Wikiźródła

Myśli (Blaise Pascal)/Dział dziesiąty.

< Myśli (Blaise Pascal)
<<< Dane tekstu >>>
Autor Blaise Pascal
Tytuł Myśli
Wydawca Księgarnia św. Wojciecha
Data wyd. 1921
Druk Drukarnia św. Wojciecha
Miejsce wyd. Poznań; Warszawa
Tłumacz Tadeusz Boy-Żeleński
Źródło Skany na Commons
Inne Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron
Artykuł w Wikipedii Artykuł w Wikipedii
›››
DZIAŁ DZIESIĄTY.
642.

 Dowód obu testamentów naraz. — Aby dowieść obu naraz, trzeba jedynie zbadać, czy proroctwa jednego spełniły się w drugim. Aby zbadać te proroctwa, trzeba je rozumieć: jeżeli bowiem kto mniema, iż mają tylko jedno znaczenie, pewne jest iż Mesjasz nie przyszedł; ale, jeżeli mają dwa znaczenia, pewne jest iż przyszedł w Jezusie Chrystusie.
 Cała kwestja jest tedy wiedzieć, czy mają dwa znaczenia.
 Oto dowody, że Pismo ma dwa znaczenia, które dali mu Jezus Chrystus i apostołowie:
 1° Dowód przez samo Pismo;
 2° Dowód przez rabinów: Mojżesz Majmon[1] powiada iż ma ono dwa oblicza, i że prorocy przepowiadali jedynie Jezusa Chrystusa;
 3° Dowód przez Kabałę;[2]
 4° Dowód przez mistyczny wykład, jaki rabini sami dają Pismu;
 5° Dowód przez zasady rabinów iż są dwa znaczenia, iż są dwa przyjścia Mesjasza, wspaniałe lub ohydne, wedle ich zasługi, iż prorocy przepowiadali jedynie Mesjasza — prawo nie jest wieczne, ale ma się zmienić przy Mesjaszu — że wówczas nie będzie już pamięci o morzu Czerwonem, że żydzi i poganie będą zmieszani razem;

 6° Dowody przez klucz, który Chrystus i apostołowie dają nam w tej rzeczy.
643.

 Izaj., LI: Morze Czerwone, obraz odkupienia. Ut sciatis quod filius hominis habet potestatem remittendi peccata, tibi dico: Surge[3]. Bóg, chcąc objawić, iż może utworzyć naród święty świętością niewidzialną i napełnić go wiekuistą chwałą, uczynił rzeczy widzialne. Jako natura jest obrazem łaski, uczynił w dobrach natury to co miał uczynić w dobrach łaski, iżby osądzono z tego, że może czynić rzeczy niewidzialne, skoro czyni widzialne.
 Ocalił tedy ten naród od potopu, dał mu się narodzić z Abrahama, odkupił go z pośród nieprzyjaciół i pomieścił go w spokoju.
 Celem Boga nie było ocalić z potopu i dać się narodzić całemu ludowi z Abrahama, poto jedynie aby go zawieść do ziemi żyznej.
 A nawet łaska jest jeno obrazem chwały, nie jest bowiem ostatecznym celem. Była wyobrażona przez prawo, i sama wyobraża chwałę, ale jest jej obrazem, i jej zasadą lub przyczyną.
 Pospolite życie ludzi podobne jest do życia świętych. Wszyscy szukają swego zadowolenia, i różnią się tylko w przedmiocie, w którym je mieszczą; nazywają swymi wrogami tych, którzy im w tem przeszkadzają, etc. Bóg okazał tedy swoją moc dania rzeczy niewidzialnych, okazując tę, jaką ma nad widzialnemi.

644.

