Ludowe nazwy miejscowe w powiecie Brzeskim w Galicyi/XIII
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Ludowe nazwy miejscowe w powiecie Brzeskim w Galicyi |
| Pochodzenie | Lud. Organ Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie, 1895, 1896, 1897, 1903, 1904 |
| Redaktor | Antoni Kalina; Karol Potkański, Seweryn Udziela |
| Wydawca | Towarzystwo Ludoznawcze |
| Data wyd. | 1895-1904 |
| Druk | „Drukarnia Polska“; Drukarnia Ludowa; Drukarnia W. A. Szyjkowskiego; Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego |
| Miejsce wyd. | Lwów; Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
„Będzie temu już bardzo dawno, jak właściciel Dołów darował pewnemu włościaninowi nazwiskiem Mleczko duży, około 60 morgów obejmujący kawał gruntów dworskich, na którym rosły bardzo stare, wielkie i rozłożyste dęby. Mleczko chciał tę przestrzeń na pole wyrobić, więc zapraszał włościan do korczowania dębów, za co każdy wykorczowanego dęba zabierał sobie na opał. Po wykopanych dębach pozostały wielkie doły; ztąd gmina nazwę swoją wzięła a na pamiątkę na pieczątce gminnej wyryto chłopa, który dęba kopie“.
Gmina Doły, licząca 123 domów, ciągnie się z północy na południe dwoma rzędami chat, położonych po stronie wschodniej i zachodniej, a środkiem płynie potok zwany Niedźwiedź.
1. Podezgórze. Część zachodnia nazywa się tak dlatego, że się pnie pod wysoką górę, na której leży przysiołek, zwany Zgórze, składający się z 8 numerów domów.
2. Stoszkówka, część wschodnia wsi, którą niegdyś posiadała i zamieszkiwała sama rodzina Stoszków (I. lp. Stoszko). Dziś prócz licznej familii Stoszków mieszkają tu inni włościanie.
1. Głodów, 10 numerów domów, wywodzi nazwę ztąd, że w dawnych czasach, podobno około roku 1810. ludzie tutaj z głodu wymarli.
2. Podezgórze, bo się ciągnie pod wysoką górę (p. wyżej B. l. 1).
3. Stoszkówka j. w. B. 2.
4. Zgórze j. w. B. 1.
1. Nad Gajdą, bo leży nad zagrodą gospodarza nazwiskiem Gajda.
2. Na wsi, „bo jest przy potoku wsiowym“.
3. Pod chałpą, „bo jest położony pod chałpą“.
4. Śliwina, „bo jest kawałeczek, jak kępka, samej śliwiny“.
1. Dąbrowy, „bo dawniej rosły na tem polu wielkie dęby“.
2. Dział, na dziale, „bo jest na dziale“.
3. Grąb, „bo jest ziemia gręba, twarda, iłowata, trudno rozbić bryłę“.
4. Grzędy, „bo się na tem polu sieje i sadzi różne jarzyny, tak jak na grzędach w ogrodzie“.
5. Kiszka, „bo grunt jest wązki“.
6. Klyn, „jest pole położone skośnie, klynem“.
7. Kopaliny albo kopalina, „bo są grunta wykarczone z lasu“.
8. Krzywda, „orne pole, które kiedyś bardzo dawno od gminy Łysa góra przydzielone zostało do Dołów, a to w celu uregulowania potoku, przez co się krzywda stała Łysej górze“.
9. Między debczami, „bo leży między krzakami leśnymi, zwanymi debcza albo debcze“.
10. Między głębocką, „bo jest przy lesie, zwanym głębocka“.
11. Molówka, „bo podczas deszczów grunt ten bywa zmolony“.
12. Na dąbrówce, „bo jest dobre, grzędowe“.
13. Nadedrogą, „bo jest położone nade drogą“.
14. Nad głębocką, „bo jest nad lasem zwanym głębocka“.
15. Nad Kanią, „bo jest wyżej zagrodnika nazwiskiem Kania“.
16. Nad śpichlerzem, „pole położone na górze i za śpichlerzem“.
17. Na glince, „bo jest rzadka ziemia, gliniasta“.
18. Na górce, „bo jest pole górzysto położone“.
19. Na grabie, „bo jest grunt ciężki, gręby“.
20. Na granicach, „pole położone od granicy uszewskiej“ (wieś Uszew).
21. Na grzybówce, „bo pole to utrzymywał gospodarz dworski, zwany Grzyb; obecnie Grzyba niema, pole posiada dzisiaj folwark“.
