[232]L.
L, liczba rzymska = 50.
L,L. skróc. lege artis, na receptach: według przepisu sztuki (farmaceutycznej).
La, A, szósty ton gamy C-dur.
Labiales ł. wargowe (głoski).
Labjalny ł. wargowy.
Laberdan, świeże, solone mięso wątłusza.
Labirynt g. w starożytności nazwa budowli, z jednem tylko wejściem, zawierających mnóstwo sal i krętych korytarzy; w anatomji: wewnętrzna część ucha; przen. sprawa lub rzecz bardzo zawikłana.
Laborant ł. pracujący w laboratorjach naukowych; posługujący w aptece.
Laboratorjum ł. pracownia przeznaczona do wykonywania rozmaitych czynności naukowych, doświadczeń, badań fizycznych, chemicznych, technicznych i t. p.; w wojsku: warsztat do przysposabiania amunicji.
Labować się n. rozkoszować się; dogadzać sobie, posilać się.
Labrador, minerał z grupy feldspatów, (bywa bezbarwny lub pięknie zabarwiony).
Lacrima Christi ł. dosł. „łza Chrystusa“ delikatne wino rosnące w południowych Włoszech.
Lacrimoso, lagrimoso w. w muzyce: żałośnie, łzawo, boleśnie.
La critique est aisée et l’art est difficile (la kritik e teze e lar e difisil) f. krytyka jest łatwa, sztuka trudna.
Lada n. skrzynia kasowa, stół sklepowy; skrzynka do rznięcia sieczki; skrzynia do zboża w młynie.
Lady a. (ledi) pani, dama wyższego stanu w Anglji.
Lafa tur. miesięczna płaca służbie.
Lagier winny n. osad formujący się w beczce przy fermentacji wina.
Lago w. jezioro.
Lagrowe n. piwo, piwo wystałe.
Laguny w. płytkie moczary lub jeziora ciągnące się wzdłuż brzegu morza tam, [233]gdzie większa rzeka ma swoje ujście, tworząc ławice i mielizny (Wenecja).
Laicyzacja ł. usunięcie szkół, zakładów dobroczynnych i t. p. z pod zarządu duchowieństwa.
Laik g. braciszek zakonny spełniający obowiązki niższego rzędu w klasztorze katolickim, nie mający wyższych święceń; przen. człowiek nieobeznany z jakąś nauką lub sztuką, nierzeczoznawca.
Laissez faire, laissez passer f. (lese fer lese pase) formuła ekonomistów, żądających wolności pracy i swobody konkurencji bez interwencji państwa; swoboda działania.
Laka ar. mieszanina jakiego barwnika z glinką, solami cynowemi i innemi substancjami, służąca do wyrobu pięknych farb; guma żywiczna z Indji Wschodnich, czerwonawo-brunatna, jasna i przezroczysta, piękny werniks chiński.
Lakier n. pokost z gumy żywicznej rozpuszczony w terpentynie lub w spirytusie do nadania przedmiotom połysku i zabezpieczenia ich od wilgoci; werniks.
Lakierować, powlekać lakierem przedmioty z drzewa lub metalu.
Lakmus n. niebieski barwnik roślinny.
Lakmusowy papier, papierek nasycony sokiem lakmusowym, używany jako odczynnik do rozpoznawania kwasów, w których przybiera barwę czerwoną.
Lakonicznie g. krótko, węzłowato, zwięźle a dosadnie.
Lakonizm g. sposób zwięzłego a jędrnego wypowiadania myśli.
Lakteina g. pierwiastek mleka.
Laktometr albo Laktoskop ł. przyrząd do mierzenia dobroci mleka, probierz mleka.
Laktoryt, przyrząd do oznaczania tłustości mleka.
Laktoza g. odmiana cukru, zawarta w mleku; cukier mleczny.
Lama tybet. kapłan mongolski Buddy; gatunek materji, przetykanej złotem lub srebrem; tkanina wełniana; zwierzę bezgarbne z rodziny wielbłądowatych.
Lambrekin f. krótkie udrapowanie firanki u drzwi i okien, zwykle z ciężkiego materjału; pokrywa hełmu w heraldyce.
[234]Lamela ł. cienka platka.
Lamentabile n. w muz. żałośnie.
Lamentacja ł. skarga, użalanie się; pieśni Jeremjaszowe, śpiewane w kościele katolickim w ostatnie 3 dni W. tygodnia.
Lamentować ł. żalić się, biadać, skarżyć się.
Laminować f. walcować blachę, aby była cienką; rozciągać.
Lamować n. obszywać czemś brzegi materjału.
Lampa bezpieczeństwa, lampa górnicza urządzona tak, że od niej nie zapalają się gazy w kopalni.
Lampas n. pas odmiennego koloru u czapki, spodni lub kołnierzyka.
Lamperja f. wyłożenie dolnej części ściany deskami, lub pomalowanie jej ciemniejszą farbą aniżeli ściana.
Lampjon f. mała lampka lub latarnia papierowa używana do iluminacji.
Lamprofonja g. czystość głosu, głos wyraźny, dalekonośny.
Lamus n. przy większych dworach domek murowany zabezpieczony od ognia, służący do przechowywania cenniejszych przedmiotów.