 Znaki. — Bóg, chcąc utworzyć sobie naród święty, któryby oddzielił od wszystkich innych ludów, któryby oswobodził od jego nieprzyjaciół, któryby pomieścił w miejscu spoczynku, przyrzekł to uczynić, i przepowiedział przez proroki czas i sposób swego przybycia. Tymczasem, aby skrzepić nadzieję swoich wybranych, dał im, we wszystkich czasach, oglądać obraz tego, nie zostawiając ich nigdy bez znaków swej potęgi i swej troski o ich zbawienie. Przy stworzeniu człowieka bowiem, Adam był tego świadkiem i piastunem przyrzeczenia o przyjściu Zbawiciela, który miał urodzić się z niewiasty; wówczas, ludzie byli jeszcze tak bliscy stworzenia, iż nie mogli zapomnieć swego stworzenia i upadku. Skoro tych którzy widzieli Adama zbrakło już na świecie, Bóg zesłał Noego, i ocalił go, i zatopił całą ziemię, przez cud który dostatecznie jawił iż ma moc ocalenia świata, i ma chęć aby to uczynić, i dać się zrodzić z nasienia kobiety temu, którego był przyrzekł. Ten cud wystarczał, aby umocnić nadzieję owych...
 Gdy pamięć potopu była jeszcze tak świeża wśród ludzi, Bóg, jeszcze za życia Noego, dał obietnicę Abrahamowi i jeszcze za życia Sema zesłał Mojżesza, etc...

645.

 Bóg, chcąc pozbawić swoich wiernych znikomych dóbr, aby okazać iż nie było to przez niemoc, stworzył naród żydowski.[4]

646.

 Synagoga nie ginęła, ponieważ była obrazem[5]; ale, ponieważ była tylko obrazem, popadła w niewolę. Obraz przetrwał aż do prawdy, iżby Kościół był zawsze widoczny, bądź w malowidle które go przyrzekało, bądź w rzeczywistości.

647.

 Iż prawo było przenośnią.

648.

 Dwa błędy: 1° brać wszystko dosłownie; 2° brać wszystko duchowo.

649.

 Wystąpić przeciw zbytnim przenośniom.

650.

 Są obrazy jasne i przekonywujące, ale są i inne, które zdają się nieco naciągane, i stanowiące dowód jedynie dla tych którzy są przekonani skądinąd. Te są podobne do obrazów apokaliptyków, ale różnica jest ta, że owi nie posiadają obrazów niewątpliwych; tak, iż nie mają zgoła słuszności kiedy wykazują że ich obrazy są równie dobrze ugruntowane co niektóre z naszych; nie mają bowiem jasno przekonywujących, jak niektóre z naszych. Partja jest tedy nierówna. Nie trzeba tedy równać i mieszać tych rzeczy, dlatego że się wydają podobne z jednej strony, skoro są tak odmienne z drugiej. Jasność-to, kiedy jest boska, poucza iż trzeba szanować ciemności.
 To tak jak z ludźmi, którzy mają między sobą pewien tajemny język: ktoby go nie rozumiał, chwytałby zeń jedynie niedorzeczne znaczenie.

651.

 Niedorzeczności Apokaliptyków, Preadamitów, Tysiączników[6], etc. Kto zechce powziąć niedorzeczne sądy co do Pisma, poweźmie je naprzykład z tego: Powiedziane jest, że to pokolenie nie minie, póki się wszystko to nie spełni[7]. Na to powiem, iż, po tem pokoleniu, przyjdzie drugie pokolenie, i wciąż kolejne.
 Mowa jest w II-gich Paralipomenach o Salomonie i o królu, jakby to były dwie różne osoby. Powiem, iż były to dwie osoby.

652.

 Poszczególne obrazy. — Podwójne prawo, podwójne tablice prawa, podwójna świątynia, podwójna niewola.
 Obrazy. — Prorocy prorokowali przez obrazy pasków, spalonej brody i włosów etc.[8].

654.

 Różnica między obiadem a wieczerzą[9].
 W Bogu słowo nie różni się od zamiaru, ponieważ Bóg jest prawdziwy; ani słowo od działania, ponieważ jest potężny; ani środki od skutku, ponieważ jest mądry. Bern., ult. sermo in Missus.
 Aug., V, de Civit., 10. To powszechna reguła: Bóg może wszystko, poza rzeczami, które gdyby mógł, nie byłby wszechmogący: jak umrzeć, być oszukanym, skłamać, etc.
 Wielu Ewangelistów dla potwierdzenia prawdy: różnice ich są użyteczne.
 Eucharystja po wieczerzy: prawda po obrazie.
 Zagłada Jerozolimy: obraz zagłady świata, w czterdzieści lat po śmierci Jezusa.
 Nie wiem, jako człowiek, czy jako posłannik. Math, XXIV, 36.
 Jezus skazany przez żydów i pogan.
 Żydzi i poganie wyobrażeni przez dwóch synów. Aug. XX, de Civit., 29.

655.

