Ludowe nazwy miejscowe w powiecie Brzeskim w Galicyi/XVII
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Ludowe nazwy miejscowe w powiecie Brzeskim w Galicyi |
| Pochodzenie | Lud. Organ Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie, 1895, 1896, 1897, 1903, 1904 |
| Redaktor | Antoni Kalina; Karol Potkański, Seweryn Udziela |
| Wydawca | Towarzystwo Ludoznawcze |
| Data wyd. | 1895-1904 |
| Druk | „Drukarnia Polska“; Drukarnia Ludowa; Drukarnia W. A. Szyjkowskiego; Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego |
| Miejsce wyd. | Lwów; Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Miejscowość gminy Górka powstała, o ile pamiętniki sięgają, z osadników od lat mniej więcej trzystu i otrzymała nazwę cd osadników, zwanych Górakami. W miejscowości Górka powstały później przysiołki, zwane Sekółki, Kopanina i Zabełcze.
Położenie Górki wraz z miejscowościami Sekółki, Kopanina poprzednio było zarosłe zupełnie wielkiemi i olbrzymiemi drzewami, lasem grabowym, dębami i różnymi krzewami, nadto okolica ta była bagnista, przerzynana rowami, potokami, wielką rzeką Wisłą i mniejszemi rzekami. Następnie przez osuszenie i wyregulowanie koryt dla spływu wody i sypanie grobel czyli wałów okazały się wyższe położenia ziemi z dobrą, urodzajną glebą, zdatną pod uprawę w rolnictwie.
Miejscowość gminy Górka założoną została następującym sposobem:
Przed laty trzystu miejscowość i obszary jej, gdzie obecnie jest gmina Górka, była własnością szlachciców, tytułowanych kasztelanami z za Wisły. Ci początkowo użytkowali te obszary li tylko przez połów dzikich zwierząt, a następnie przez rybołostwo. Następnie udało się osadzić jednego osadnika, zwanego nadzorcą lasu, leśnym, zbudowano mu budynki odpowiednie do gospodarstwa i trudnił się hodowlą bydła, a najwięcej baranów i owiec. Następnie za wykonywanie różnych robót w lesie przy rąbaniu drzewa udzielano robotnikom po kawałku ziemi, jednak z obowiązkiem wykonywania dalszych robót właścicielowi czyli tak zwanej pańszczyzny, a przytem i dawania datków, to jest oddawano dworowi jako należytość kury, dziesięcinę czyli dziesiątą część z każdego zbioru z gruntu (z wyjątkiem siana, kapusty, marchwi, buraków, rzepy) i pewną ilość przędzy, tak zwanych łokci z dworskiej materyi czyli konopi oprzędzione oddawano. Później te daniny zmieniono na pieniądze, pańszczyzna jednak była odrabianą.
1. Kopanina. Miejscowość ta otrzymała nazwę od wykopania lasu i różnych krzewów w tej miejscowości położonych.
2. Sokółki. Przysiołek ten otrzymał nazwę od ilości wielkiej ptastwa gnieżdżącego się nad Wisłą w różnych zaroślach sokołów.
3. Zabełcze. W miejscowości Kopanina powstał dawnymi czasy folwark, zwany Zabełcze. Nazwę swoją otrzymał, jak dawne podanie niesie, od ilości żab, bełkotających w różnych bagniskach spływających do Wisły. W miejscowości tej istnieje dawna legenda, że znajdował się rządca zwany Marsycki i ten napisał swoje imię na drzwiach stodoły, swoje nazwisko Marsycki, a jeden z poddanych dopisał słowa: „doi sukę za cycki“. I wskutek tego został zastrzelony i wtedy nie wolno było chłopu znać pisma.
Podlesie albo Podrząchowie. Jest zwyczaj Podrząchowie nazywać Podlesiem, plącze się ta nazwa dlatego, że parę domów było zbudowanych dawnymi czasy pod lasem, zaś Podrząchowie dlatego, że kilka domów zbudowano przy wsi Rząchowej (1. przyp. Rząchowa).
1. Doły, że dawniej w tem miejscu były bagniska i wody, czasem wysychały. W miejscu tem w niezbyt odległym czasie, gdy brano wały i gdy łąki przeorywano na orne grunta, odnajdowano mnóstwo kul małych i mniejszych w większej ilości, garniec i do ćwierci, i broń różną, najwięcej szabli, mniej gwerów. I odnajdowano ciała ludzi w ubraniu wojskowym.