Lana caprina ł. „kozia wełna“, wyrażenie używane w celu zaznaczenia, że się nie ma o co sprzeczać.
Lanca f. drążek ze stalowym szpicem, ułańska pika z chorągiewką.
Lancet f. mały składany obosieczny nożyk chirurgiczny, używany do operacji.
Lancknecht n. dawny żołnierz zaciężny w Niemczech, uzbrojony halabardą, spisą lub mieczem; gra hazardowna w karty.
Landara n. duży ciężki powóz podróżny, stara kareta.
Landau v. Lando f. rodzaj powozu o jednakowo szerokich siedzeniach wewnątrz, z budą rozkładającą się naprzód i w tył.
Landlord a. właściciel dóbr ziemskich w Anglji.
Landrat n. naczelnik powiatu w Prusiech; rada okręgowa w Bawarji.
Landsman n. ziomek, krajowiec.
Landszaft n. krajobraz, pejzaż.
Landszturm n. pospolite ruszenie, obrona krajowa.
Landwera n. wojsko złożone z ludzi, którzy prawem wyznaczony czas w wojsku linjowem przesłużyli; rezerwa, obrona krajowa.
[235]Lankastra metoda a. metoda wzajemnego uczenia (dzieci młodszych przez starsze).
Lanolina, tłuszcz, otrzymany z tłuszczu wełny owczej, delikatna, dezynfekująca maść z tego tłuszczu.
Lansada f. łukowaty skok konia.
Lansjer f. ułan; taniec francuski w rodzaju kontredansa.
Lansować f. puszczać, rzucać, wprowadzić w świat, w modę.
Laparotomja g. cięcie cesarskie, otwarcie jamy brzusznej.
Lapidarne pismo, pismo składające się z samych tylko wielkich liter, z inicjałów.
Lapidarny styl ł. sposób wyrażania się krótki a zwięzły, używany na pomnikach.
Lapis infernalis ł. kamień piekielny, azotan srebra stopiony w laseczkach.
Lapis lazuli ł. kamień lazurowy, z którego przygotowuje się farba niebieska, lazulit.
Lapisować ł. przypalać skórę lapisem (azotanem srebra).
L’appetit vient en mangeant f. (lapeti wję tan manżan) apetyt przychodzi podczas jedzenia.
Lapsus calami ł. błąd, który się wymknął z pod pióra.
Lapsus linguae ł. mimowolny błąd popełniony w mowie.
Larghetto w. w muzyce: trochę zwolna.
Largo w. zwolna.
Largo assai w. bardzo wolno, uroczyście.
Lari fari ł. niedorzeczność, brednie, głupstwa.
Larum f. alarm, popłoch, wrzawa, trwoga, sygnał zwołujący pod broń.
Larwa ł. poczwarka owadu; straszna maska; poczwara, straszydło, widmo.
Lary ł. u Rzymian bóstwa opiekujące się rodziną, domem, dusze zmarłych przodków.
Lary i penaty, przen. ognisko domowe.
Laryngologja g. część medecynymedycyny, zajmująca się chorobami krtani.
Laryngitis g. zapalenie krtani.
Laryngoskop g. zwierciadełko t. j. wziernik do badania krtani.
Laryngotomja g. operacyjne przecięcie krtani, w celu doprowadzenia powietrza do płuc.
Larynx g. krtań.
Lasciate ogni speranza w. (Laszate onji speranca) porzućcie wszelką nadzieję, którzy tu wchodzicie [236](napis nad piekłem w „Boskiej komedji“ Dantego).
Laserować, pociągać farbą przezroczystą, lekko namalowywać.
Laserunek, powlekanie rozrzedzoną farbą podmalowanego gruntu (na płótnie, drzewie i t. p.) tak, iżby spodnia farba przeglądała.
Lasso, Lazo hiszp. długi rzemień z kulą na końcu, do chwytania koni i innych zwierząt.
Last not least a. (lest not list) ostatni, ale nie najgorszy.
Latencja ł. utajenie.
Lateralny ł. poboczny, postronny (krewny).
Laterna magica ł. latarnia czarnoksięska.
Latifundia ł. wielkie dobra ziemskie.
Latitudo ł. szerokość gieograficzna, skr. lat. lub l.
Latitudynarjusze ł. stronnictwo wolnomyślne w kościele episkopalnym angielsk. starające się swobodniej tłómaczyć sporne dogmaty kościelne; trzymający się bardzo ściśle zasad religijnych.
Latryna ł. dół przeznaczony na ekskrementy, wychodek.
Latus ł. w księgach rachunkowych suma do przeniesienia ze stronicy na drugą.
Latynizmy ł. zwroty mowy, właściwe językowi łacińskiemu.
Laubzega n. piłka cienka do wypiłowywania delikatnych deseni na deszczułkach z drzewa.
Laudanum ł. opjum, makowiec.
Laudator temporis acti ł. chwalca przeszłości.
Laudemium ł. opłata pobierana przy przechodzeniu lub sprzedaży prawa wieczysto-dzierżawnego np. majątku.
Laudetur Jesus Christus ł. niech będzie pochwalony Jezus Chrystus.
Laudum ł. postanowienie uchwała, protokół.
Laufer n. szybkobieg; figura w szachach; wązka ozdobna serweta kładziona przez środek stołu.
