Listy Annibala z Kapui/List 45

<<< Dane tekstu >>>
Autor	Annibale di Capua
Tytuł	Listy Annibala z Kapui, arcy-biskupa neapolitańskiego, nuncyusza w Polsce, o bezkrólewiu po Stefanie Batorym i pierwszych latach panowania Zygmunta IIIgo, do wyjścia arcy-xięcia Maxymiliana z niewoli
Podtytuł	z dodatkiem objaśnień historycznych, i kilku dokumentów, tyczących się tejże epoki dziejów polskich oraz z 10 podobiznami podpisów osób znakomitych
Wydawca	Ig. Klukowskiego Xięgarza
Data wyd.	1852
Druk	J. Unger
Miejsce wyd.	Warszawa
Tłumacz	Aleksander Przezdziecki
Inne	Cały tekst Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI
Indeks stron

›››

[191]

45.

DO KARDYNAŁA MONTALTO

27 Marca 1589 r.

Otwarcie Sejmu 21 Marca. — Propozycye Królewskie co do poboru powszechnego i wojny z Moskwą. — Senatorowie Polscy zgadzają się na nie, Litewscy przeciwni. — Projekt nowéj Ustawy Elekcyjnéj na trudności napotyka. — Poselstwo do ratyfikacyi Paktów Będzyńskich. — Słychać, że Król chce widzieć się z Ojcem w Inflantach; mają traktować o to na Sejmie. — Xiąże Kurlandzki przyjechał dla odebrania Inwestytury. — Z Xięstwa Pruskiego Posłowie przybyli. — Nuncyusz nie omieszka zwykłe protestacye w imieniu Stolicy Apostolskiéj założyć. — Sejm odroczony będzie do 4 Kwietnia, dla Świąt Wielkanocnych.