 Sześć wieków, sześciu ojców sześciu wieków, sześć cudów u wstępu sześciu wieków, sześć wschodów u wstępu sześciu wieków[10].

656.

 Adam forma futuri.[11] Sześć dni aby stworzyć jedno, sześć wieków aby stworzyć drugie. Sześć dni o których mówi Mojżesz dla stworzenia Adama, są jedynie obrazem sześciu wieków dla stworzenia Jezusa Chrystusa i Kościoła. Gdyby Adam nie był zgrzeszył i gdyby Jezus Chrystus nie był przyszedł, byłoby tylko jedno przymierze, jeden wiek ludzi, i stworzenie przedstawionoby jako dokonane w jednej chwili.

657.

 Obrazy. — Ludy żydowski i egipski widomo przepowiedziane przez te dwie osobistości, które Mojżesz spotkał: Egipcjanin bije żyda, Mojżesz mści się zań i zabija Egipcjanina, żyd okazuje się niewdzięczny.

658.

 Obrazy Ewangelji na stan duszy chorej, to ciała chore; ale, ponieważ jedno ciało nie może być dość chore, aby to wyrazić, trzeba ich było wiele. Tak więc, jest głuchy, niemy, ślepy, powietrzem ruszony, umarły Łazarz, opętany: wszystko to razem jest w chorej duszy.

659.

 Obrazy. — Aby pokazać, że Stary Testament jest jeno obrazowy, i że prorocy rozumieli przez dobra doczesne inne dobra:
 Po pierwsze, iż byłoby to niegodnem Boga;
 Po wtóre, iż słowa ich wyrażają bardzo jasno obietnicę dóbr doczesnych, a mimo to powiadają sami, że słowa ich są ciemne i że ich znaczenie nie będzie zrozumiane. Stąd wynika, iż owo ukryte znaczenie nie jest to które wyrażają jawnie, i że tem samem mieli na myśli inne ofiary, innego oswobodziciela, etc. Powiadają, iż zrozumieją to aż na końcu czasów. Jer., XXXIII, ult.
 Trzeci dowód, to iż ich wyrażenia są sprzeczne i niweczą się wzajem, tak iż, jeśli kto myśli że przez słowa prawo i ofiara nie rozumieli innych jak tylko Mojżeszowe, zachodzi gruba i oczywista sprzeczność. Zatem, rozumieli co innego, przecząc sobie niekiedy w tym samym rozdziale.
 Owo, aby zrozumieć sens autora...

660.

 Pożądliwość stała się nam naturalna i stanowi naszą drugą naturę; to też są w nas dwie natury, jedna dobra, druga zła. Gdzie jest Bóg? tam gdzie was niema, a królestwo Boże jest w was. — Rabini.

661.

 Pokutę, jedyną ze wszystkich tajemnic, jawnie obwieszczono Żydom; mianowicie św. Jan, poprzednik; a potem inne tajemnice, aby okazać, iż w każdym człowieku, jak w całym świecie, należy przestrzegać tego porządku.

662.

 Żydzi-cieleśnicy nie rozumieli ani wielkości ani poniżenia Mesjasza przepowiedzianego w ich proroctwach. Zapoznali go w jego przepowiedzianej wielkości, jak kiedy powiada, iż Mesjasz będzie panem Dawida, mimo iż jego syn, i że jest przed Abrahamem, i że go widział. Nie sądzili aby był tak wielkim, iżby był wiecznym; tak samo zapoznali go w jego poniżeniu i śmierci. „Mesjasz, powiadali, trwa wiecznie, a ten oto powiada że umrze.” — Nie sądzili go tedy ani śmiertelnym ani wiecznym: szukali w nim jedynie wielkości cielesnej.

663.

 Obrazowe. — Nic nie jest tak podobne do miłości[12] jak pożądliwość i nic nie jest jej tak sprzeczne. Tak żydzi, pełni dóbr które głaskały ich pożądliwość, byli bardzo podobni do chrześcijan i bardzo niepodobni. Tym sposobem, mieli dwie właściwości które powinni byli mieć: byli bardzo upodobnieni do Mesjasza aby go wyobrażać, i bardzo sprzeczni aby nie być podejrzanymi świadkami.

664.

 Obrazowe. — Bóg posłużył się pożądliwością żydów aby się nimi posłużyć dla Chrystusa, który niósł lekarstwo na pożądliwość.

