Encyklopedyja powszechna (1859)/Anatomiczne okazy
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Anatomiczne okazy |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Anatomiczne okazy czyli preparata. Pojedyncze części ciała ludzkiego, oczyszczone z tłuszczu tkanki komórkowatej i t. d. tak aby jeden tylko układ odrobiony był i uwydatniony, nazywa się okazem anatomicznym czyli preparatem. Przyrządzają się na zwłokach świeżych dla nauki i wykładu anatomii. Następnie uczniowie uczęszczający de prosektoryjów anatomicznych na dyssekcyje, dla wprawy i nauki praktycznej sami wyrabiają okazy. Gdy atoli nie zawsze można mieć zwłoki, i nie każda pora roku sprzyja pracom sekcyjnym, wszelkie więc okazy anatomiczne przyrządzone, zasuszone, zabezpieczone od psucia się i robactwa, przechowują się w gabinetach. Sztuka przyrządzania części anatomicznych normalnych, oraz ich zachowanie, równie jak i okazów patologicznych, jest rzeczą trudną; wymaga obok nauki wiele zręczności i pracy, a przy postępie anatomii i chemii, coraz bardziej się doskonali. Najznakomitsi karze europejscy w różnych krajach oddają się tej gałęzi nauki z zamiłowaniem: we Francyi: Chaussier, Duméril, Breschet, J, Cloquet szczególnie zajmowali się tym przedmiotem. Przy końcu jeszcze XVII wieku anatomik hollenderski Ruysch wsławił się swojemi injekcyjami, za pomocą których ciała zmarłe obok zachowania się od zepsucia, nabierały pewnego pozoru życia, tak dalece, że Piotr W. zdziwiony tém, aż ucałować miał rękę dziecięcia, które uśmiechało się do niego. Tajemnica Ruysch'a przechowywania ciał zaginęła. Najprostszy i najłatwiejszy sposób przechowywania okazów anatomicznych, mianowicie patologicznych, przez pewien ograniczony przeciąg czasu, jest zanurzenie ich w spirytusie czystym, lub ze solą, albo też w roztworach wodnisto-sol-nych, w oliwie lub kwasach. Dla zachowania ich dłuższego i stałego, potrzeba dopełnić wiele warunków, uwzględnić wiele okoliczności: naprzód, co do czasu: wybierać należy porę mocno zimną lub upały suche, jako najprzyjaźniejsze do dłuższego przechowywania tkanin, ulegających zepsuciu: powtóre, co do wyboru subjektów: do urządzenia szkieletu wybierają się w ogólności ciała ludzi szczupłych, suchych, wieku dojrzałego; na wypreparowanie mięśniów wybierają się indywidua atletyczne, oddające się za życia ćwiczeniom ciała, u których układ muszkularny zwykle jest wydatniejszy: na okazy nerwów i naczyń krwistych biorą się subjekta młode, mianowicie kobiety szczupłe. Postępowanie wymaga pewnych poprzednich przygotowań, jako to: rozczłonkowania części zachować się mającej; nastrzykiwań oczyszczających lub zabezpieczających; nadmuchiwania dla rozdęcia i uwydatnienia części; maceracyi czyli moczenia dłuższego, którego celem jest niekiedy rozpuszczenie, za pomocą pewnej mieszaniny, części otaczających tkaniny, mające być odosobnione i wypreparowane: tym to sposobem organ jaki miękki, którego naczynia będą nastrzyknięte massą twardą, zanurza się w kwasie solnym i wkrótce sprowadza się do stanu skieletu naczyniowego; operacyja taka otrzymała nazwę wygryzienia (erosio). Sposoby tu wyliczone służą najbardziej do odjęcia tłuszczu, co najprędzej otrzymuje się przez ługowanie alkaliczne; podtrzymują się części, mianowicie organa wydrążone, osobno, w rozszerzeniu za pomocą nadmuchiwania, napchania włosami, wełną, pilcem; muskuły, nerwy, naczynia ustalają