Życia Zacnych Mężów z Plutarcha/Porównanie Tezeusza z Romulusem
| <<< Dane tekstu >>> | ||
| Autor | ||
| Tytuł | Porównanie Tezeusza z Romulusem | |
| Pochodzenie | Dzieła Krasickiego dziesięć tomów w jednym | |
| Wydawca | U Barbezata | |
| Data wyd. | 1830 | |
| Miejsce wyd. | Paryż | |
| Źródło | Skany na Commons | |
| Inne | Cały tekst | |
| ||
| Indeks stron | ||
Najpierwsza rzecz, która przychodzi na uwagę w tem porównaniu ta jest, iż Tezeusz dobrowolnie bez żadnej naglącej potrzeby rozpoczął dzieła swoje, mogąc w Trezenie spokojnie następstwa tronu po dziadu oczekiwać; Romulus zaś przymuszonym był do pierwszych kroków, które uczynił, i bojąc się kary, jak mówi Plato, stał się śmiałym z bojaźni.
Śmierć Amuliusza niesłusznie wyzuwającego ze wspólnictwa tronu Numitora, była skutkiem odważnej Romulusa wyprawy, którą na czele współtowarzyszów uczynił; więcej dokazał Tezeusz, gdy sam jeden tylu zbójców pokonał, a kraj ów z klęsk wielkich wybawił.
Jeźli Akrona Romulus sam z życia wyzuł, i zwycięztw wiele potem odniosł, nie mniejsze były czyny Tezeusza w wojnie Centaurów i Amazonek. Że zaś sam szedł za kraj na ofiarę do Krety, to dzieło tak jest wspaniałe, iż w porównanie nawet wchodzić nie może.
Chociaż obadwa posiadali w wysokim stopniu wiadomość rządu, zdaje się jednak, iż mniej dogodnie sprawiali się w najistotniejszej okoliczności urzędowania; jeden albowiem nadał ludowi swobodność nieokreśloną, drugi stał się samowładcą. Pierwsza powinność rządcy zachować naród; żeby go zaś w całości zachował, powinien tego się jedynie imać, co przystojnem, a przeto właściwem ku zachowaniu być rozumie. Równie w tej mierze zbytnia łagodności surowość wykracza; stając się albowiem lub poddanym, lub panem, niezawodnie wzgardę zczasem, lub nienawiść na siebie ściągnie, a i gardzącym i wstrętnym nie dogodzi. Z tych jednak przywar jedna zdaje się pochodzić z miłości własnej, wyniosłości i zysku; druga szacowne ma źródła, ludzkość i dobroć.
Jeżeli wieść z prawdą się zgadza, usprawiedliwić niepodobna zabójców syna i brata, i choćby sami rąk krwią własną nie zmazali, być jednak przyczyną takowego czynu, jest występkiem.
Z tej miary przechodzi Tezeusza Romulus, iż ze stanu najwzgardzeńszego, dzielnością jedynie swoją i przemysłem doszedł najwyższego stopnia; wraz z bratem ojczyznę z jarzma oswobodził; niesłusznie tron posiadającego skarał; krwi własnej prawo odzyskał, i stał się nowego państwa założycielem i prawodawcą. Tezeusz zgromadził lud do Aten, te jednak rozprzestrzenił raczej, niż założył.
Romulus dziada swojego na tronie, z którego był wyzuty, osadził, i z więzienia wprzód oswobodził. Tezeusz lubo niechcący, przyczyną był śmierci ojca własnego, a zapomnienie odmienić żagiel w takiej okoliczności, oznacza nieczułość w tym, który się go dopuścił.
Obadwa o gwałt w porwaniu niewiast są obwinieni, ale Tezeusz porywając w młodości Aryadnę, a przy schyłku życia Helenę, jeszcze do małżeństwa niezgodną, jedynie tylko szedł za ślepej lubieżności powodem. Romulus przy niewolony najgwałtowniejszą potrzebą, dopuścił się prawda gwałtu względem Sabinek, lecz zmazał wykroczenie ubłaganiem następnem Sabinów, i owszem stało się to przyczyną wzniesienia Rzymu, gdy się spoiły w jedno obadwa narody.