665.

 Miłośći[12] nie jest przepisem obrazowym. Powiedzieć, iż Chrystus, który przyszedł usunąć obrazy aby ustanowić prawdę, przyszedł jedynie poto aby ustanowić obraz miłości, dla usunięcia rzeczywistości która była wprzódy, to byłoby okropne[13]. „Jeśli światłość[14] jest ciemnością, czemże będzie ciemność?[15]

666.

 Urzeczenie. Somnum suum[16] Figura hujus mundi[17].
 Eucharystja. Comedes panem tuum[18]. Panem nostrum[19].
 Inimici Dei terram lingent[20], grzesznicy liżą ziemię, to znaczy miłują ziemskie rozkosze.
 Stary Testament zawierał obrazy przyszłej szczęśliwości, a Nowy zawiera sposoby dojścia do niej.
 Obrazy były radosne; sposoby pełne umartwienia; a mimo to, baranka wielkanocnego pożywano z dzikiemi ziołami, cum amaritudinibus[21].
 Singularis sum ego donc transeam[22], Jezus Chrystus przed śmiercią był prawie sam w męczeństwie.

667.

 Obrazowe. — Nazwy miecza, tarczy[23]. Potentissime[24].

668.

 Oddalamy się jedynie oddalając się od miłości.
 Modły nasze i cnoty są obmierzłe w oczach Boga, jeśli nie są modłami i cnotami Jezusa Chrystusa. I nasze grzechy nie będą nigdy przedmiotem miłosierdzia ale sprawiedliwości Boga, jeżeli nie są grzechami Chrystusa. Przejął nasze grzechy i dopuścił nas do swego powinowactwa; cnoty bowiem są mu właściwe a grzechy obce; nam zasię cnoty są obce, a grzechy nasze są nam właściwe.
 Odmieńmy prawidło, jakie mieliśmy dotąd dla sądzenia o tem co dobre. Mieliśmy za prawidło naszą wolę, weźmyż obecnie wolę Boga: Wszystko co chce, jest dla nas dobre i sprawiedliwe, wszystko czego nie chce, złe.
 Wszystko, czego Bóg nie chce, jest zabronione. Grzechy są zabronione ogólnem oświadczeniem Boga że ich nie chce. Inne rzeczy, których nie objął ogólnym zakazem, i które, dla tej racji, nazywamy dozwolonemi, nie są, mimo to, zawsze dozwolone. Kiedy bowiem Bóg odejmuje nam jaką rzecz, i kiedy, z wydarzenia które jest objawieniem woli Boga, okazuje się iż nie chce abyśmy ją mieli, jest nam ona wzbroniona wówczas tak jak grzech, skoro tak samo wolą bożą jest abyśmy jej nie mieli. Między temi dwiema rzeczami zachodzi tylko ta różnica, iż pewne jest, że Bóg nie dozwoli nigdy grzechu, natomiast nie jest pewne że nie dozwoli nigdy tamtej rzeczy. Ale wówczas gdy Bóg jej nie chce, powinniśmy patrzeć na nią jako na grzech; jaki iż brak woli Boga, która sama jedna jest wszystką dobrocią i wszystką sprawiedliwością, czyni tę rzecz niesprawiedliwą i złą.

669.

 Zmienić obraz, z przyczyny naszej słabości.

670.

