Encyklopedyja powszechna (1859)/Apostoł (Daniel)
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom II |
| Rozdział | Apostoł (Daniel) |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Apostoł (Daniel), jeden z najznakomitszych mężów Małorossyi, syn Pawła Apostoła, pułkownika Mirgorodzkiego, urodził się 1658 roku. Od młodości poświęcony zawodowi wojskowemu, chlubny miał udział w wyprawach ziomków swoich przeciwko Turkom i Tatarom krymskim. W nich nietylko walecznością ale i zdolnościami tak dalece się odznaczył, że po śmierci ojca, mając lat 22, wybrany został pułkownikiem Mirgorodzkim. W dziesięć lat później, po złożeniu z hetmaństwa Samojłowicza, sprawca jego upadku słynny Mazepa, prześladując nietylko rodzinę swego poprzednika, ale i wszystkich jego stronników, w liczbie ofiar które wybrał, które wyzuto z urzędów, i jako podejrzane wysłano do Moskwy, był i Apostoł. Powszechna wszelako miłość Małorossyjan dla niego, i głośne jego zasługi, były powodem, iż w krótkim czasie otrzymał wolność i dawne dostojeństwo. Za powrotem do kraju był uczestnikiem wypraw przeciw Turkom i Talarom i odznaczył się znakomicie w latach 1693, 1696 i 1697. Następnie, jako nakaźny hetman, wielce się przykładał do zwycięztw wojsk rossyjskich nad Szwedami. W 1703 znajdował się w korpusie rossyjskim posiłkowym, wysłanym do Polski pod wodzą księcia Dymitra Golicyna. Tu miał zręczność oddania niejednokrotnych usług Augustowi II, królowi polskiemu, a sprzymierzeńcowi Piotra Wielkiego. Gdy bowiem August II zamierzył niespodziewany napad na Warszawę, zajętą przez Szwedów, Apostoł ze swymi Kozakami, znieśli znaczny oddział nieprzyjaciół, wzięli kilkuset jeńców i zdobyli bagaże ministra Szwedzkiego Horna. Wkrótce atoli niedostatek żywności, a zwłaszcza surowe postępowanie z kozakami Patkula, głośnego z późniejszych nieszczęść, który zabrał im konie pod jazdę regularną, i chciał ich zmusić do służby pieszej, znagliły Apostoła, że samowolnie powrócił na Ukrainę. Postępek ten ściągnął nań jawny gniew Mazepy: mimo to w Kwietniu następnego roku 1706, był wysłanym Apostoł do Litwy dla posiłkowania wojsk rossyjskich. Poniósłszy wszakże znaczną klęskę pod Kłeckiem, spiesznie na Ukrainę wrócił. Później wplątany był w sprawę o zarzuty Mazepie czynione, jakoby ten chciał przejść na stronę Karola XII, gdy zaś to rzeczywiście nastąpiło, Apostoł opuścił Mazepę i uznał władzę nowego hetmana Skoropackiego. W kilkanaście lat później, po śmierci tego hetmana została deputacyja Małorossyjan z prośbą o przywrócenie im swobód zniesionych przez Piotra Wielkiego. Śmiałe słowa Połobutka, który stał na ich czele, rozgniewały monarchę. Wszystkich członków deputacyi osadzono w więzieniu, a starszyznę okutą w kajdany zamknięto w twierdzy: w liczbie tych ostatnich był Apostoł. Wstąpiwszy na tron Katarzyna I, uwolniła go i pozwoliła objąć na powrót dowództwo pułku mirgorodzkiego. Po objęciu berła przez Piotra II, gdy otrzymali Małorossyjanie pozwolenie wybrania sobie hetmana: jednomyślnie 1 Października 1627 r. w Głuchowie już siedmdziesięcioletni Apostoł wybranym został. Po dwa kroć nowy hetman jeździł do Moskwy i potrafił wyjednać niemało łask dla swej ojczyzny. Cesarzowa Anna nadała wiele swobód Małorossyi; wszystkich więźniów dawniejszych uwolniła, Apostołowi nadała klucz Hadziacki, należący dawniej do hetmanów, przeznaczyła mu w posiadłość dożywotnią 4167 chat wieśniaczych, i dozwoliła powrócić do rodziny młodszemu jego synowi, który w Moskwie był trzymany jako zakładnik. Apostoł wyjednał w r. 1733 przebaczenie dla Kozaków zaporożskich, którzy z Mazepą oddalili się do krajów porty Otomańskiej i przez lat 17 nadaremno błagali o pozwolenie powrotu. Umarł Apostoł 17 Stycznia 1734. Cesarzowa Anna cały majątek nieruchomy nadała jego potomstwu. Dom Apostołów za panowania cesarza Alexandra I wygasł po mieczu, po kądzieli przeszedł na radcę tajnego Jana Murawiew, któremu pozwolono nosić nazwisko Murawiew-Apostoł.