---

Przystępuję teraz do zdania sprawy W. M. o tém co się traktowało w Senacie po dziś dzień, od rozpoczęcia Sejmu, dawszy wiadomość o mojém przybyciu tu i o innych szczegółach w tuż załączonym liście, pod tąż samą datą. Dnia 21 b. m. odśpiewawszy uroczystą mszę do Ducha świętego, Monsynior Arcy-Biskup [192]Gnieźnieński, jako Prymas Królestwa, i Monsynior Biskup Przemyślski Podkanclerzy podali propozycye ze strony Króla J. M.; a te zawierały głównie dwa punkta: naprzód żądanie poboru powszechnego; powtóre wypowiedzenie wojny Moskwie. Większa część Senatorów Polskich zgodziła się na jedno i na drugie; powiadając co do pierwszego, że spieszne wybranie poboru, nakłoni N. N. Arcy-Xiążąt Austryackich do łatwiejszego zawarcia pokoju, o który traktowano (gdyż wtenczas nie było jeszcze końca), a po ustaleniu pokoju z Arcy-Xiążętami, pieniądze poborowe posłużą do zaspokojenia żołnierzy, konsystujących na Podolu, i innych którym należy się wiele żołdu zaległego. Co do drugiego punktu, powiedzieli, że żadną miarą nie można było opuszczać tak dobréj zręczności do wojny z Moskwą, gdy nastąpi pokój z N. Domem Austryackim; mając prawie na pogotowiu żołnierzy na złożenie licznego wojska; a do tego Moskwa przestraszona zwycięztwami jakie nad nią Polacy odnieśli, a także ostatniemi napadami Tatarskiemi, i nierozważnością swojego Xięcia^[1]. Tym co [193]zastawiali się piętnastoletnim rozejmem, odpowiadali, że ten rozejm nie ważny, ponieważ przy zawarciu jego nie był żaden Senator Polski, i żaden nań w imieniu Królestwa Polskiego nie zezwolił. Senatorowie Litewscy opierali się obu punktom; odmawiając poboru, jeżeli im nie przyznają połowy Inflant odzyskanych, stosownie do zrobionego układu; a co do wojny z Moskwą, nie chcieli na nią zezwalać, gdyż tu szło o ich powagę, o interes. Wszak oni sami zawarli i zaprzysięgli rozejm piętnastoletni^[2], a wojna przyniosłaby wielkie szkody Litwie, ponieważ wojsko musiałoby najwięcéj w tym kraju konsystować. Dotychczas nie postanowiono nic jeszcze, lubo opinia jest [194]powszechna, że pobór uchwalą. Rozprawiano potém o tych którzy byli stronnikami N. Maxymiliana, i tak Senat jak i Posłowie Ziemscy wstawiają się za nimi u Króla J. M.; ale dotychczas i o tém nie ma postanowienia żadnego. Proponowano ustalić sposób Elekcyi Królów, o czém różne był zdania; a ponieważ w tém Stan Rycerski nie ufa Senatowi; ani Senat Stanowi Rycerskiemu, przyszło na myśl obrać czterech Senatorów i czterech Posłów Ziemskich, którzyby ułożyli Ustawę Elekcyjną, mającą być posłaną potem do wszystkich prowincyi, i wspólnie przyjętą. Ale jestto interes, który na wiele trudności napotka. Pomiędzy innemi warunkami pokoju ustanowionego pomiędzy N. N. Arcy-Xiążętami Austryackimi, a N. Królem i Królestwem Polskim, któreś W. M. już zapewnie przejrzał, znajduje się ten: że N. Król Polski powinien przysłać Posła swojego do Dworu Cesarskiego na 20 Kwietnia, dla uproszenia Cesarza, aby dla spokojności Rzeczypospolitéj Chrześciańskiéj i dla powagi Ojca Św. przyjął to wszystko co dotychczas zaszło co do królestwa Polskiego. Na to poselstwo wybrany został teraz P. Jan Ostrorog, szlachcic z jednego z przedniejszych domów tego Królestwa, lubo ani Senator, ani Dygnitarz żaden w Rzeczypospolitéj^[3]. A Jego Cesarska Mość powinna przysłać [195]tu swojego Posła na 15 Maja, przed którym Król. J. M. ma zaprzysiądz pokój; a potem J. Królewska Mość ma wysłać innego Posła do Dworu Cesarskiego na 15 Czerwca, który wręczy przysięgę Królewską J. C. Mości, i będzie przytomny przysiędze Cesarza J. M. na dotrzymanie pokoju, w tymże samym sposobie odbyć się mającéj. A na to poselstwo wyznaczeni zostali Kardynał J. M. Radziwiłł, i P. Kasztelan Biecki, który jak słychać wyniesiony zostanie na Województwo Krakowskie^[4]. Czyli P. Kanclerz przyjmie Kasztelanią Krakowską, najpierwszy urząd Swiecki w Senacie, niemasz jeszcze o tém pewnego postanowienia^[5]; a wielu mniema, że będzie wolał zatrzymać urząd Kanclerza Wielkiego, chybaby otrzymał [196]wybór jakiéj zależnéj od siebie osoby na urząd Podkanclerzego; ponieważ Podkanclerzy z prawa postąpiłby na urząd Kanclerski, który lubo równy tamtemu; ale ten przedniejszy, który osobiście ma większą powagę. Mówią prywatnie dotychczas, że N. Król J. Mość chce zjechać się tego lata z Królem Szwedzkiem, Ojcem swoim, w jedném z miast które ten Król posiada w Inflantach. Ale nastąpi traktowanie o tém w Senacie, aby na tym Sejmie jeszcze mieć rezolucyą; ponieważ sądzą, że pojechać zechce zaraz po uwolnieniu N. Maxymiliana. Przyjechał tu Xiąże J. M. Kurlandzki^[6] dla odebrania inwestyturg^[7] od N. Króla, na teraźniejszym Sejmie, a ponieważ Stolica Ap. ma takież same pretensye do Xięstwa Kurlandzkiego, jakie do Xięstwa Pruskiego, które Xiąże posiada; a zatém w czasie inwestytury danéj Xięciu Kurlandzkiemu, założę protestacyą podobnie jak dawniej o Xięstwo Pruskie. Margrabia na Anszpachu, jako Kurator Xięcia Pruskiego waryata^[8], i Administrator [197]tego Państwa, miał przyjechać dla odebrania inwestytury od N. Króla na tym Sejmie, i złożenia przysięgi wierności; ale wymawiając się ważnemi racyami, przysłał w miejscu swojém Posłów. Niewiadomo jeszcze czyli przyjęci zostaną, ponieważ P. P. Senatorowie żądali aby osobiście stanął; gdyby jednak przyjęci zostali Posłowie, założone będą zwykłe protestacye. Pojutrze 29 b. m. odroczone zostaną wszystkie czynności do 4 Kwietnia, aby przez te dni uroczyste Święta Zmartwychwstania Pańskiego, oddać się można było winnemu nabożeństwu; a potem Sejm potrwa jeszcze ze dwa tygodnie. Kończąc na złożeniu najpokorniejszego uszanowania W. M. ręce Jego całuję, i proszę Boga aby Mu dał wszelką żądaną pomyślność.

