Serce, główny narząd w układzie naczynnym u człowieka i wyższych zwierząt, w kształcie worka mięsistego, rozprowadza krew po całym organizmie i podtrzymuje jej ciągłe krążenie (fig.): s. bije; s. bić przestało = umarł; słuchać czego z biciem s-a = z trwogą, ze wzruszeniem: jakby mu wraził nóż w s. = dotknął go boleśnie; z pod s-a bym sobie wyjął, a tobie dał = gotów jestem na wszelkie ofiary, byle ci dać; część piersi, gdzie mieści ś. serce: przycisnąć kogo do s-a, nosić co na s-u; dusza głąb duszy; wyobrażalne siedlisko uczuć, władza odczuwania, uczuciowość, miłość, skłonność, pociąg uczuciowy, sympatja, życzliwość, przywiązanie, przychylność, serdeczność, czułość: s. ś. kraje, ściska, s. boli = rozpacz, żal ogarnia; kochać kogo z całego s-a = gorąco, z oddaniem; przypadł mi do s-a = podobał mi ś. bardzo; s. nie sługa, nie wie, co to pany = nie można nikomu nakazać uczucia, miłości; nakłonić swoje s. do kogo = polubić, pokochać go; czuć co w głębi s-a = mieć co do czego głębokie przekonanie; człowiek bez s-a = nielitościwy, okrutny; dobre s., dobroć s-a = łagodność charakteru, dobroć; mieć s. do kogo = kochać go; mieć kogo, co w s-u = pamiętać serdecznie, zachowywać uczucie względem kogo, czego; mieć s. czyje = być kochanym przez kogo; wedle s-a = według życzenia; stracić s. do kogo = przestać go kochać; dla ciebie moje s. bije = kocham cię; brać co do s-a = przejmować ś. czym; z s-a, od s-a = szczerze, serdecznie, z całej duszy, gorąco; przyjaciel od s-a = serdeczny; rządzić ś. s-em = uczuciem, jako przeciwstawieniem do rozumu; proszę całym s-em = gorąco, serdecznie; dodawać komu s-a = dodawać mu otuchy, pobudzać go; psuć komu s. = martwić go; mieć coś na s-u = mieć co na duszy, mieć żal do kogo; prawe, zacne s. = charakter; co na s-u, to na języku = co ś. czuje, to ś. i mówi; przeczucie, przewidywanie, troska o to, co nastąpi: s. mi to mówiło = przewidywałem to; odwaga, męstwo, animusz: mężne, wielkie s., lwie s.; mieć s. = czuć; zajęcze s. = tchórzostwo; małe s. = małoduszność; pieszcz., moje s.! = moje kochanie!, moje złoto!, moja rybko!, mój aniołku!; przen., ognisko, centrum, ośrodek; s. w drzewie, w piórze = rdzeń; s. w dzwonie = drążek metalowy, najczęściej opatrzony u końca zgrubieniem a. kulą, uderzając nią o brzegi dzwonu, wydaje dźwięk; s. w moździerzu: tłuczek, tłuk; dziura w gardle matni, w sieci, w matnię wpuszczona i rozpięta; s. w okiennicy = otwór w kształcie serca; s. we flecie, w piszczałce: kawałek drzewa, zatykający główny otwór z jednego końca; s. w więcierzu a. skrzydlaku: sieć, ściągnięta w jego środku, przez który gdy ryba przejdzie, dla wązkości wrócić nie może.
Strona w Wikisłowniku
