Encyklopedja Kościelna/Augustyn kantuaryjski
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Augustyn (święty), pierwszy arcybiskup kantuaryjski (Dorovernum), znakomite zajmuje miejsce w historji nawrócenia ludów germańskich. Prace jego na wyspach Wielkiej Brytanji, wielce wpłynęły na utwierdzenie Ewangelji na stałym lądzie. Będąc opatem benedyktynów, założonych w Rzymie przez Grzegorza W., pod wezwaniem św. Andrzeja Ap., otrzymał od tego Papieża polecenie opowiadania wiary Anglikom. Wiadomo, że trzy plemiona potężnej konfederacji saksońskiej: Saksonowie, Anglowie i Jutowie, po pięćdziesięcioletniej walce, zdobyły Brytanję r. 449 po Chr. i odtąd kraj ten nazywał się niekiedy Saxonia transmarina. Lubo Anglowie stanowili tylko małe plemię, o którem nawet Gildas, najdawniejszy historyk bretoński, wcale nie wspomina, a przeciwnie Saksonowie byli najpotężniejszém plemieniem, dla odróżnienia wszakże Saksonji bretońskiej od Saksonji stałego lądu, nazwano ją w VI w. Anglją, a mieszkańców jej Anglikami, a potem Anglosaksonami. Grzegorz W., będąc jeszcze zakonnikiem, chciał sam opowiadać im naukę Chrystusa (ob. Anglosaksonowie), ale lud nie pozwolił mu opuścić Rzymu. Zostawszy Papieżem, postanowił spełnić dawne względem Anglów zamiary. Kupił wielu młodych Anglosaksonów, od 17 do 18 lat mających, i wychowywał ich w założonym przez siebie klasztorze. Następnie r. 596 posłał Augustyna, opata tegoż klasztoru, wraz z 40-stu zakonnikami, na nawracanie Anglów. Ci, w podróży nasłuchawszy się o barbarzyństwie mieszkańców ziemi angielskiej, stracili odwagę, zatrzymali się w Lerynie (w Gallji) i wysłali Augustyna do Grzegorza Papieża, prosząc o pozwolenie powrotu do Rzymu. Grzegorz nie przychylił się do ich prośby, zalecił wytrwałość i posłał im listy polecające do książąt i biskupów kraju Franków. Wzmocnieni napomnieniami Papieża, w dalszą puścili się podróż i przybywszy r. 597 na wyspę angielską Thanet, postępowali w uroczystej processji z krzyżem i wizerunkiem Chrystusa na czele, śpiewając, modląc się i ogłaszając naukę Zbawiciela. Stawili się przed królem Kentu Ethelbertem, małżonkiem Berty, świeżo nawróconej księżniczki Franków, i oznajmili mu, że przybywają z Rzymu, w celu opowiadania Ewangelji Jezusa Chrystusa. Król przyjął ich łaskawie i missjonarze, pełni radości, weszli do Canterbury, wyśpiewując: „Błogosławimy Cię Panie! odwróć gniew swój od tego miasta, od Twego św. Kościoła, albowiem grzesznikami jesteśmy. Alleluja.“ Wspierany przychylną łaskawością królowej Berty, za której staraniem już Luidhard, biskup Franków, pierwszą Mszę św. odprawił w starożytnym kościele, pochodzącym z czasów rzymskich, blisko Canterbury położonym, Augustyn, z towarzyszami swymi, z apostolską gorliwością pracował nad nawróceniem Anglów. Życie jego czyste, pełne zaparcia się i bezinteresownych trudów, tak dalece podziałało na króla Ethelberta, że nawrócił się i przyjął Chrzest święty, wspólnie z wielką liczbą poddanego sobie ludu. Było to w dzień Zielonych Świątek 597 r. Ochrzczonych wtedy zostało dziesięć tysięcy Anglosaksonów. Uwiadomiony o tém Papież, uradował się wielce i tegoż jeszcze roku polecił arcybiskupowi arelateńskiemu poświęcić Augustyna na biskupa kantuaryjskiego. Ethelbert zaś zbudował w Canterbury kościół ŚŚ. Apostołów Piotra i Pawła, przeznaczywszy go na groby królów i arcybiskupów kantuaryjskich. Augustyn, zostawszy biskupem, podwoił swoją gorliwość tak dalece, że w początkach VII w. większa część mieszkańców Kentu przyjęła wiarę chrześcjańską. Wtedy Grzegorz W. przysłał Augustynowi palljusz arcybiskupi, a spodziewając się, że Augustyn z Kentu uda się na nawrócenie całej pogańskiej Brytanji, upoważnił go jednocześnie do poświęcania dwunastu biskupów suffraganów, dla południowych stron wyspy. Augustyn prócz tego miał posłać biskupa do Yorku (Eboracum), któryby następnie został metropolitą północy i przełożonym