22. Na kopalinie, „pole wyrobione z krzaków kolek w roku 1830“.
23. Na krzemieńcu, „bo jest grunt krzemienisty“.
24. Na molówce, „bo grunt ten jest w nizinie i bywa od wody molony“ (p. wyżej E. l. 11).
25. Na niwie, „bo jest duże i dobre pole“.
26. Na ogrodzie, „bo jest stajonko worane w pośrodku ogrodu“.
27. Na piasku, „bo jest grunt piaszczysty“.
28. Na przymiarku, „bo jest przymiarek jako dodatek do gruntów“.
29. Na radlonce, „bo to pole często bywa radlone w oraniu“.
30. Na rędzince, „bo jest stajonko małe rędzinne“.
31. Na równi, „bo jest grunt równy“.
32. Na wsi, „bo jest przy potoku wsiowym“.
33. Na wygonie, „bo tam obok tego pola prowadzi droga do przechodu i przegonu bydła“.
34. Na zagoniu, „bo jest za drogą zagoniową czyli służącą do zagonu bydła“.
35. Na kamionce, „bo jest grunt kamienisty“.
36. Padoły, „bo są miejscami urwiska i opadnięte doliny“.
37. Placowa szkarpa, „pole pomiędzy szkarpą w równi położone“.
38. Pod białą drogą, „bo jest pode drogą poprzycznią polową a droga jest bez trawy, biała ziemia“.
39. Pod cmentarzem, „pole położone pod cmentarzem“.
40. Pod chałpą, „pole położone pod chałpą“.
41. Podchałpa albo Podchałpie, „pole położone pod chałpą“.
42. Pod dębem, „bo jest pod drzewem dębem“.
43. Pod działem, „pole położone pod gruntem zwanym dział“.
44. Podgodowie, (pole o przestrzeni 18 morgów, należące do dóbr funduszu religijnego), „bo jest pod osadą Głodów“.
45. Pod gruszką, „bo jest pod drzewem gruszkowem“.
46. Pod podłaziskami, „bo jest pod lasem, zwanym podłaziska“.
47. Pod ścieżką, „bo jest położone pod ścieżką, którą ludzie przechodzą z Głodowa do Dołów i dalej“.
48. Pod starym dębem, „bo jest pod stojącym dębem bardzo starym“.
49. Podstronie, „bo jest na uboczu, na ustroniu przy granicy gminy Porąbka uszewska“.
50. Pod świerkiem, „bo jest na tem polu drzewo stojące świerkowe“.
51. Pod wygonem, „bo jest położone pod wygonem“ (p. w. E. l. 33).
52. Przy białej drodze, „bo jest przy drodze zwanej biała“.
53. Przyczka, „bo jest na poprzycz gruntu orane pole“.
54. Przydole, „bo jest na gruncie tym trzy doliny“.
55. Przymiarki, „bo to pole jako dodatek z pańskich gruntów przydzielone zostało do chłopskich“.
56. Rędzina, „bo jest grunt bardzo rędzinny“.
57. Równia, „bo jest wielki kawał gruntu, należący do kilku gospodarzy, w pięknej równinie“.
58. Stopieniec, „pole między pagórkami w dolinie, które wody po deszczu stopią“.
59. Sułkówka, „pole, było dawniej własnością chłopa Sułka, obecnie należy do chłopa Gurgula“.
60. U białej drogi, „co jest obok białej drogi polowej położone“.
61. U debcze, „bo to jest pole położone przy debczy; takie krzaki dębowe, brzozowe nazywają debcza“.
62. U lassu, „bo jest przy lesie“.
63. U przekóp, „bo jest przykopa do odchodu wody z gruntów“.
64. U rzeki, „bo to pole jest położone przy potoku wsiowym, zwanym rzeką“.
65. U stawisk, „bo jest nad łąką zwaną stawiska“.
66. W grzędach, „bo to jest urodzajne pole, na którem jarzyny sadzą i sieją (ogrodowe rzeczy i pastewne)“.
67. Wierzk góry, „bo jest na wierzchowinie góry“.
68. W rędzinach, „bo jest pole rędzinne“.
69. W stajaniu pierwszem, „orne pole pierwsze od folwarku“.
70. W stajaniu drugiem, „bo jest drugie od folwarku“.
71. Za białą drogą, „bo jest za drogą zwaną białą“.
72. Za chaupą, „bo jest za chałupą“.
73. Za debczą, „bo jest za laskiem zwanym debcza“.
74. Za drogą, „bo jest za drogą“.
75. Za górą, „bo jest za gorą“.
76. Za Kanią, „bo to pole jest położone za gospodarzem zwanym Kania“.
77. Za łąką, „bo jest za łąką“.
78. Za olszową szkarpą, „bo jest za szkarpą zwaną olszową“.
79. Za polem, „kawałek gruntu nieduży, położony za wielkiem polem“.
80. Za przykopą, „bo jest za przykopą“.
81. Za ścieżką, „bo jest za ścieżką“.
82. Za słoną szkarpą, „bo jest za słoną szkarpą“.
83. Za szkarpą, „bo jest za szkarpą“.
84. Za stajniami, „bo jest za stajniami“.
85. Za stawiskami, „bo jest za łąką zwaną stawiska“.
86. Za stodołą, „bo jest za stodołą“.
87. Za stodołą zgórze, bo jest za stodołą na górze“.
1. Cygański dół, „bo tam dawnymi czasy przebywały bandami cygany“.
2. Ogród „łąka ogrodowa, bo jest położona najbliżej domu“.
3. Ogród nadewsią, „bo jest u wsi okrągło położona nad potokiem wsiowym“.
4. Ogrody. „Są to łąki około potoku wsiowego, ciągnące się po obu stronach wsi ku domowi, nazywają się dlatego ogrodami, bo są dla każdego gospodarza najbliżej domu i sadem obrośnięte“.