Laufpas n. dać, wypędzić ze służby.
Laufrować n. włóczyć się, biegać po mieście.
Laufry, strzelcy w pułkach lancknechtów; ludzie biegnący przed orszakiem.
Laur ł. wawrzyn.
Laureat ł. uwieńczony wieńcem laurowym; nagrodzony za pracę naukową, za [237]utwór literacki lub za dzieło sztuki.
Laury, tryumfy, powodzenie.
Laus Tibi, Domine, Chwała Ci, Panie.
Lawa w. masa stopiona, wylewająca się z kraterów wulkanu przy wybuchach.
Lawabo, Lawatorjum ł. umywalnia, miednica do obmywania (w zakrystji).
Lawacja ł. obmywanie, kąpiel.
Laweta f. podstawa, na której osadzona jest armata, z przyrządem do kierowania nią.
Lawina n. ogromna masa śniegu staczająca się z gór.
Lawirować n. przy przeciwnym wietrze żeglować bokiem w zygzak dla niestracenia kierunku; przen. postępować w sprzecznych okolicznościach przebiegle, aby się nie narazić; działać ostrożnie.
Lawn-tennis a. gra ogrodowa w piłki podbijane t.zw. rakietami (ob.).
Lawować ł. rozprowadzać pędzlem po rysunku farbę rozpuszczoną w wodzie; cieniować tuszem i pędzlem rysunki techniczne.
Laxantia ł. środki przeczyszczające.
Lazaret n. szpital wojskowy.
Lazaroni w. żebracy w południowych Włoszech.
Lazaryści, zakon założony przez Św. Wincentego à Paulo, poświęcający się nauczaniu ludowemu, pomocy duchownej i pielęgnowaniu chorych.
Lazulit, minerał barwy niebieskiej lub zielonawej (turkus).
Lazur, błękit.
Lazuryt, lazurowy kamień, minerał, z którego otrzymuje się farba błękitna.
Lażować, właśc. laszować (fr. lâeherlâcher) folgować, pobłażać; w grze w karty to samo co impasować.
L. c. skr. loco citato ł. w tem samem dziele, piśmie.
Leader a. (lider) przywódca partji; przewodnik; w wyścigach cyklistów: jadący przed ścigającym się i wskazujący mu potrzebną szybkość jazdy; artykuł wstępny w gazecie.
Lederwerki n. pasy rzemienne noszone przez żołnierzy przez ramię, utrzymujące tornister i ładownicę.
Leg. w muz. skr. p. Legato.
Lega n. kilka arkuszy złożonych w formacie książki, włożonych jeden w drugi i zeszytych, stanowiących część książki.
Legacja ł. poselstwo.
[238]Legalizacja ł. poświadczenie, urzędowe zaświadczenie.
Legalizować ł. uprawomocnić, uwierzytelnić, potwierdzić urzędownie prawdziwość podpisu na dokumencie.
Legalność ł. postępowanie zgodne z prawem.
Legalny ł. zgodny z przepisami prawa.
Legar n. belki na których spoczywa pokład mostu albo na których ułożona jest podłoga.
Legat ł. u Rzymian poseł, pomocnik wodza i namiestnika; tytuł pełnomocników i posłów kurji rzymskiej; tytuł honorowy niektórych prałatów; zapis testamentowy.
Legatarjusz ł. obdarowany, korzystający z zapisu testamentowego.
Legato w. w muz. łącznie, łącząc, zlewając z sobą tony.
Legatura ł. przymieszka metali szlachetnych do nieszlachetnych, np. miedzi do złota.
Lege artis ł. skr. L. a. według prawideł sztuki, po mistrzowsku.
Leggiadro, w muz. wdzięcznie.
Leggieramente (ledżeramente) w. w muz. lekko.
Leggiero w. (ledżero) w muz. lekko.
Legienda ł. opis życia Swiętego, albo też pojedyńczego zdarzenia z jego życia; podanie pełne cudowności; utwór poetycki treści religijnej na tle podań ludowych.
Legislacja ł. prawodawstwo.
Legislator ł. prawodawca.
Legislatura ł. ustawodawstwo, ciało prawodawcze.
Legislatywa ł. władza prawodawcza.
Legista ł. prawoznawca.
Legitymacja ł. udowodnienie tożsamości osoby; udowodnienie praw.
Legitymiści f. we Francji stronnictwo monarchji dziedzicznej Burbonów.
Legitymizm ł. prawna podstawa pretensji do tronu.
Legitymować się ł. dowodzić swoich praw, uprawniać.
Legja ł. oddział wojska w dawnym Rzymie; L. cudzoziemska, oddziały wojska ochotnicze utworzone z cudzoziemców, przeznaczone do służby zagranicą.
Legja honorowa ł. instytucja orderu tej nazwy we Francji; order L. h., odznaka za zasługi.
Legjon ł. wielki oddział wojska utworzony z werbowanych ochotników i nie [239]wchodzący w skład armji stałej.
Legjonista ł. żołnierz należący do legjonów polskich, będących niegdyś w służbie francuskiej.
Legować ł. zapisać, przekazać.
Legumin ł. ciało białkowate znajdujące się w roślinach strączkowych.
Leibgwardja n. straż przyboczna monarchy.
