[239]BIBLJOGRAFJA.
1. — Pisma Michała Anioła.
A. — Poezje:
Rime di Michelagnolo Buonarroti, racolte da Michelagnolo suo nipote, Giunti. Florencja, 1623. (Pierwsze, — błędne, — wydanie wszystkich poezyj Michała Anioła, dokonane przez syna jego bratanka: Michała Anioła młodszego).
Le Rime di M. A. B. cavate dei autografi, e pubblicate da Cesare Guasti, Florencja, 1863. (Pierwsze wydanie poezji M. A.
o cechach iście historycznej publikacji)
Die Dichtungen des Michelangniolo Buonarroti, herausgegeben und mit kritischem Apparate versehen von Dr. Carl Frey, Professor der neueren Kunstgeschichte an der Uniuersitaet Berlin, — mit einer Portraetradierung von Albert Kriüger und einer Heliographie nach Francesco da Hollanda, G. Grote’sche Verlagsbuchhandlung. Berlin, 1897 r. (Wydanie wzorowe, ono jedynie jest ścisłe i całkowite. — zaopatrzone świetnym komentarzem filologicznym i historycznym, — wyborem poezyj zwróconych do Michała Anioła, — tablicą chronologiczną, ustępami z listów, odnoszącemi się do poematów — oraz tablicą alfabetyczną).
B. — Listy:
Le Lettere di Michel Angelo Buonarroti, publicate con Ricordi ed i Contratti artistici per cura di Gaetano Milanesi, Le Monnier, Florencja, 1875.
[240]II. — Prace odnoszące się do żywota Micaała Anioła.
A. — Dokumenty ówczesne:
Giorgio Vasari: — Vite degli architetti, pittori e scultori, 1550 (wydanie I-sze): — 1568 (wydanie II-gie).
Ascanio Condivi: — Vita di Michel Angelo Buonarroti, Antonio Blado, Rzym, 1553.
Francesco da Hollanda: — Quatre Entretiens sur la peinture, tenus à Rome en 1538-1539, — composès en 1548 — et publiès par Joachim de Vasconcellos: przekład francuski w Arts en Portugal dokonany przez hrabiego A. Raczyńskiego, Renouard, Paryż, 1846.
Donato Giannotti: — Diologi de’ giorni che Dante consumo nel’ cercare l’Inferno e ’l Purgatorio; — napisane w r. 1545, — pierwsze wydanie w r. 1859, Florencja.
Paolo Giovio: — Michaelis Angeli Vita, — ogłoszone przez Tiraboschi’ego w Storia della lett. ital: tom IX, 1781, Modena.
Benvenuto Cellini: — La Vita, — napisane między 1559 a 1562, — pierwsze wydanie, 1728, Neapol.
Benedetto Varchi: — Due Lezzioni, Florencja, 1549.
Benedetto Varchi: — Orazione funerale recitata nelle esequie di Michel Angolo Buonarroti, Giunti, Florencja, 1564.
Francesco Berni: — Opere burlesche, Giunti, Florencja, 1548.
Les correspondats de Michel Ange: — I Schastiano del Piombo. — Tekst włoski ogłoszony po raz pierwszy przez Gaetana Milanesi’ego z tłumaczeniem francuskiem A. le Pileur’a, Librairie d’Art, Paryż, 1890.
'Sammlung ausgewaehlter Biographien Vasaris, herausgegeben von Carl Frey, — tom II. Le Vite di M. A. B. — (krytyczne wydanie wszystkich biografij Michała Anioła, pisanych przez jego współcześników).
[241]Giovanni Gaye: — Carteggio inedito d’artisti dei secoli XIV, XV, XVI, Florencja, 1840.
Daelli: — Carte Michelangelesche inedite, Medjolan, 1865.
Sammlung ausgewaehlter Briefe an M. A. B. herausgegeben von Carl Frey, Berlin, 1899.
B. — Prace nowsze:
Richard Duppa: — The life and litterary works of M. A. B. — Londyn, 1806, 1807.