się zwojami kart, szpilkami i kijeczkami. Wysuszenie jest jednym ze sposobów najdzielniejszych i najwięcej upowszechnionych. Zachowywanie zwykle poprzedzone bywa zamoczeniem w wyskoku, oliwie, w roztworach soli metalicznych lub alkalicznych; garbowanie i nasycanie sublimatem są sposoby wysuszania najpożyteczniejsze: zwykłe wysuszanie odbywa się na powietrzu świeźem, w piecyku, w wannie piaskowej i t. p. Okaz anatomiczny stosownie przygotowany i wysuszony, powinien być nadto zabezpieczonym od wilgoci i owadów, co się dokonywa za pomocą sublimatu, arszeniku i kamfory. Effekta przy okazach znajdujące się, pociągają się pokostem lnianym i lakierem. Sztuka naśladowania przyszła w pomoc anatomii: za wydoskonaleniem się tej ostatniej, zaczęto przyrządzać sztucznie rozmaite części ciała ludzkiego, i pojedyncze jego organa, naprzód z wosku, co początek wzięło we Włoszech, mianowicie we Florencyi; następnie z papki papierowej; obecnie zaś wyrabiają się z massy lekkiej, trwałej do papieru podobnej. Dr. Auzoux we Francyi założył w Normandyi fabrykę okazów anatomicznych na wysoką skalę, której nadał nazwanie anatomii klastycznej (anatomie clastique); przeszło stu ludzi pracuje w tym zakładzie. Wyroby jego odznaczają się wszelką możliwą dokładnością anatomiczną i trwałością. Wyrabia nietylko pojedyncze części ciała ludzkiego, ale i całe budowy nietylko ludzkie, ale nawet zwierzęce i owadów. W Warszawie Dr. Lemercier, na okazach p. Auzoux, zakładał publicznie fizyjologiję. Widzieliśmy naśladowany dokładnie skład ciała ludzkiego, zewnętrzny i wewnętrzny w najdrobniejszych i najsubtelniejszych jego szczegółach, także konie, chrząszcze, pijawki, jedwabnika, organa w oku i uchu wielokrotnie powiększone, i inne osobliwości sztuki naśladowania. Gabinety anatomiczne znajdują się przy wszystkich niemal akademijach lekarskich: największe są w Berlinie, Wiedniu, Neapolu, Paryżu i Londynie. U nas najznakomitszy zbiór okazów anatomicznych fizijologicznych i patologicznych w Wilnie, datujący się od przybycia do Wilna w r. 1777 Brioteta, anatomika wszpitalu Hotel de Dieu w Paryżu, którego Mikołaj Regnier wysłany w tym celu przez księcia Massalskiego, sprowadził na preparatora i demonstratora anatomii w Wilnie. Briotet przez lat 30 trudniąc się anatomiją i chirurgiją, a z tych 4 lata jako preparator przy professorze Bisio, dał pierwszy początek gabinetowi anatomicznemu w Wilnie, po nim Jan Andrzej Lobenweim, przy staraniach prosektora Kiersnowskiego przymnoźył gabinet anatomiczny. Adam Bielkiewicz od roku 1820 pracując ciągle przez lat 20 kilka, postawił zbiór anatomiczny w rzędzie pierwszych w Europie: ku czemu pomocą jemu byli uczniowie medycyny, a mianowicie Ludwik Siewrttk, następnie professor anatomii w Uniwersytecie moskiewskim i Dziekan wydziału lekarskiego; oraz Kuczyński, który wydał rozprawę „de sceleto artificiali construendo“ Wilno, 1838, i podał sposób robienia kościeni ze stawami ruchomemi, a jeden taki, był ozdobą gabinetu anatomicznego Wileńskiego, i zastanawiał publiczność swojem podnoszeniem się na sprężynach ze stołka, na którym siedział. Cały ten zbiór, oczywisty dowód sześćdziesiąt trzech letnich trudów anatomicznych w Wilnie, od roku 1777 do roku 1840, liczący 3,000 okazów, wysłany został najstaranniej do Kijowa, opisanie tego gabinetu znajduje się w Museum anatomicum Vilnenie, in-4to 1842, przez Adamowicza. Dr. J. K.