Leibmedyk n. lekarz przyboczny.
Lejdejska butelka, przyrząd do zgęszczania elektryczności, do zbierania elektryczności w większych ilościach, rodzaj kondensatora.
Lejtmotiv n. temat przewodni, melodja powracająca (zwłaszcza w operach Wagnera); przen. myśl przewodnia, powtarzająca się w całym utworze literackim.
Lejtnant f. oficer, porucznik.
Lejtton n. nuta prowadząca, ton przewodni.
Lekcja ł. wykład naukowego przedmiotu lub ustęp zadany uczniom do nauczenia się; wyjątki z Pisma Św., czytane podczas Mszy św. pod nazwą Epistoł i Ewangielji św.; sposób czytania pewnego ustępu w rękopisie; odczyt.
Leksykograf g. autor słownika.
Leksykografja g. układanie słowników; słownikarstwo.
Leksykologja g. nauka o pochodzeniu, znaczeniu i używaniu wyrazów, słownikarstwo.
Leksykon g. słownik.
Lektor ł. czytający głośno komuś; tytuł profesorów języków nowożytnych na uniwersytetach.
Lektura ł. czytanie: przen. rodzaj czytanych książek, przedmiot czytania.
Lektyka ł. rodzaj małego pudła pojazdowego na drągach, które noszą na ramionach dwaj lub czterej ludzie; nakryte nosze dla chorych lub rannych.
Lelum-Polelum, pogańskie bóstwo starożytnych Słowian; przen. człowiek powolny, robota ślamazarna.
Lemma g. twierdzenie matematyczne, wyprowadzone ubocznie w celu udowodnienia innego danego twierdzenia.
L’empire c’est la paix f. (la͡ępir se la pe) cesarstwo to pokój (słowa ks. Ludwika Napoleona wyrzeczone w 1852 r.).
Lennictwo, Lenno n. ustrój społeczno-polityczny w [240]średnich wiekach, polegający na nadawaniu ziemi przez monarchów znakomitym rycerzom lub przez tych ostatnich mniejszym posiadaczom pod warunkiem złożenia przysięgi wierności, hołdu i spełniania pewnych obowiązków; hołdownictwo, feudalizm.
Lennik n. w wiekach średnich posiadacz majętności na prawie lennem, wasal, hołdownik.
Lenny n. oparty na zależności użytkującego z ziemi (lennika, wasala) od nadającego ziemię (suzerena).
Lentando w. w muz. zwalniając.
Lente ł. powoli, ze spokojem.
Lentować ł. wyrównywać malowidło olejne suchym pędzlem.
Lentykularny ł. soczewkowaty, kształtu soczewki.
Leoniny, średniowieczne wiersze łacińskie rymowane: zwykle heksametry, w których środek rymuje się z końcem wiersza.
Lepidodendron, drzewo kopalne z epoki węglowej, z rodzaju widłaków.
Lepidolit g. minerał, łyszczyk litynowy, odmiana miki.
Lepidopteryt g. skamieniały motyl.
Leporydy ł. zwierzęta powstałe ze skrzyżowania zająca i królika.
Lepra, Leproza g. trąd.
Leprozorjum g. szpital dla trędowatych.
Le roi est mort, vive le roi f. (lö rua e mor wiw lö rua) król umarł! niech żyje król! (powitanie nowego króla po śmierci poprzednika); przen. wyrażenie ironiczne dla zaznaczenia, że nowe wrażenie zaciera dawne; nowe sitko na kołek a stare pod ławę.
Les beaux ésprits se rencontrent f. (le bo zespri sö ra͡ękątr) ludziom pomysłowym zdarza się wpaść na tę samą myśl.
Les extrêmes se touchent f. (le zekstrem se tusz) ostateczności stykają się (schodzą się).
Le style c’est l’homme f. (le stil se lom) styl to człowiek.
Letarg g. głęboki, długotrwały sen, z wszelkiemi pozorami śmierci, śmierć pozorna.
Lete g. w mitologji greckiej rzeka zapomnienia w świecie podziemnym, z której każdy zmarły musiał się napić, aby zapomnieć o życiu ziemskiem.
Lettre de cachet f. (letr de [241]kasze) we Francji przed rewolucją, opieczętowany rozkaz królewski uwięzienia bez sądu i wyroku osób niedogodnych rządowi.
Lettre de change f. (letr de sza͡ęż) weksel.
Leucyt g. minerał krystaliczny, barwy białawej, krzemian, składający się z krzemionki, glinki i tlenku potasu.
Leukaemja g. białaczka, choroba odznaczająca się tem, że we krwi ilość białych ciałek krwi w stosunku do czerwonych jest znacznie powiększona.
Leukocyty g. białe ciałka krwi.
Leukoma g. biała plamka na rogówce oka, bielmo.
Leukopatja g. blednica, bladaczka.
Lever du rideau f. (lewe diu rido) dosł. podniesienie kurtyny; krótka sztuczka teatralna, poprzedzająca większy utwór sceniczny, rodzaj wstępu przedstawienia teatralnego.
Lewa f. w grze karcianej wziątka.
Lewada, czyste miejsce okolone wierzbami lub topolami.
Lewant w. Wschód, kraje wschodnie, zwłaszcza Syrja i Egipt.
