Ucho, (lm. uszy, uszu, uszami), narząd zmysłu słuchu (fig.): słyszałem to na własne uszy = sam słyszałem; mówić komu do u-a = cicho, szeptem; nadstawiać u-a = zacząć słuchać uważnie; tak wrzeszczy, aż uszy bolą = przykro słuchać; uszom swoim nie wierzę = nie daję wiary, żem to słyszał; opowiada takie okropności, aż uszy puchną = przeraża a. gorszy tem, co mówi; dawać czemu u., skłaniać u. = słuchać czego, wierzyć czemu; obijać ś. o czyje uszy = dać ś. słyszeć, wiedzieć, dochodzić do czyjej świadomości; obrażać czyjeś uszy = razić nieskromną mową; głaskać uszy = pochlebiać; puszczać co mimo uszu = nie zważać na co, nie zwracać uwagi; spać na oba uszy = bardzo mocno, twardo, spokojnie; ucho zewnętrzne, koncha uszna: targać, ciągnąć za uszy; nastawić uszy, strzyc uszami, mieć czego po uszy = obficie, bogato; być w długach po uszy, wyżej uszu = mieć ich bardzo dużo; zaczerwienić ś. po uszy = na całej twarzy; być zakochanym po uszy = bez pamięci; mieć gębę od u-a do u-a = szeroką, być hardym, gadać dużo; oworzyćotworzyć gębę od u-a do u-a = rozdziawić szeroko; grać na skrzypkach od u-a do u-a = dziarsko, zamaszyście; jednym u-em słucha, a drugim wypuszcza = nie pamięta, nie bierze do serca tego, co mu mówią; jednym u-em wchodzi, a drugim wychodzi = nie zostaje w pamięci; przen., nie troszczyć ś. o nic, być niedbałym; dać komu po uchu = uderzyć go w głowę; natrzeć komu uszu = wyłajać; zwiesić, spuścić uszy = stracić na minie; wewnętrzna część narządu słuchowego: mieć szum w uszach, dzwoni mi w uszach; zapalenie u-a; zmysł słuchu, słuchanie, baczność, uwaga: muzyk ma dobre u., nie mieć muzykalnego u-a; ciepło, jak w u-u = bardzo ciepło; u. u naczynia, u narzędzia, lm. ucha, uchami = część odstająca w kształcie łuku a. półkola, za którą bierze ś. ręką: u. u garnka, u wiadra, u buta, u klucza, u bomby, u dzwona, u wagi; u. u igły = koniec przeciwległy ostrza, z dziurką do nawlekania nitki: łatwiej wielbłądowi przejść przez u. igielne, niż bogaczowi do królestwa niebieskiego; dopóty dzban wodę nosi, póki ś. u. nie urwie = do czasu wina pozostaje bezkarną; u. armatnie = dwie klamry na czopowej sztuce, za które chwyta ś. armata; u-a pierścienia Saturna = dawna nazwa wysuniętych części pierścienia Saturna; świnie u. = miejsce plugawe, dziura; u-o św. Piotra, gatunek ślimaka przodoskrzelnego, o skorupie tarczowatej podobnej do ucha, żyje na wybrzeżach morza Śródziemnego, słuchota pospolita (f.).
Strona w Wikisłowniku
