Encyklopedja Kościelna/Chronicon orientale

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom III)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron

›››

[301] Chronicon orientale, kronika pisana w XIII w. przez koptyckiego księdza Piotra Raheba (nazywają go także Ben Raheb, syn mnicha Ab-narraheb, Ebn-Raheb, Benarraheb, Ebnarraheb: w nazwiskach ostatnich, piszą al, zam. ar). Dzieli się na następujące części: 1. Wiek patrjarchów od Adama do Mojżesza. 2. Wiek sędziów i królów żydowskich do niewoli babilońskiej. 3. O królach chaldejskich, perskich, medyjskich, greckich, wiek Machabeuszów i Herodów. 4. O cesarzach rzymskich od nar. Chr. aż do 11 roku Herakljusza. 5. O początkach mahometanizmu, o kalifach arabskich, egipskich, babilońskich i innych aż do 655 r. hedżiry (1256 po nar. Chr.). 6. Historja patrjarchów aleksandryjskich, począwszy od św. Marka aż do 76go patrjarchy koptyckiego Atanazego, do r. 1258 (657 hedżiry). Abraham Ecchellensis pierwszy przełożył tę kronikę z arabskiego i dodał Historję Arabów, według źródeł [302]wschodnich (Chron. or. latinitate donatum ab Abrahamo Ecchellensi, Paris 1651 f.), w wydaniu Byzantinae historiae scriptores (ob. wyżej str. 76). Drugi raz przełożył ją Józef Simonius Assemani. W wydaniu weneckiém Byzantyńskich pisarzy są oba przekłady (Chron. or. Petri Rahebi Aegyptii, Venet. 1729 f.), wraz z Historją Arabów Abrahama Ecchel., z Tablicami chronologicznemi z dzieła Abulfaradża (ob. II 7 tej Enc.) i następującemi rozprawami Assemani’ego: 1) Patriarchar. alexandrinor. series ad praesentem diem (do XVIII w.) perducta; 2) Patriarchar. antiochenor. jacobitarum series a Severo ad praesentem diem; 3) De Arabum origine ac religione; 4) Series chalipharum, regum Aegypti, ac soltanorum Turcorum. — Chronicon paschale, kompilacja z różnych dawnych chronografów i historyków: Juljusza afrykańskiego, Euzebjusza, Marcelina, a najwięcej z Idacjusza, i z in. Porządkiem chronologicznym opisuje dzieje od stworz. świata aż do r. 630 po Chr. Znać w niej przynajmniej dwóch autorów, z których pierwszy pisał do r. 354; drugi od 354—630. W drugiej części brakuje lat 601—629. Rozmaicie ją dawniej nazywano. Znalazł ją w XVI w. Hieronim Surita w Sycylji (ztąd Fasti Siculi), odstąpił Antoniemu Agostino (ob. tej Enc. I 482), z nim była we Włoszech i przeszła do Hiszpanji: Sigonius i Onufry Panvinus wtedy z niej korzystali. Grek z Krety, nazwiskiem Andrzej Darmarius, przepisał ją od Agostina i kopję sprzedał Izaakowi Casaubon (ztąd Chronicon Casaubonianum), ok. r. 1573, za 300 złotych; Casaubon (ob. jego Epistol. 437) odstąpił Fryderykowi Sylburgjuszowi, a od niego, za 36 dukatów, nabytą została do bibljoteki augsburgskiej. Ekscerpta z niej wydał Sylburgius, przy Romanae historiae scriptores graeci (Francof. 1590). Scaliger, otrzymawszy z niej wyciągi od Casaubona, zamieścił je w swojém wydaniu Kronik Euzebjuszowych (Casaubon, Epist. 252 440). Według Darmariusa kopji, całą kronikę wydał Mateusz Rader, jezuita, p. t. Georgii Alexandrini Chronicon alexandrinum, vulgo Fasti Siculi dictum, gr. et lat. c. not., Monachii 1615 in 4. Nazywa ją także Chronicon alexandrinum nie dla tego, żeby wyłącznie się zajmowała sprawami kościoła aleksandryjskiego (gdyż zarówno mówi o patrjarchacie konstptańskim i antjocheńskim), lecz że na znalezionym exemplarzu było wypisane imię Piotra aleksandryjskiego. Πασχαλιον seu Chronicon paschale dla tego, że autor jej przy każdém wydarzeniu skrupulatnie notuje datę, według Wielkanocy żydowskiej i chrześcjańskiej i według indykcji rzymskiej. Ostatnią nazwę nadał Du Cange, wydając tę kronikę na nowo w paryzkim zbiorze Byzantinae histor. script. (Πασχαλιον s. Chr. Pasch. a mundo condito ad Heraclii imp. annum XX. Opus hactenus Fastor. Siculor. nomine laudatum... Nunc tandem auctius et emendatius... cum nova latina versione et notis chronicis et historicis cura et studio Caroli Du Fresne D. Du Cange, Paris 1688 f.), przedrukowanym w Wenecji (pod tymże tyt. 1729 f.) i odtąd pod tém nazwiskiem jest cytowaną. Wyszła jeszcze jako tom 14 i 15 zbioru: Corpus scriptor. hist. byz. wyd. Niebuhra (Chr. pasch. ad. exempl. vatic. recensuit Lud. Dindorf, Bonnae 1832 2 v. in 4), zkąd ją przedrukował Migne Patrol, graec. t. 92 (Paris 1860). Mai wydał fragmenty niektóre, nieznane poprzednio z biblioteki watyk., w Collectio nova auctor. vet. t. I cz. 2 s. 222. Kronika ta szczególniej jest pożyteczną w określeniu dat chronologicznych; ma też ona wiele wiadomości, które gdzieindziej się nie znajdują: najwięcej mówi o wypadkach w. VII, z którego to czasu podaje i niektóre listy. We wszystkich powyższych wydaniach jest tekst grec. [303]i łac.; sam łaciński przekład Radera jest w Biblioth. Max. PP., Lugdun. t. 12.  X. W. K.