również nad 12 biskupami suffraganami, wówczas, gdyby się okoliczni mieszkańcy nawrócili. W końcu Grzegorz W. dał Augustynowi jurysdykcję nadzwyczajną nad wszystkimi biskupami Wielkiej Brytanji. Takie postanowienia (lubo nie wszystkie Augustyn mógł wykonać) i przychylne decyzje Grzegorza w rozmaitych kwestjach, przez Augustyna przedstawianych, wielce przyczyniały się do rozszerzenia wiary pomiędzy Anglosaksonami. Rozporządzenia, zwłaszcza tyczące się świątyń pogańskich, zjednały serca bałwochwalców: „Nie trzeba burzyć świątyń pogańskich, pisał Papież: wyrzuciwszy z nich bałwany, należy je poświęcić, urządzić ołtarze i umieścić na nich relikwie świętych; bo jeżeli są to piękne gmachy, trzeba je zamienić w domy modlitwy Boga prawdziwego, aby lud, widząc zachowaną swoją świątynię, wyrzekł się z całego serca dawnych błędów i tym chętniej nawiedzał przybytek, do którego zawsze uczęszczał. A ponieważ w obrzędach pogańskich zabijano wiele wołów, zwyczaj ten ma być utrzymany i nadal: niech wierni, zgromadzając się w rocznicę poświęcenia kościoła lub w dni świętych męczenników, budują około przybytku pańskiego szałasy i odbywają w nich uczty pobożne, aby tém łatwiej dostąpić mogli prawdziwych uciech Kościoła; bo niepodobna od razu wszystko odjąć ludziom ciemnym i upartym, i jeżeli kto chce dostać się na szczyt góry, nie może stanąć na niej jednym skokiem.“ Grzegorz również zachęcał do gorliwości Ethelberta, listami pełnemi miłości. Listy te zawieźli nowi missjonarze, o których prosił Augustyn, dla ugruntowania swego dzieła. Byli to benedyktyni, między którymi szczególniej odznaczali się: Mellitus, Justus, Paulin i Rufinjan. Justusa wyświęcił Augustyn na biskupa w Rochester r. 604, a wkrótce potem, gdy Sabereth, król Essexu, synowiec Ethelberta, okazał się życzliwym dla chrystjanizmu, wyświęconym był również na biskupa i Mellitus, dla wschodnich Saksonów. Apostolskie prace Mellitusa pomyślnym zostały uwieńczone skutkiem: ochrzcił króla Saberetha, z wielką częścią jego ludu, i założył stolicę swoją w Londynie, główném mieście Essexu. Nie mniejszą była gorliwość Augustyna, względem zwyciężonych Bretonów, u których niewola przytłumiła prawie zupełnie życie chrześcjańskie. Dwa synody, zwołane jeszcze r. 540 przeciw powstającemu pelagjanizmowi, na próżno usiłowały wskrzesić pomiędzy Bretonami życie chrześcjańskie i karność duchowną. Mimo to, r. 604 Augustyn przedsięwziął zaprowadzić u nich reformę, ale przeszkadzały mu do tego nietylko stosunki jego z ich ciemiężcami Saksonami, lecz także pycha, oraz uporczywe uprzedzenie ludu i całego duchowieństwa, przeciwko niektórym zwyczajom i tradycyjnym obrzędom Kościoła rzymskiego (ob. a. Anglosaksonowie). A gdy żadne perswazje, namowy, ani nawet same cuda nie były w stanie przekonać Bretonów, Augustyn zapowiedział im bliską karę Boską i zwrócił się do pracy około swych Saksonów. Za niezmordowane około nich trudy, sprawiedliwie zasłużył sobie na nazwę Apostoła Anglosaksonów. Przeczuwając blizką śmierć, Augustyn mianował swym następcą na arcybiskupstwo Canterbury, wiernego współpracownika swego Wawrzyńca. Umarł pomiędzy rokiem 604 a 610. Na synodzie, zwołanym w Cloveshove r. 747, pod prezydencją arcybiskupa Luthberta, postanowiono, aby wszyscy duchowni świeccy i zakonni obchodzili pamiątkę św. Augustyna w Anglji d. 26 Maja, oraz, aby imię jego zamieszczone było w litanji tuż po św. Grzegorzu. Doszło do nas kilka listów św. Augustyna, pisanych do św. Grzegorza W. Obacz Gregorii M. epp., a zwłaszcza księgę XI; Beda Venerabilis († 735), Hist. Eccl. gent. Anglor. lib. I c. 23 sq., lib. II c. 2—4; Vita S. Augustini u Bollandystów, Acta SS. die 26 Maji; Butlera, Vies de Pères et des Martyrs; J. Lingard, S. J. antiquities of the anglo-saxon Church, New-Castle 1806 (po francuzku zaś w Paryżu 1828); Schrödl, Einfuhrung u. Befestigung des Christenthums bei d. Angel-sachsen, Passau 1840. J.