2. Grabina, pole otrzymało nazwę od rosnącego w tem miejscu lasu grabowego.
3. Hechły, pole otrzymało nazwę od ilości w tem miejscu rosnącego ciernia i chmielu i tam bydło ocierało się[1] i kryło przed owadami.
4. Kępa, pole otrzymało nazwę, że na niższem miejscu najprzód wystajało miejsce wyższe.
5. Kępieniec otrzymał nazwę, że w tem miejscu rosły dawniej kępy krzaków i różnych zarośli.
6. Łoza, pole, otrzymało nazwę, że dawniej była łąka z zaroślami i tam miały wilki łożysko. (W miejscowości Górka). — Łoza otrzymała nazwę od zarośla w tem miejscu łoziny (chróst). W miejscowości Sekółki.
7. Osetnia, otrzymała nazwę, że w tem miejscu dawniej rosły same osty i kolące zarośla.
8. Pasternik, pole, otrzymało nazwę, że dawniej w tem miejscu najpierwej powstało pastwisko.
9. Pęckowskie, zdaje się otrzymało nazwę od dawnego posiadacza gruntu Pęckowskiego.
10. Piskorzeniec otrzymał nazwę od ilości znajdujących się w miejscu tem piskorów i pijawek.
11. Pniace, pole, zdaje się otrzymało nazwę od ilości pniaków lasowych, a być może i pszczelnych.
12. Pod Dąbrówką od wsi Dąbrówki (1. p. Dąbrówka).
13. Pod dębówką, pole, otrzymało nazwę, że dawniej w lesie postawiono karczmę przezwaną dębówka i od karczmy tej otrzymały grunta nazwę pod dębówką.
14. Podrząchowie, pola, nazwę otrzymały od sąsiedniej wsi Rząchowej (1. p. Rząchowa).
15. Sekółki, pole, otrzymało nazwę od ptastwa sokołów.
16. Wilcze gardło otrzymało nazwę, że dawniej była łąka i w tem miejscu wilki bydło zajadały, a czasem i ludzi.
17. Wyspa, grunt, otrzymał nazwę od odsypiska z Wisły.
18. Zawierzbie, że grunt i łąki leżą poza mnóstwem wierzb w tem miejscu rosnących.
19. Zakępieniec, dostał nazwę po Kępieńcu (j. w. D. lp. 5).
20a Zychowiec, otrzymał nazwę, jak podanie jest od dawniejszego czasu, od rządcy zwanego Zychowiec. (W miejscowości Sekółki).
20b Zychowiec, otrzymał nazwę od ówczesnego posiadacza gruntu. (W miejscowości Kopanina).
Nazwy jak wyżej pod D.
1. Grobka, rzeka, otrzymała nazwę zdaje się od nasypu wałów zwanych groblami, a po części i lasu grabowego.
2. Uszewka, rzeka, płynie granicą obok Górki, Sekółek i w części małej Kopaniny i wpada do rzeki Uszwicy, otrzymała nazwę od rzeki Uszwicy, że jest mniejszą rzeką, a po części, że płynie z gór od wsi Uszew. (1. p. Uszew).
3. Wiślisko, potok, który płynie przez Sekółki, Kopaninę i Górkę, otrzymał nazwę, że dawniej tędy Wisła płynęła i wpada do Wisły, i ten czasami wysycha.
1. Droga od Górki do Rząchowy (gmina Rząchowa), „bo nią mozno jechać do Rząchowy“. Dawniej ta droga była krzywą i bardzo błotnistą, dziś jest ulepszona.
2. Droga od Górki do Strzelec małych (gmina Strzelce małe), „bo nią mozno jechać do wsi Małych Strzelec“.
3. Droga od Górki do Dąbrówki, „bo nią mozno jechać do wsi Dąbrówki“.
Drogi te obie (lp. 2 i 3) dawniej były krzywe i błotniste, obecnie sprostowane a błotnistemi pozostają.
4. Droga od Górki do Kwikowa (gmina Kwików). Droga ta była dawniej bardzo nieużyta, obecnie jest sprostowana, jednak błotnista.
5. Droga od Górki do Górecki, „jest to droga, która tylko ma kommunikacyją dla posiadaczy przysiołków i Górki“.
6. Droga od Górki w Podrząchowie (p. wyżej C.).
7. Droga od Górki przez Kępieniec (p. wyżej D. lp. 5) do Rząchowy.
8. Wągroda.
9. Droga od Dębówki (p. wyżej D. lp. 13) do Nogi.
10. Droga od Górki wedle Kępieńca do groble strzeleckiej.
Drogi od lp. 5 do 10 służą tylko dla miejscowych właścicieli Górki (gospodarzy włościan).