 Obrazy. — Żydzi zestarzeli się w tych myślach ziemskich, iż Bóg umiłował ojca ich Abrahama, krew jego i to co się z niej poczęło; iż dlatego rozmnożył ich i odróżnił od wszystkich innych ludów, nie znosząc aby się z niemi mieszali; iż, kiedy marnieli w Egipcie, wywiódł ich stamtąd, z wielkiemi znakami swojej życzliwości; iż karmił ich manną w pustyni; iż zawiódł ich do ziemi wielce urodzajnej; iż dał im królów i pięknie zbudowaną świątynię aby ofiarowywali w niej bydlęta i zapomocą rozlewu ich krwi byli oczyszczeni; i że miał im wreszcie zesłać Mesjasza, aby ich uczynić panami całego świata, i przepowiedział im czas jego przyjścia.
 Skoro świat zestarzał się w swoich cielesnych błędach, Chrystus przyszedł w czasie przepowiedzianym, ale nie w oczekiwanym blasku; dlatego nie myśleli aby to był on. Po jego śmierci, święty Paweł przyszedł pouczyć ludzi, iż wszystkie te rzeczy zdarzyły się figurycznie[25], że królestwo Boże nie wspiera się na ciele ale na duchu[26]; że wrogami ludzi byli nie Babilończycy ale namiętności; że Bóg nie lubuje się w świątyniach uczynionych ręką, ale w czystem i pokornem sercu[27]; że obrzezanie ciała jest zbyteczne, ale trzeba obrzezania serca[28]; że Mojżesz nie dał im chleba niebieskiego[29] etc.
 Ale, ponieważ Bóg nie chciał odsłonić tych rzeczy owemu ludowi, który był ich niegodny, a mimo to, chciał je przepowiedzieć iżby im uwierzono, przepowiedział jasno ich czas, i wyraził je niekiedy jasno, ale obficie[30], w obrazach, iżby ci, którzy miłują same obrazy, zatrzymali się przy nich, ci zaś, którzy miłują rzeczy wyrażone obrazem, ujrzeli je.
 Wszystko to, co nie zmierza do miłości, jest obrazem.
 Jedynym przedmiotem Pisma jest miłość.
 Wszystko, co nie zmierza do jedynego celu, jest tylko obrazem; skoro bowiem istnieje tylko jeden cel, wszystko, co nie zmierza doń we właściwych słowach, jest przenośnią.
 Bóg urozmaica w ten sposób ów jedyny przepis miłości, aby zadowolić naszą ciekawość która szuka rozmaitości, przez tę rozmaitość prowadzącą nas zawsze do tego, co nam jest jedynie potrzebne. Jedna rzecz bowiem jest potrzebna[31], a my lubimy rozmaitość; Bóg tedy czyni zadość jednemu i drugiemu przez te rozmaitości, które wiodą do jedynej rzeczy potrzebnej.
 Żydzi tak miłowali zewnętrzności obrazów i tak pilnie ich oczekiwali, iż zapoznali rzeczywistość, kiedy zjawiła się w przepowiedzianym czasie i sposobie.
 Rabini biorą za przenośnię piersi Oblubienicy[32] i wszystko co nie wyraża jedynego celu jaki mają, t. j. dóbr doczesnych. A chrześcijanie biorą nawet Eucharystję za obraz chwały do której dążą.

671.

 Żydzi, których powołano aby poskromili narody i królów, byli niewolnikami grzechu; chrześcijanie zaś, których powołaniem było służyć i być poddanymi, są to dzieci wolne[33].

672.

 Dla formalistów[34]. — Kiedy św. Piotr i apostołowie radzą nad zniesieniem obrzezania, w czem chodziło o działanie przeciw zakonowi Boga, nie radzą się proroków, ale poprostu wstąpienia Ducha Św. w osoby nieobrzezanych[35].
 Uważają za pewniejsze, iż Bóg uznaje tych których napełnia swoim duchem, niż żeby trzeba było przestrzegać zakonu. Wiedzieli, iż celem zakonu był jeno Duch Św.; że zatem, skoro go posiedli bez obrzezania, nie było ono potrzebne.

673.

 Fac secundum exemplar quod tibi ostensum est in monte[36].
 Religja żydów była tedy ukształtowana na podobieństwo prawdy Mesjaszowej; prawda zaś Mesjaszowa była uznana przez religję żydów, która była jej figurą.
 U żydów, prawda była jeno figuryczna; w niebie jest ona jawna.
 W Kościele jest ona zakryta, i poznana przez związek z figurą.
 Figura została uczyniona wedle prawdy, a prawda poznana wedle figury.
 Św. Paweł powiada sam, iż ludzie będą bronić małżeństw, i sam mówi o tem do Koryntów w sposób który jest pułapką[37]; gdyby bowiem prorok powiedział jedno, a św. Paweł później drugie, oskarżanoby go.

674.

 Obrazowe. — „Czyń wszystkie rzeczy wedle wzoru jaki ci ukazano na górze”[38]. Na co św. Paweł powiada, iż żydzi odmalowali rzeczy niebiańskie.

675.