Lewar ł. dźwignia, przyrząd do podnoszenia ciężarów; przyrząd do przelewania płynów.
Lewici hebr. potomkowie syna Jakóbowego Lewi, członkowie pokolenia przeznaczonego do pełnienia służby Bożej.
Lewitacja ł. w praktykach spirytystycznych objaw wzniesienia się pewnego przedmiotu np. stołu, lub medjum w górę, bez udziału w tem czynników fizycznych.
Lewjatan hebr. bajeczny olbrzymi potwór morski, opisany w Biblji; zły duch.
Lex talionis ł. prawo odwetu (ząb za ząb, oko za oko).
Libacja ł. u Rzymian starożytnych ofiara z wina przed ucztą na cześć bogów; raczenie się obfite napojami wyskokowemi, pijatyka.
Libella ł. przyrząd mierniczy, służący do sprawdzenia lub wytknięcia kierunku poziomego, złożony z oprawnej w metal rurki szklanej niezupełnie napełnionej wodą i zawierającej mały pęcherzyk powietrza; ważka, łątka (owad).
[242]Liberalizm ł. kierunek polityczny, dążący do wolności, swobód obywatelskich, zrównania stanów; wolnomyślność.
Liberalja ł. uroczystości bachusowe w starożytnym Rzymie połączone z rozpustą.
Liberalny ł. zwolennik liberalizmu, wolnomyślny.
Liber-baron ł. (żart.) sobie pan, jak pan, swobodny.
Liberja f. ubranie służby w pańskich domach, odznaczające się określonym krojem, kolorem i ozdobami, barwa; nosić czyjąś liberję, być zależnym, trzymać czyjąś stronę.
Liberté, fraternité, égalité f. wolność, braterstwo, równość; hasło Francuzów podczas 1-szej rewolucji.
Libertyn ł. człowiek niemoralnych obyczajów, rozpustnik.
Liberum arbitrium ł. wolna wola, samowola.
Liberum veto ł. dosł. wolność zaprzeczenia; nie pozwalam; w dawnej Polsce prawo zrywania uchwał sejmowych nawet przez jednego tylko posła.
Libracja ł. kołysanie się, ruch wahadłowy; pozorny ruch wahadłowy księżyca około swojej osi.
Librecista w. autor tekstu do opery.
Libretto w. tekst czyli słowa opery, do których muzykę dorobiono.
Licencja ł. pozwolenie; uprawnienie; swoboda, wolność czynienia według woli.
Licencjat ł. w uniwersytetach francuskich drugi stopień naukowy, niższy od doktoratu.
Licentia poetica ł. w poezji: odstąpienie od reguł gramatycznych ze względu na rym lub rytm; dowolność w przedstawianiu rzeczy niezgodnych z rzeczywistością.
Licet ł. wolno, dozwolono.
Liceum g. średni zakład naukowy, gimnazjum.
Lichtgans n. uczta doroczna u rzemieślników z powodu zapalenia światła przy pracy wieczornej w jesieni.
Lichtować n. ująć ładunku statkowi; podnieść kotwicę.
Licytacja ł. sprzedaż publiczna dobrowolna lub przymusowa więcej dającemu, przetarg; współubieganie się przy wzięciu w antrepryzę majątków, przedmiotów, robót publicznych, dostaw etc.
Licytant ł. stający do licytacji.
[243]Liczbon, liczman, marka do gry w kształcie monety; przen. rzecz fałszywa podawana za prawdziwą.
Liderlich n. obszarpaniec, obdartus, niedbalec, hultaj.
Lido w. brzeg, wybrzeże morskie.
Liebfrauenmilch n. nazwa cennego wina reńskiego.
Liebiga ekstrakt, stężały wyciąg mięsny używany do przyrządzania rosołu.
Liga f. związek państw lub miast, przymierze, aljans.
Ligament ł. włókniste spojenie kości szkieletu, więzy, wiązadła; chirurgiczna przewiązka na złamaną kość lub zraniony członek.
Ligato ob. Legato.
Ligatura ł. chirurgiczne przewiązanie nitką, jedwabiem lub drucikiem zranionego naczynia krwionośnego w celu zatamowania krwotoku; w drukarstwie para liter, złączonych w jedną czcionkę; w muz. łuk, łącznik.
Lignit ł. odmiana węgla kopalnego, węgiel brunatny.
Ligroina f. produkt otrzymywany z ropy naftowej podczas jej dystylacji, płyn bardzo lotny, łatwo zapalny, zapachem zbliżony do benzyny.
Likier f. napój ze spirytusu, aromatycznych roślin i cukru.
Liktorowie ł. u Rzymian starożytnych wykonawcy wyroków sądowych, słudzy sądowi, niosący przed najwyższemi urzędnikami (konsulami) topory w pękach rózg.
Likwidacja ł. obrachunek kosztów i należności; zakończenie interesu i ostateczne obliczenie i uregulowanie rachunków.
Likwidacyjne listy ł. papiery wartościowe procentowe stanowiące wynagrodzenie właścicieli ziemskich za odpadłe od ich dóbr grunty dla włościan.
Likwidacyjny termin, czas sądownie wyznaczony wierzycielom do zgłaszania się ze swemi pretensjami.
