Album biograficzne zasłużonych Polaków i Polek wieku XIX/Tomasz Wawrzecki
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Tomasz Wawrzecki |
| Pochodzenie | Album biograficzne zasłużonych Polaków i Polek wieku XIX |
| Wydawca | Marya Chełmońska |
| Data wyd. | 1903 |
| Druk | P. Laskauer i W. Babicki |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tom drugi |
| Indeks stron | |
Zazwyczaj tylko powodzenie i tryumfy zapewniają biorącym w nich udział czynny nieśmiertelność u potomnych. Nad wieloma przechodzi historya do porządku dziennego. Zbyt wybitne muszą być cnoty i zasługi człowieka, jeżeli ani jeden głos złorzeczenia i sarkazmu nie przyćmiewa jego pamięci, jeżeli nietylko potomność, lecz nawet współcześni, mając wyłącznie na względzie wielkość okazanego poświęcenia, hołdem uznania i podziwu wieńczą jego zasługi.
Mężem takich zasług, będących świadectwem ofiarności na ołtarzu ogólnego dobra, był — Tomasz Wawrzecki.
Wynurzyło się jego imię na widownię wypadków krajowych w chwili najkrytyczniejszej, w r. 1794, i po raz pierwszy rozbrzmiało po kraju nazwisko Tomasza Wawrzeckiego, posła bracławskiego, by stać się odtąd symbolem wytrwałości i niezmordowanej na polu działalności publicznej pracy.
Urodził się Wawrzecki w r. 1759 w powiecie Bracławskim z Tadeusza i Zofii z Tyzenhauzów Wawrzeckich, wojskich Bracławskich. Obdarzony pojęciem bystrem i łatwością w nabywaniu nauk, z zamiłowaniem oddał się w młodości pracy nad poznaniem praw ojczystych i takie sobie między obywatelstwem miejscowem zjednał poważanie, że, niedoszedłszy jeszcze do pełnoletności, powołany został na urząd Marszałka Trybunału mixti fori. Związki małżeńskie zawarł z Pacówną, córką pisarza litewskiego i z tego powodu przeniósł się w Kowieńskie, gdzie został wybrany na urząd Podkomorzego. Obowiązki tego urzędu z tak wielką pełnił sprawnością, że najważniejsze sprawy graniczne prowincyi całej pod jego sąd poddawano.
W czasie sejmu czteroletniego zaliczony do najczynniejszych, otrzymał najpierw od króla Podskarbstwo, a gdy to do skutku nie doszło, Chorąztwo litewskie.
Po skończonym sejmie powrócił do zajęć ziemiańskich, lecz wojna 1794 roku powołała go do szeregów, dobrowolnie i własnym kosztem na Żmudzi urządzonych. Po klęsce Maciejowickiej Rada warszawska zdała w jego ręce naczelnictwo sił zbrojnych. Wśród groźnego niebezpieczeństwa, widząc następujące siły Suworowa, zalecił Wawrzecki generałom Zajączkowi i Jasińskiemu bronić okopów pragskich, sam zaś główną kwatery zalożył w Warszawie, kierując obrotami korpusów, walczących z Prusakami nad Bzurą i na trakcie krakowskim.
4 Listopada 1794 roku nastąpił szturm Pragi. Generał Jasiński zginal, Zajączek ranny uprowadzony został do Warszawy.
Wawrzecki ocalając stolicę niszczy część mostu, lecz kapitulacya stała się nieuchronną. Ze szczątkami armii cofnął się wówczas na trakt krakowski, lecz 18 Listopada pod Radoszycami zniechęcenie opanowuje walczącymi. Wawrzecki dostaje się do niewoli; wywieziony do Petersburga dopiero wraz z Kościuszką i towarzyszami broni z pod Maciejowic przez Cesarza Pawła I odzyskuje wolność.
Powrócił Wawrzecki znowu do dóbr swoich na Litwę i tam w roku 1807 zasłynął energią w walce ze zbuntowanem chłopstwem. W roku 1812 Cesarz Aleksander I ustanowił go przewodniczącym w komitecie Obywatelskim, wyznaczonym do czuwania nad bezpieczeństwem kraju.
Dom Wawrzeckiego stał się przybytkiem uciśnionych i nieszczęśliwych. Głos jego przejednywał niechętnych, dłoń hojne składała jałmużny na ołtarzu miłosierdzia publicznego. On to był w Wilnie założycielem Towarzystwa Dobroczynności.
Jemu poświęcił wszystkie chwile zajęć swoich domowych.
Jego to zasłudze przypisać można odzyskanie funduszu edukacyjnego, który zwiększony jego i współobywateli sumptem przyczynił się do skuteczniejszego wychowania młodzieży i do rozkrzewienia oświaty.
Ze zmianą okoliczności krajowych, gdy w pościgu za ustępującym Napoleonem w roku 1813 wojska rosyjskie zajęły księstwo Warszawskie, Cesarz Aleksander I, w Radzie tymczasowej tego kraju poruczył Wawrzeckiemu dwa napozór sprzeczne ze sobą ministerya: Sprawiedliwości, i Wojny. Pogodzić je umiał ze sobą mąż zacny, niosąc w jednej dłoni miecz sprawiedliwości w drugiej hamulec przeciw nadużyciom wojennym. Na urzędach tych przystępny, łagodny, pracowity, wszystkie chwile życia sprawom publicznym poświęcał, z uszczerbkiem zdrowia, przygodami losów i pracą nadwątlonego.
Jako Minister Sprawiedliwości już w Rządzie Królestwa zorganizował Sąd Najwyższej instancyi i przyjął jego kierownictwo zwierzchnie, a jednocześnie i urząd w Towarzystwie Dobroczynności, założonem właśnie przed paroma laty przedtem w Stolicy Królestwa.
Szukając ulgi w cierpieniach, udał się w Sierpniu 1816 roku do wód siarczanych w Widzach Łowczyńskich na Litwie, gdzie dnia 5 Sierpnia zasłużonego dokonał żywota. Obywatel i mąż niezłomnych przekonań, wytrwały w doli i niedoli, czule do swego społeczeństwa przywiązany, pozostawił Tomasz Wawrzecki chlubne po sobie w dziejach narodowych wspomnienie.
