarkał uciśniony lud, duchowieństwo i szlachta. Wielkopolanie nieczekaiąc upamiętania się i poprawy króla, przyzwyczaieni iuż berłem podług upodobania szafować, korzystaiąc z odiazdu Łokietka do Mało-Polski, wezwali na tron Wacława króla Czeskiego. Król ten silnieysze maiąc sposoby do obrony granic, utrzymania w posłuszeństwie burzliwych, przez lat pięć panowania swego spokoyność i porządek umiał w kraiu utrzymać: dla ułatwienia handlu, grosze Czeskie wprowadził do Polski. Przez ten czas Władysław Łokietek wygnany i ogołocony z wszystkiego, nayprzód potaiemnie w Polscze, daléy w Węgrzech, nakoniec w Rzymie długiem cierpieniem, opłacał młodości błędy, i w szkole nieszczęść sztuki panowania uczył się. Już był do przyiaciela swego Amedea xięcia Siedmiogrodzkiego przybył, gdy Wacław życie w Czechach zakończył. Wkrótce i syn iego ostatni z prawdziwéy linii królów Czeskich, przez zdradę w Ołomuńcu zabity. Wypadki te znowu Łokietkowi otworzyły drogę do tronu: nie mało on atoli doznał trudności, z Wielkopolanami którzy Henryka Xiecia Głogowskiego do tronu wezwali. Kraków poddał się Bolesławowi xięciu Opolskiemu, Krzyżacy opanowali Gdańsk i ziemię Kuiawską i Michałowską, przecież bądź naturalną śmiercią dobiiaiących się o koronę, bądź męztwem i stakiem, przełamał Łokietek wszystkie te trudności, i dnia 20 Stycznia 1319 koronowany był królem Polskim w Krakowie. Czy w woynie, czy w pokoiu, uważać go możemy iako wybawcę, i pierwszego ziednoczyciela monarchii. Zmnieyszyły się niebezpieczeństwa od Piastów pokrewnych, lecz powstawali dway inni możni nieprzyiaciele, Krzyżacy i Litwini, pierwszych przeważnym zwycięztwem pod Płowcami zgromił: Przez małżeństwo syna Kazimierza z córką Gedymina W. X. L. który podbił Xięstwo Kiiowskiei inne kraie naddnieprskie, zabezpieczył granice Polski, a co więcéy pierwszy otworzył drogę ziednoczenia i utwierdzenia na przyszłość wspólnéy dwóch narodów potęgi. Umarł w Krakowie r. 1330 w 73 wieku swego.



Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Julian Ursyn Niemcewicz.
  1. Słusznie dzieiopisowie uważają, że rzeź i srogie Tatarów w Polszcze i na Szląsku spustoszenia stały się przyczyną zniemczenia téy prowincyi, przez napływ narodu tego, na ogołocone z mieszkańców żyzne Słowian dziedzictwa.