Likwidować ł. wykazywać koszta i należności i usprawiedliwiać je dowodami; zawiesić wypłaty; zakończyć prowadzenie interesu handlowego lub przemysłowego.
Likwor ł. płyn; likwory, wódki słodkie.
Lila hiszp. kolor różowo-niebieski, blado-fijoletowy.
Liliput, człowiek bajecznie mały, karzełek (nazwa, wzięta z opowiadania Swifta o podróżach Guliwera).
[244]Limakologja g. nauka o ślimakach.
Liman tur. rozszerzone ujście rzek nad morzem Czarnem, tworzące prawie zatokę morską błotnistą, usianą wysepkami, laguny czarnomorskie.
Limbus ł. lamówka, obszycie, brzeg u sukni, przepaska, linja graniczna; w narzędziach mierniczych łuk, na którym odczytuje się wielkość kąta; brzeg piekła, miejsce pobytu dusz przed odkupieniem Chrystusa Pana.
Limeta f. odmiana cytryny o owocach słodkawo kwaśnych lub cierpkich, słodka cytryna.
Limfa ł. płyn bezbarwny lub białawy, składający się z surowicy krwi i ciałek białych, krążący w organizmie ludzkim i zwierzęcym; krowianka, materja do szczepienia ospy.
Limfatyczne naczynia, cieniutkie rureczki w ciele, po których krąży limfa, podobne do naczyń krwionośnych.
Limfatyk ł. człowiek, w którego organizmie przeważa limfa, skłonny do obrzmień gruczołów limfatycznych, słabowity, blady; przen. człowiek powolnego temperamentu, ospały.
Limited a. (limid)(limid) przy firmie handlowej: z ograniczoną odpowiedzialnością.
Limitować ł. ograniczać, ściśle oznaczać; odraczać, zawieszać (obrady sądowe lub parlamentarne).
Limitum ł. najwyższa cena ofiarowana, granica.
Limonada w. napój złożony z wody, cukru i soku cytrynowego.
Limonit g. najpospolitsza ruda żelazna, żelaziak brunatny.
Linearny ł. rysunek, rysunek wykonany przy pomocy linji i cyrkla, rysunek gieometryczny, konstrukcyjny.
Lingwista ł. uczony badacz języków, językoznawca.
Lingwistyka ł. nauka zajmująca się badaniem języków, językoznawstwo.
Liniment ł. lekarstwo do wcierania w skórę.
Linja bojowa, linja, wzdłuż której ścierają się wojska nieprzyjacielskie.
Linjowe okręty, okręty wojenne.
Linjowe wojsko, wojsko regularne, stałe, armja czynna.
Linkrusta, obicie ścienne z linoleum naśladujące skórę, [245]z wypukłemi wzorami i malowidłami.
Linoleum ł. gruba tkanina z juty, powleczona warstwą masy, będącej mieszaniną gęstego pokostu, korka w proszku i farb mineralnych, (drukowana w różnokolorowe desenie używa się do wykładania ścian, podłóg i t. d.).
Lir w. włoska moneta = 1 fr.
Lira g. staro-grecki instrument muzyczny strunowy; podługowate pudło o kilku strunach zaopatrzone w korbę i klawisze; instrument używany przez wędrownych ślepych pieśniarzy; nazwa gwiazdozbioru; symbol poezji.
Liryczny g. uczuciowy, opiewający uczucia i stan duszy.
Liryk g. poeta liryczny, pieśniarz uczucia.
Liryka g. poezja liryczna, dział poezji obejmujący utwory poświęcone uczuciom, porywom duszy, malujące świat zewnętrzny na podkładzie osobistych wrażeń i uczuć autora.
Lista cywilna ob. Cywilna lista.
L’istesso tempo w. w muz. to samo tempo jak poprzednio.
Litanja g. pewna forma modlitwy; przen. długie i nudne wyliczanie czego.
Litaura ar. dawne narzędzie muzyczne metalowe w rodzaju bębna w które uderzano pałeczką.
Litera docet, litera nocet ł. litera uczy, litera szkodzi.
Literalny ł. dosłowny, powtórzony co do litery.
Literat ł. człowiek zajmujący się z powołania pracą piśmienniczą samodzielną; pisarz, autor.
Literatura ł. zabytki piśmiennicze, jako obraz życia duchowego i rozwoju oświaty narodu lub społeczeństwa; piśmiennictwo, ogół piśmienniczych utworów.
Litkup n. poczęstunek po zawarciu kupna na potwierdzenie dobitego targu.
Litochromja ob. Chromolitografja.
Litofity g. skamieniałe rośliny.
Litoglifika g. sztuka artystycznego wyrzynania rysunku na kamieniach.
Litograf g. rysownik i rytownik na kamieniu.
Litografja g. sztuka wykonywania rysunków lub pisma na płycie kamiennej i przenoszenia ich następnie za pomocą prasy na papier; takiż rysunek odbity z płyty kamiennej.
[246]Litoralny w. kraj nadbrzeżny, zwł. nadbrzeże Istrji.
Litotrypsja, kruszenie kamienia w pęcherzu.
Litotomja g. operacja chirurgiczna, przecięcie pęcherza moczowego w celu wydobycia kamienia.
Litr f. francuska miara objętości równa kwarcie.