Quatremère de Quincy: — Histoire de la vie et des ouvrages de M. A. B. — Paryż, 1835
Hermann Grimm: — Das Leben Michelangelos, I wyd.: Hanower, 1860; — siódme i ostatnie, 1900 (z ilustracjami).
Aurelio Gotti: — Vita di M. A. B. — Florencja, 1875.
L’oeuvre et la Vie de Michel-Ange, dessinateur, sculpteur, peintre, architecte et poète, par M. M. Charles Blanc, E. Guillaume, Paul Mantz, Charles Garnier, Mèzières, A. de Montaiglon, G. Duplessis et Louis Gonse, — Paryż, Gazette des Beaux-Arts, 1876.
C. Heath Wilson: — Life and works M. A. B., Londyn, 1876.
Anton Springer: — Raffael und Michelangelo, Lipsk, 1878.
Ludwig v. Scheffler: — Michelangelo, eine Renatssance-Studie, — Altenburg. 1892.
John Addington Symmonds: — The Sonnets of M. A. B. and. T. Campanella. — Londyn. 1878.
John Addington Symmonds: — The life of M. A. B. London, 1893.
Carl Justi: — Michelangelo. — Lipsk, 1900.
Corrado Ricci: — Michelangelo. — Florencja, 1901.
Ernst Steinmann: — Die Sixtinische Kapelle. — Brückmann. Monachium, 1905. Tomów II (tamże ikonografia Michała Anioła i Wiktorji Colonna).
[242]Dr. Paul Garnault: — Les Portrais de Michel-Ange et de Vittoria Colonna.
Heinrich Thode: — Michelangelo und das Ende der Renaissance, — tom I, Grotte, Berlin, 1902. (To wielkie — jeszcze nie ukończone, — dzieło [tymczasem ukazało się w całości: tom II w roku 1903; tom III — 1908 do 1912 r.] jest najdonioślejszą dotychczas próbą psychologicznego i filozoficznego studjum nad Michałem Aniołem i jego czasem. Należy żałować, — nie mówiąc już o drażniącym tutaj i nieco barokowym w tem zestawieniu wagnerjanizmie, — należy żałować, że nadużycie w tem dziele kategoryj abstrakcyjnych i scholastycznych podziałek, zaciemnia rzecz samą, zamiast ją rozjaśniać, powiększając nadomiar nieład w układzie dzieła, nazbyt „zbitym“. — Lecz księgi te są zasobne w ideje i tworzą zbiornik niewyczerpanych dokumentów. — Czerpałem i ja z nich obficie, zarówno jak ze wspaniałych wydawnictw oraz studiów Karola Frey’a).
III. — Wiktorja Colonna.
Rime, pierwsze wydanie 1538, Parma; wydanie drugie, 1539: — con giunta di XVI Sonetti Spirituali, — Wydanie trzecie, Wenecja, 1544: — con giunta di XXIV Sonetti sprituali, — oraz liczne dalsze wydania, w wieku szesnastym.
Carteggio, ogłoszone przez Erm. Ferrero i Gius. Müllera, — Torchi, Turyn, 1892 (Zbiór listów Wiktorji Colonna i listów pisanych do niej, oraz dokumentów, odnoszących się do jej życia: między innemi, Vita di V. C. przez Filonica Alicarnasco.).
Lettere inedite, wyd.: Salza, Florencja, 1898.
Il codice di Rime di V. C. apartenente a Margherita, regina di Novara, scoperto ed ilustrato da D. Tordi. — Pistoja, 1900.
Henry Roscoe: — V. C. her life and poems. — Londyn, 1868.
[243]Giuseppe Campori: — V. C. (Atti e Memorie delle R. R. Deputazioni di Storia Patria per le prov. dell’ Emilia). T. III. Modena, 1878.
Alfred de Reumont: — Vittoria Colonna. — Fryburg, 1881 (przekład włoski p. Müllera i Ferrero, 1892. Turyn).
Alessandro Luzio: — Vittoria Colonna (Riv. Stor. Mantovana). T. I. Mantua 1885.