 Z Warszawy 27 Marca 1589 r.

1. Et per la balordagine del Principe loro. Był nim jeszcze Teodor Iwanowicz, który niekontent z Elekcyi Zygmunta i ścisłego przymierza Szwecyi z Polską, ciągłych gońców do Cesarza wysyłał, namawiając go, aby wszelkiemi sposobami starał się o Koronę Polską dla Maxymiliana, jeżeli nie przez Elekcyę, to gwałtem; a po porażce i uwięzieniu Arcy-Xięcia, Teodor zawstydzał Cesarza Rudolfa, za tak niesłychane unikczemnienie Austryi. W Czerwcu 1589 r. Cesarz przysłał do Moskwy Posła Mikołaja Warkocza, tłumacząc się potrzebą uwolnienia brata; a wkrótce doniósł o zawarciu Paktów Będzyńskich. W tenczas odpisał Borys Godunow do Ministrów Austryackich: „Zaczynacie wielkie dzieła lecz ich nie kończycie; dla was prawowierny Car nasz nie chciał słuchać żadnych przyjacielskich przełożeń Sułtana i Hana, dla was jesteśmy w niezgodzie z Litwą, wy jednak myśląc o honorze, zawieracie zgodę z Sułtanem i Zygmuntem. (Karamzina historya Państwa Rossyjskiego; tłumaczenie Buczyńskiego T. K. str. 90—92).
2. Posłowie Litewscy: Czernikowski, (może Piotr, Podstoli Lubelski, Dworzanin zmarłego Króla Stefana), Oboźny wojskowy na wyprawie Moskiewskiéj, i Ogiński przybyli do Moskwy 6 Kwietnia 1587 r. dla przedłużenia rozejmu między Litwą a Moskwą. Posłowie Moskiewscy, wysłani do Warszawy dla popierania Elekcyi Cara Teodora zawarli z Panami Radnemi rozejm na lat piętnaście, 15 Sierpnia 1587 roku (Ob. Karamzina T. X. str. 75—89).
3. Podczaszy Koronny, późniéj Wojewoda Malborski, a następnie Poznański, mąż uczony i szacowany w narodzie, i od Króla Zygmunta który mu dozor Królewiczów młodszych powierzył. (Ob Siarczyńskiego Obr. Wieku Zygmunta III. T. II. str. 46).
4. Mikołaj Firléj, postąpił rzeczywiście w tymże roku na Województwo Krakowskie wakujące od r. 1588 po śmierci Andrzeja Tęczyńskiego. (Bielskiego Dalszy ciąg str. 93 — X. Zelnera Kronika str. 10—13).
5. Kasztelania Krakowska wakowała od śmierci Walentego Dębińskiego w roku 1586 zaszłéj; jakoż Kaptur po śmierci Króla Stefana, podpisuje pierwszy z Senatorów, świecki, Andrzéj Tęczyński, Wojewoda Krakowski, (którego Niesiecki przez pomyłkę w poczet Kasztelanów Krakowskich wtrąca, kiedy okazuje się z poprzedzającego przypisku, że umarł Wojewodą Krakowskim w 1588). Gdy Zamoyski Kasztelanii Krakowskiéj nie przyjął, oddał ją Król Sewerynowi Bonarowi, Kalwinowi; wkrótce został Kommissarzem Królewskim w Inflantach mianowany, z którego też Ryżanie jako Lutrzy bardzo kontenci byli (Hilzena Inflanty str. 220).
6. Jeden z synów Gotarda zmarłego w 1587 r. Fryderyk lub Wilhelm którzy razem rządzili Kurlandyą (Ob. Hylzena Inflanty str. 218). Bielskiego, Ciąg dalszy str. 99 o Posłach tylko X. Kurlandzkiego wspomina.
7.  Błąd w druku. Powinno być: inwestytury.
8. Alberta II, syna pierwszego Xięcia Pruskiego a niegdyś Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Alberta I; gdy wpadł w szaleństwo, dodano mu Kuratora w osobie brata stryjecznego, Jerzego Fryderyka, z linii Frańkońskiéj Margrabiego w Anszpach. Bielski (Ciąg dalszy str. 99) nazywa go Ontzbachem. Posłowie Pruscy i Pomorscy przypuszczeni zostali do złożenia hołdu. (Heidenstein str. 385).

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autora: Annibale di Capua i tłumacza: Aleksander Przezdziecki.