 A mimo to, ten Testament, uczyniony aby oślepić jednych a oświecić drugich, znaczył, w tych właśnie których oślepiał, prawdę, którą tamci drudzy mieli poznać. Dobra bowiem widzialne, które otrzymywali od Boga, były tak wielkie i boskie, iż widać było dobrze, jako miał moc dać im niewidzialne, i Mesjasza.
 Natura bowiem jest obrazem łaski, a cuda widzialne są obrazem niewidzialnych. Ut sciatis... tibi dico: Surge[39].
 Izajasz (LI) powiada, że odkupienie będzie jako przejście Morza Czerwonego.
 Bóg ukazał tedy w ucieczce z Egiptu, w przejściu morza, w pogromie królów, w mannie, w całym rodowodzie Abrahama, iż zdolny jest wybawić, spuścić chleb z nieba, etc.; tak iż wrogi naród[40] jest figurą i wyobrażeniem tego samego Mesjasza, którego nie znają, etc.
 Pouczył nas wreszcie, iż wszystkie te rzeczy są tylko obrazami, oraz co jest naprawdę człowiek wolny[41], prawdziwy Izraelita[42], prawdziwe obrzezanie[43], prawdziwy chleb niebieski[44], etc.
 W tych przyrzeczeniach każdy znajduje to, co ma w głębi swego serca, dobra doczesne lub dobra duchowe, Boga albo stworzenia; z tą różnicą, iż ci, którzy szukają stworzeń, znajdują je, ale z wieloma sprzecznościami, z zakazem miłowania ich, z rozkazem uwielbienia jedynie Boga i kochania tylko jego, co jest jedno i to samo; i że wreszcie ich Mesjasz[45] nie przyszedł; podczas gdy ci którzy szukają Boga znajdują go, i bez żadnej sprzeczności, z nakazem kochania tylko jego, i że przyszedł Mesjasz w oznaczonym czasie aby im dać dobra o które proszą.
 Tak więc, żydzi mieli cuda, proroctwa których spełnienie oglądali; a nauka ich zakonu kazała ubóstwiać i kochać tylko jednego Boga; była też trwała. Tak więc, miała wszystkie cechy prawdziwej religji; jakoż nią była. Ale trzeba odróżniać naukę żydów od nauki zakonu żydowskiego[46]: owo, nauka żydów nie była prawdziwa, mimo iż miała cudy, proroctwa i trwanie, ponieważ nie miała tego drugiego punktu, t. j. aby ubóstwiać i kochać tylko Boga.

676.

 Zasłona, która zakrywa te księgi żydom, zakrywa je także i złym chrześcijanom, i wszystkim tym którzy nie nienawidzą samych siebie.
 Ale jakże skłonnym jest rozumieć je i poznać Chrystusa, ten co naprawdę nienawidzi siebie samego!

677.

 Obraz zawiera nieobecność i obecność, przyjemność i przykrość.
 Cyfra ma dwojakie znaczenie: jedno jasne, w którem powiedziane jest, że sens jest ukryty[47].

678.

 Wizerunek zawiera nieobecność i obecność, przyjemność i przykrość. Rzeczywistość wyklucza nieobecność i przykrość.
 Obrazy. — Aby wiedzieć, czy prawo i ofiary są rzeczywistością czy obrazem, trzeba przyjrzeć się, czy prorocy, mówiąc o tych rzeczach, zatrzymywali na nich wzrok i myśl, w ten sposób iżby widzieli tylko to dawne przymierze, lub też czy widzą w niem coś innego, czego ono było obrazem; w wizerunku bowiem widzi się rzecz przedstawioną. W tym celu, wystarczy jeno rozpatrzyć to co oni mówią.
 Kiedy mówią, iż przymierze będzie wieczne, czy mają na myśli to o którem powiadają że będzie zmienione; tak samo o ofiarach, etc.?
 Cyfra o dwóch znaczeniach[48]. Kiedy napotkamy pismo, w którem znajdujemy jasny sens, gdzie wszelako powiedziane jest, iż sens jest przesłonięty i zaćmiony, i że jest ukryty w ten sposób, iż ujrzymy to pismo nie widząc go i zrozumiemy nie rozumiejąc; co należy nam myśleć, jak nie to, że jest to cyfra o dwojakiem znaczeniu, i to tem więcej, iż spotykamy jawne sprzeczności w dosłownym wykładzie? Prorocy powiedzieli jasno, że Izrael będzie zawsze miły Bogu i że prawo będzie wieczne; i powiedzieli też, że ludzie nie zrozumieją ich znaczenia i że jest ono zakryte.
 Jak bardzo trzeba tedy szacować tych, którzy odsłaniają nam te szyfry, i uczą nas poznawać sens ukryty, a zwłaszcza kiedy zasady, które zeń czerpią, są zupełnie naturalne i jasne! To właśnie uczynił Jezus Chrystus i apostołowie: zdjęli pieczęć, zerwał zasłonę i odsłonił ducha.[49] Nauczyli nas przez to, że wrogi człowieka to jego namiętności, że Odkupiciel będzie duchowy i królestwo jego duchowe; że będą dwa przyjścia: jedno nędzne, aby poniżyć pysznych; drugie wspaniałe, aby wywyższyć pokornych; iż Jezus Chrystus będzie Bogiem i człowiekiem.