5. Molówka, „bo ją woda bardzo często zmoli“.
6. Placowa szkarpa, „bo jest pomiędzy szkarpą a w rowni położona“.
7. Pod chałpą, „bo leży pod chałpą“.
8. Podedrogą, „łąka ogrodowa, bo jest pode drogą komunikacyjną, którą się przejeżdża z Łoniów do Porąbki uszewskiej“.
9. Pod polem, „bo jest położone pod polem“.
10. Pod rędziną, „bo jest niżej gruntu zwanego rędzina“.
11. Pod stopieńcem, „bo gdy są ulewy, to woda łąkę tę stopi“.
12. Pod wygonem, „bo jest pod wygonem“.
13. Raj albo w raju, „bo jest położona w pięknej dolinie, na której dobre siano i rozliczne kwiaty rosną, jak n. p. fiołki“.
14. Stawiska, „bo są na nich mokre bagna i jeziora“.
15. Stopieniec „łąki, które wody po deszczu zaleją, stopią i zmulą. Niewielki deszcz zaraz zatopi te łąki, bo są między pagórkami w dolinie. Jest ich 10 morgów“.
16. U debcze, „bo jest przy lasku zwanym debcza; to są takie krzaki dębowe, brzezowe, które u nas nazywają debcza“.
17. W debczy „bo są krzaki, lasek, zwany debcza“. (jak wyżej l. p. 16).
18. W kamioncatem dole „bo jest w dolinie przy gruncie kamioncatem“.
19. W ogrodzisku, „bo jest jak ogródek okrągła“.
20. W polu, „bo jest pomiędzy polem położona“.
21. W szkarpie, „bo jest głęboka szkarpa, dolina“.
22. W średniem dole, „bo z trzech dolin jest ten dół w środku, czyli środkowy“.
23. W stawiskach „bo tam dawniej były stawy, obecnie są miejscami bagna, jeziora“.
24. Za górą, „bo jest położona za górą“.
1. Dąbrowy, „pastwisko pagórczyste, po czem nazywa się dąbrowy, nie jest wiadomo“.
2. Debcza, „bo ma krzaki dębowe i brzezowe, przez które idzie mały strumyk i jest najbliższy domów lasek dębowy i brzezowy“.
3. Pasternik, „bo jest trawnik około domu ogrodzony płotami“.
4. Pod chałpą „bo jest położone pod chałpą“.
5. Słona szkarpa, „nazywa się tak, bo idzie woda słona przez tę szkarpę strumykiem, który wypływa ze źródła“.
6. U wsi, „bo jest położone u potoku wsiowego“.
1. Debcze, „małe laski, krzaki dębowe i brzezowe, położone w różnych miejscach“.
2. Głębócka, „bo jest w głębokiej szkarpie“.
3. Grąb albo na grębie, „bo jest ziemia gręba, jyłowata“.
4. Las Dołoski, „las dworski, położony przy lasach i granicy Porąbki uszewskiej i Uszwi“.
5. Nad stopieńcem, „bo jest nad łąką zwaną stopieniec“.
6. Na granicach, „bo jest na granicy uszewskiej (wsi Uszew), a drugi las jest przy granicy łysagórskiej (wsi Łysagóra)“.
7. Na kobylicy, „bo jest na wysokiej górze, jak kobylica do rznięcia drzewa wygląda“.
8. Na lisich jamach, „bo tam mają liszki jamy“.
9. Na niwie, „bo jest na gruncie czyli ziemi zwanej niwą“.
10. Na piasku, „bo jest ziemia piaszczysta“.
11. Olszowa szkarpa, „bo jest najwięcej olszyny“.
12. Pod gościńcem, „bo jest pode drogą komunikacyjną zwaną gościńcem, która prowadzi z Dołów do Biesiadek“.
13. Pod granicami, „bo jest położony przy granicy uszewskiej“.
14. Podłaziśka albo na podłaziskach „dlaczego się tak nazywa, niewiadomo“.
15. Pod polem, „bo jest pod polem“.
16. W przylaskach, „bo jest położony pomiędzy lasami“.
17. W szkarpie, „bo jest głęboka szkarpa, dolina“.
18. Za wygonem, „bo jest za drogą i polem, zwanem wygonem“.
Kobylica, „bo jest wysoka góra i wygląda jak kobylica do rznięcia drzewa“.
Dół cygański, „dolina w której przebywają bandy cyganów“.
1. Potok złocki, „bo wypływa z gminy Złota“.
2. Rzeka albo Niedźwiedź, „bo wypływa z gminy Niedźwiedza“.
3. Słona woda, „strumyk, bo ma słoną wodę“.
1. Biała droga, „bo jest droga poprzycznia polowa, bez trawy, biała ziemia“.
2. Gościniec „bo jest droga komunikacyjna, która prowadzi z Dołów do Biesiadek“.
3. Wygon, „bo jest droga do przegonu bydła“.