Liturgiczny g. tyczący się obrzędów religijnych.
Liturgika g. nauka obejmująca opisanie i wyjaśnienie obrzędów i zwyczajów religijnych kościoła katolickiego.
Liturgja g. rytuał odprawiania nabożeństwa publicznego, porządek odprawiania Mszy Św.
Lityn ł. pierwiastek chemiczny, metal miękki, połyskujący srebszysto, pali się pięknym purpurowym płomieniem.
Liwerant n. dostawca potrzeb dla wojska.
Liwerunek n. dostawa; podatek.
Ljany hiszp. wijące i pnące się rośliny w lasach Ameryki zwrotnikowej, które oplatając drzewa, czynią lasy te trudnemi do przebycia.
Llanos hiszp. (ljanosljanos) rozległe bezdrzewne stepy Ameryki południowej.
Lloyd a. instytucja handlowa mająca na celu ubezpieczenia morskie oraz przedsiębiorstwo żeglugi parowej.
Localis, Locativus ł. 7-my przypadek, miejscownik.
Loco ł. w miejscu; w muz. miejsce w którem ma się skończyć granie o oktawę wyżej.
Locum fixum ł. miejsce stałego zamieszkania.
Loden, mocny nieprzemakalny materjał wełniany, nie wałkowany, na ubiory dla turystów.
Loftka n. mała kulka do strzelby.
Log a. narzędzie do mierzenia szybkości biegu statku, składające się z trójkątnej deszczułki i długiego sznura, podzielonego węzłami na równe części; przyczem ilość węzłów odwiniętych na minutę znaczy szybkość biegu statku.
Logarytm g. w matematyce wykładnik potęgi, do której należy podnieść liczbę stałą, przyjętą za podstawę, aby otrzymać liczbę daną.
Logarytmiczne tablice a. tablice logarytmów, szeregi liczb z umieszczonym obok każdej jej logarytmem, [247]ułatwiające wykonywanie działań z liczbami.
Logbuch a. dziennik okrętowy.
Loggia w. (lodżja) przejście kryte, korytarz, galerja.
Logiczność g. zgodność z prawami logiki, ścisłość, porządek w myśleniu i rozumowaniu.
Logiczny g. porządnie myślący, ściśle rozumujący, słuszny.
Logika g. nauka o sposobach, prawach i postaciach myśli; porządny układ myśli.
Logogryf g. łamigłówka polegająca na ułożeniu z danych sylab szeregu wyrazów, których pierwsze, środkowe lub ostatnie litery tworzą wyraz zagadki.
Lojalność f. uczciwy, prawy sposób myślenia; zgodność z prawem i obowiązkiem; wierność monarsze, rządowi i prawu.
Lojalny f. uczciwy, prawy; wierny rządowi.
Lokacja ł. rozmieszczenie, wynajęcie, wydzierżawienie; umieszczenie kapitałów tak, aby przynosiły dochód.
Lokal ł. mieszkanie, część domu.
Lokalizować ł. umiejscowić, nadać charakter miejscowy, ograniczać.
Lokalny ł. miejscowy; lokalna pamięć, dobra pamięć.
Lokomobila ł. przenośna maszyna parowa, używana w gospodarstwie do wprawiania w ruch innych maszyn.
Lokomocja ł. przenoszenie się z miejsca na miejsce, ruch.
Lokomocyjny ł. ułatwiający przenoszenie się z miejsca na miejsce.
Lokomotywa ł. parowóz, maszyna parowa, ciągnąca wagony kolejowe.
Lokować ł. umieszczać, ustawiać.
Lokucja ł. sposób mówienia, wyrażenie.
Lombard w. zakład pożyczkowy, zastawniczy, udzielający pożyczek na zastaw ruchomości.
Lombr f. rodzaj gry karcianej.
Lont n. sznurek lniany albo konopny, nasycony materją palną, służący do zapalania naboju, miny, fajerwerku i t. p.
Lord a. tytuł wyższej szlachty w Anglji, służący tylko najstarszym synom rodzin arystokratycznych.
Lord Major a. (lord mer) burmistrz Londynu.
[248]Lorelej n. stroma skała na prawym brzegu Renu z wielokrotnem echem; syrena, rusałka Renu, opiewana w pieśniach i baśniach ludu niemieckiego.
Loreta f. kobieta półświatka.
Lorneta f. szkła powiększające w dwóch połączonych z sobą rurach oprawne, do patrzenia na przedmioty niezbyt odległe.
Loro w. ich; conto loro, rachunek pana (wasz).
Los n. przeznaczenie, szczęście i nieszczęście, zdarzenie, przygoda; kartka z numerem do losowania; bilet loteryjny.
Loterja w. gra publiczna, w której uczestnicy za pewną stawkę zyskują prawo do wygranej, jaka na numer ich wypaść może.
Lotto w. loteryjka; gra towarzyska.
Lotus, rodzaj grzybienia o wielkich białych kwiatach, rosnący w wodach Nilu; lilja nilowa, przedmiot czci starożytnych Egipcjan, motyw powtarzający się w wielu ozdobach rzeźbionych i malowanych.
Louvre f. (Luwr) dawniej zamek królewski w Paryżu, dziś zbiór dzieł sztuki i jedno z najbogatszych muzeów starożytności.
