Encyklopedja Kościelna/Damiani Piotr

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom IV)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron
Artykuł w Wikipedii

›››

[17] Damiani Piotr (v. Damianus), święty (23 Lut.), kardynał bp Ostji, jeden ze znakomitych mężów Kościoła w XI w.; współcześni nazywali go drugim Hieronimem, sam zaś tytułował się grzesznym mnichem (peccator monachus). Ur. w Rawennie ok. r. 1007 (podług innych 988 albo 1002), dzieciństwo spędził w ciężkiej biedzie: matka nędzą trapiona, [18]podrzuciła go niemowlęciem, później wprawdzie przyznała się do swego dziecka, lecz oddała go w posługi obcym, u których pasaniem świń się zajmował. Starszy brat, imieniem Damjan, wcześnie dostrzegł niepospolite zdolności młodego Piotra i dostarczył mu środków do kształcenia się w szkołach w Faenza i Parmie. Przez wdzięczność ku bratu przybrał on przydomek Damiani, t. j. syn Damjana. Ukończywszy nauki, przez niejaki czas wykładał artes liberales, lecz wkrótce, sprzykrzywszy sobie życie i zabiegi światowe, osiadł w pustelni Fontis Avellani (v. Fons Avellana). Tu poddał się najcięższym pokutom i umartwieniom, a praktykując na sobie samym to, czego od innych żądał, zjednał sobie zupełną ufność towarzyszów. Jego staraniem pustelnia Fontis Avellani i sąsiednie klasztory zostały zreformowane. Tu także wyrobił się ostatecznie charakter Piotra Damiani. Wybitną jego cechą była abnegacja, dla której żadna, choćby najwyższa ofiara nie zdawała się zbyt ciężką, i stanowczość w przeprowadzaniu raz powziętych zamiarów. Ze szczególném upodobaniem oddawał się wszystkiemu, co miało związek z podniesieniem życia zakonnego, widząc w niém jeden z najdzielniejszych środków ku ożywieniu upadającego wówczas ducha religijnego. Myślą tą przejęte są dzieła Piotra D., jego żywoty śś.: Odilona, Romualda, Dominika zwanego Loricatus i Rudolfa z Eugubjum. W żywotach stawiał on swoim współczesnym wspaniale wzory chrześcjańskiej doskonałości. Tymczasem smutne naówczas położenie Kościoła zwracać na siebie zaczęło uwagę D’a. Powszechnie, najwięcej zaś we Włoszech, panująca symonja i coraz częściej zdarzające się wypadki przeciw celibatowi duchowieństwa świadczyły o rosnącej przewadze wpływów świeckich nad Kościołem. D. wystąpił przeciw tym nadużyciom z całą energją niezłomnej woli i z powagą zdumiewającej uczoności: pisał do Grzegorza VI (1045) i do Klemensa II (1046), żeby ich skłonić do użycia skuteczniejszych środków przeciw symonji; wydał (1051) słynne dzieło swoje Gomorrhianus, o wykroczeniach przeciwko celibatowi; drugie (1052) p. t. Gratissimus, pko symonji i o środkach ku jej wytępieniu. Powaga, jakiej nabył Damiani, już to przez pisma swoje, już to z powodu ascetycznego życia, skłoniła Pap. Stefana X, że go mianował kardynałem bpem Ostji (1057). Tym sposobem D. stanął na czele kolegjum kardynalskiego. Czy dopiero wtedy poznał on bliżej Hildebranda, czy też wcześniej miał z nim stosunki, trudno mieć pewność; w każdym razie obaj ci mężowie szli odtąd ręka w rękę. Po śmierci Stefana X (1058), D. za energiczny opór przeciw antypap. Benedyktowi X (ob.), musiał pójść na wygnanie; wkrótce jednak powrócił i pod Mikołajem II doczekał się radosnej chwili, że zasady przez niego wygłaszane, zostały uroczyście przyjęte na słynnym soborze lateraneńskim (ob.) 1059 r. Tegoż roku D. razem z Anzelmem z Lukki (późniejszym Pap. Aleksandrem II) jeździł do Medjolanu, dla