679.

 Obrazy. — Chrystus otworzył im ducha dla zrozumienia Pisma.
 Oto dwa wielkie okna: 1° Wszystkie rzeczy zdarzyły im się figurycznie: vere Israelitae, vere liberi[50], prawdziwy chleb niebieski; 2° Bóg poniżony aż do Krzyża: trzeba było aby Chrystus cierpiał, iżby wstąpił do swej chwały: „iż zwycięży śmierć swoją śmiercią”[51]. Dwa przyjścia.

680.

 Obrazy. — Z chwilą gdy raz odkryto tę tajemnicę, niepodobieństwem jest jej nie widzieć. Niech kto odczyta Stary Testament w tej myśli, i przyjrzy się czy ofiary były prawdziwe, czy krewieństwo Abrahama było prawdziwą przyczyną życzliwości Boga, czy ziemia obiecana była prawdziwem miejscem spoczynku. — Nie; były to zatem figury. Niech się przyjrzy tak samo wszystkim przepisanym ceremonjom i wszystkim nakazom które nie tyczą miłości[52], a ujrzy iż to są jej figury.
 Wszystkie te ofiary i ceremonje były tedy figurą lub głupstwem. Otóż, są tam rzeczy jasne zbyt wzniosłe, aby je uznać za głupstwa.
 Rozpatrzyć, czy prorocy zatrzymywali wzrok na Starym Testamencie, czy też widzieli w nim inne rzeczy.