Lowelas a. przystojny uwodziciel kobiet, zdobywca serc niewieścich.
Loża f. w sali teatralnej miejsce dla kilku widzów w rodzaju małego gabineciku, oddzielonego od innych nizkiemi ściankami.
Loża masońska, stowarzyszenie wolnych mularzy; miejsce ich zebrań.
Lożmajster, woźny teatralny otwierający loże.
L. S. (Locum sigilli), miejsce pieczęci.
Lubryka ł. ciemnoczerwona tlenkiem żelaza zabarwiona ziemia, używana jako farba, do wyrobu czerwonych kredek, do kreślenia.
Lucerna f. roślina z rodziny strąkowych uprawiana jako pasza dla bydła.
Lucida intervalla ł. jasne chwile wśród mroku, chwile przytomności u chorych umysłowo.
Lucus a non lucendo łł. (lucus = gaj, luceo = nie świecę) przysłowie ironiczne oparte na sprzeczności między brzmieniem wyrazu a jego znaczeniem, wyrażenie nietrafne.
Lucyfer a. Lucyper ł. dosł. niosący światło, gwiazda poranna, jutrzenka; czart, szatan, książę ciemności.
[249]Ludwisarnia n. fabryka, w której odlewają działa, moździerze, dzwony i t. p.
Lufa n. rura u strzelby, pistoletu lub działa, z której wypada pocisk.
Lufcik n. w oknie kilkoszybowem jedna z szyb ujęta w osobną ramkę, otwierająca się oddzielnie.
Luft n. otwór w piecu, w kominie, dla wywołania cugu cz. przewiewu powietrza.
Luger a. nizki dwu lub trzymasztowy statek, mocno zbudowany, szybki i lekki.
Luidor f. francuska złota moneta wartości 20 franków.
Luka n. otwór, dziura, wyłom, próżne miejsce.
Lukarna f. okienko w dachu, oświetlające strych.
Lukratywny ł. zyskowny, korzystny.
Lukrecja ł. roślina z rodziny strąkowych, także stężały wyciąg korzenia lukrecji, masa czarna, bardzo słodka, używana w medycynie przy wyrobie przetworów aptekarskich, piwa, farb i t. d.
Luksus ł. zbytek, przepych.
Lukubracja ł. robota nocna, praca w nocy, studja nocne i wynik tychże.
Lukullusowa uczta ł. zbytkowna uczta.
Lumen ł. światło; przen. człowiek bardzo światły.
Lumen mundi ł. światło świata.
Luminarz ł. znakomitość błyszcząca rozumem.
Lunacje ł. odmiany księżyca.
Lunarjum ł. przyrząd służący do przedstawienia ruchu księżyca około ziemi.
Lunatyk ł. człowiek, który w czasie głębokiego snu bezwiednie wstaje, chodzi i wykonywa nieświadomie różne czynności.
Lunatyzm ł. chorobliwy stan snu, w czasie którego władze czucia i świadomości są uśpione, a władze ruchu i działania czynne, somnambulizm.
Lunch a. (löncz) drugie śniadanie, przekąska.
Lunel f. francuskie słodkie wino muszkatowe.
Luneta f. dalekowidz, przyrząd optyczny, służący do przypatrywania się gwiazdom i odległym przedmiotom; małe przedforteczne obwarowanie.
Lunga n.w. w muz. długa (nuta); lunga pausa, długa pauza.
Lupa f. szklana soczewka z dwóch stron wypukła, w oprawce rogowej, drewnianej lub metalowej, [250]służąca do rozpatrywania drobnych przedmiotów.
Lupanar ł. publiczny dom rozpusty.
Lupus in fabula ł. dosł. wilk w bajce; o wilku mowa, a wilk tuż.
Lustr ł. połysk.
Lustracja ł. przegląd, rewizja; oczyszczenie z grzechów.
Lustrator ł. rewizor dóbr.
Lustryna f. wełniana tkanina cienka, ostra i silnie połyskująca.
Lusztyk n. wesoła zabawa.
Lutecja ł. starożytna nazwa Paryża.
Luteranizm, wyznanie ewangielicko-augsburskie, zwane protestanckiem.
Lutnia w. instrument muzyczny strunowy, podobny do gitary, dziś nieużywany.
Lutować n. spajać metale na gorąco zapomocą innego metalu lub stopu.
Lutrować, czyścić, cedzić.
Lux in tenebris lucet ł. światło świeci w ciemnościach.
Luz n. miejsce wolne w szeregu, w tłumie; luzem, wolno, bez zaprzęgu (o koniu).
Luzak n. sługa rycerza, ciura obozowy.
Luzować n. zmieniać żołnierza stojącego na warcie; zastępować kogo, zwalniać chwilowo.
Luzszajba n. koło ruchome na wale transmisyjnym, na które zsuwa się pas z innego koła, gdy to nie ma być czynne.
Lynch a. (lincz) doraźny wymiar sprawiedliwości przez pospólstwo bez udziału sądów, stosowany w Ameryce północnej.
Lysol, płyn ciemnobrunatny, mazisty, otrzymywany z dziegciu i ługu potasowego, używany do dezynfekcji, do wygubienia pasorzytów roślinnych.
• PDF 
• MOBI 