przytłumienia wybuchłych tam nieporządków i pociągnięcia do odpowiedzialności arcybiskupa Gwidona. Przy wykonaniu tego zlecenia znalazł się w niebezpieczeństwie utraty życia i zmuszony był wbrew swemu charakterowi i przekonaniu, uciec się do szukania pośredniej drogi. Ciężko to dotknęło niezłomnego D., który też w liście do Hildebranda powiedział, że wolałby dostać trądu, niż mieć sobie podobną jak medjolańska sprawę. Wtedy także wynikły nieporozumienia między nim a samym Papieżem i Hildebrandem, gdyż zdawało mu się, że Stolica Apostolska zbyt powolnie uchwały lateraneńskie w życie [19]Kościoła wprowadzała. Rozdrażnienie gorliwego męża doszło do tego, że zwrócił się z prośbą do Papieża o pozwolenie złożenia godności biskupiej, lecz prośbie téj nie stało się zadość, z wielkim dla Kościoła pożytkiem. Podczas schizmy Cadolausa (ob.) r. 1061, D. gorliwie walczył pko Cadolausowi już to pismami (niżej), już czynném występowaniem na korzyść Aleksandra II (ob:). R. 1063 spotykamy go we Florencji, gdzie namówił księcia Toskanji, Gotfryda, do odstąpienia od Cadolausa; później we Francji, dokąd się udał pod pozorem załatwienia sporów między opatem Clugny a biskupem Drogonem z Macon, rzeczywiście zaś celem skłonienia biskupów tamtejszych do uznania Aleksandra II. Po powrocie, za zgodą Papieża, D. znowu osiadł w swojej pustelni Fontis Avellani, lecz 1069 r. poruczono mu poselstwo na sejm frankfurcki do cesarza Henryka IV, któremu Papież zagrażał odmówieniem koronacji, jeżeliby nie połączył się z żoną swoją Bertą, oddaloną za zgodą niektórych biskupów niemieckich. Ostatnią podróż odbył do Rawenny, dla poniesienia biskupowi Henrykowi wiadomości o zdjęciu z niego klątwy. Wracając z Rawenny, Damiani życie zakończył w mieście Faenza 1072. Pap. Leon XII pomieścił go w rzędzie Doktorów Kościoła (1828 r.). Dzieła: 1) Epistolarum libri VIII, ważne do historji ówczesnej; między niemi w lib. I epist. 12 traktat De correctione Episcopi et Papae przez wielu (Possevin, Labbé, Natalis) za podrobiony jest uważanym; 2) Sermones 75, po większej części panegiryki na cześć świętych, porządkiem dni rozłożone; 3) Opuscula 60, między któremi znajdują się wyżej wspomniane: Gomorrhianus i Gratissimus, i wiele innych, z których można poznać historję owej epoki; szczegółowo wylicza je Fabricius (Bibl. lat. med. aevi); 4) Orationes, Litaniae, Hymni, Lectiones, Missae, Responsoria, Carmina 225, i t. p. drobne utwory. Wszystkie dzieła ś. D. wydał, z polecenia Klemensa VIII Pap., Konstanty Cajetanus (ob.), t. I i II Romae 1606 — 1608, t. III ib. 1615, t. IV ib. 1640. Pierwsze 3 tomy przedruk. Lugduni 1623; wszystkie zaś, Paris 1641, ib. 1663, ib. 1743; ap. Migne Patrol. lat. t. 144. 145, — razem z dziełami Prospera akwitańskiego, Bassani 1783 — 88, 6 t. w 4 v. in-4. Do żywotu ś. D. wiele materjałów w jego dziełach; osobną bjografję napisał jego uczeń Joannes Laudensis (ob. Jan z Lodi); znajduje się ona w wymienionych wydaniach dzieł ś. D., jakoteż ap. Bolland. 23 Febr.; ap. Surium Vitae SS. pod tymże dniem; ap. Mabillon Acta SS. Ord. S. Bened. saec. VI p. II. s. 247. Cf. J. Laderchi Vita S. Petri D. in 6 ll. distributa, Romae 1702 in-4; Joan. Storckii Epla ad Jac. Laderchium, Patavii 1708; Alf. Capecelatro, Storia di san Pier Damiano e del suo tempore, Firenze, 1862, 2 v. in-12; Fehr, Petr. Dam., w Oesterreich. Vierteljahresschrift f. Kathol. Theologie, 1868 s. 189. (Aberle). J. N.