681.
 Obrazowe. — Klucz szyfry: Veri adoratores[53]. Ecce agnus Dei qui tollit peccata mundi[54].
682.

 Is., I, 21. Zmiana dobrego w złe i pomsta boża.
 Is., X, 1. Vae qui condunt leges iniquas[55]. — Is., XX VI, 20: Vade, populus meus, intra in cubicula tua, claude ostia tua super te, abscondere modicum ad momentum, donec pertranseat indignatio[56]. — Is., XXVIII, 1: Vae coronae superbiae[57].
 Cudy. — Is., XXXIII, 9. Luxit et alanguit terra, confusus est Libanus et obsorduit etc.
 Nunc consurgam, dicit Dominus, nunc exaltabor, nunc sublevabor[58]. — Is., XL, 17: Omnes gentes quasi non sint[59]. — Is., XLI, 26: Quis annuntiavit ab exordio ut sciamus et a principio ut dicamus: Justus es?[60] — Is., XLIII, 13: Operabor et quis avertet illud?[61] — Jer., XI, 21: Non prophetabis in nomine Domini et non morieris in manibus nostris. Proppterea haec dicit Dominus[62].
 Is., XLIV, 20: Neque dicet: Forte mendacium est in dextera mea[63].
 Is., XLIV, 21, etc.: Memento horum, Jacob et Israel, quoniam servus meus es tu. Formavi te, servus meus es tu, Israel, ne obliviscaris mei.
 Delevi ut nubem iniquitates tuas, et quasi nebulam peccata tua, revertere ad me quoniam redemi te[64].
 XLIV, 23, 24: Laudate coeli quoniam misericordiam fecit Dominus... quoniam redemit Dominus Jacob, et Israel gloriabitur. Haec dicit Dominus redemptor tuus et formator tuus ex utero: Ego sum Dominus faciens omnia et extendens coelos, solus, stabiliens terram et nullus mecum[65].
 Is., LIV, 8: In momento indignationis abscondi faciem meam parumper a te et in misericordia sempiterna misertus sum tui, dixit redemptor tuus Dominus[66].
 Is., LXIII, 12: Qui eduxit ad dexteram Moysen brachio majestatis suae, qui scidit aquas ante eos ut faceret sibi nomen sempiternum.
 14. Sic adduxisti populum tuum ut faceres tibi nomen gloriae[67].
 Is., LXIII, 16: Tu enim pater noster, et Abraham nescivit nos et Israel ignoravit nos[68].
 Is., LXIII, 17: Quare indurasti cor nostrum ne timeremus te?[69]
 Is., LXVI, 17. Qui santificabantur et mundos se putabant,... simul consumentur, dicit Dominus[70].
 Jer., II, 35. Ex dixisti: Absque peccato et innocens ego sum, et propterea avertatur furor tuus a me. Ecce ego judicio contendam tecum eo quod dixeris: Non peccavi[71].
 Jer. IV, 22. Sapientes sunt ut faciant mala, bene autem facere nescierunt[72].
 Jer. IV, 23, 24. Aspexi terram, et ecce vacua erat et nihili, et coelos, et non erat lux in eis. Vidi montes et eece movebantur, et omnes colles conturbati sunt. Intuitus sum et non erat homo, et omne volatile coeli recessit. Aspexi et ecce Carmelus desertus et omnes urbes ejus destructae sunt a facie Domini, et a facie irae furoris ejus. Haec enim dicit Dominus: Deserta erit omnis terra, sed tamen consummationem non faciam[73].
 Jer. V, 4. Ego autem dixi: Forsitan pauperes sunt et stulti ignorantes viam Domini, judicium Dei sui. Ibo ad optimates et loquar eis, ipsi eim cognoverunt viam Domini, et ecce magis hi simul confregerunt jugum, ruperunt vincula. Idcirco percussit eos leo de sylva, pardus vigilans super civitates eorum.[74]
 Jer. V, 29: Numquid super his non visitabo, dicit Dominus? Aut super gentem hujuscemodi non ulciscetur anima mea?[75]
 Jer. V, 30: Stupor et mirabilia facta sunt in terra.[76]
 Jer. V, 31: Prophetae prophetabant mendacium, et sacerdotes applaudebant manibus, et populus meus dilexit talia: quid igitur fiet in novissimo ejus?[77]
 Jer. VI, 16: Haec dicit Dominus: State super vias, et videte et interrogate de semitis antiquis quae sit via bona et ambulate in ea; et invenietis refrigerium animabus vestris. Et dixerunt: Non ambulabimus.
 Et constitui super vos speculatores, audite vocem tubae. Et dixerunt: Non audiemus.
 Ideo audite, gentes, quanta ego faciam eis. Audi terra: ecce ego adducam mala, etc.[78]
 Ufność w zewnętrzne sakramenty: Jer. VII, 14: Faciam domui huic in qua invocatum est nomen meum et in qua vos habetis fiduciam, et loco quem dedi vobis et patribus vestris sicut feci Silo. Tu ergo noli orare pro populo hoc[79]. — Istotą rzeczy nie jest ofiara zewnętrzna. Jer. VII, 22. Quia non sum locutus cum patribus vestris et non praecipi eis in die qua eduxi eos de terra Egypti, de verbo holocautomatum et victimarum. Sed hoc verbum praecepi eis dicens: Audite vocem meam et ero vobis Deus, et vos eritis mihi populus, et ambulate in omni via quam mandavi vobis ut bene sit vobis. Et non audierunt.[80]
 Mnogość nauk: Jer. XI, 13: Secundum numerum enim civitatum tuarum erant dei tui Juda, et secundum numerum viarum Jerusalem posuisti aras confusionis, tu ergo noli orare pro populo hoc.[81]
 Jer. XV, 2: Quod si dixerint ad te: Quo egrediemur? dices ad eos: Haec dicit Dominus: Qui ad mortem, ad mortem, et qui ad gladium, ad gladium, et qui ad famem, ad famem, et qui ad captivitatem, ad captivitatem.[82] — Jer. XVII, 9: Pravum est cor omnium et inscrutabile: quis cognoscet illud?[83] to znaczy, kto pozna całą jego złośliwość, już bowiem wiadomo że jest złe. Ego Dominus scrutans cor et probans renes.[84] Et dixerunt: Venite et cogitemus contra Jeremiam cogitationes, non enim peribit lex a Sacerdote, neque sermo a propheta.[85] — Jer. XVII, 17. Non sis tu mihi, formidini, tu spes mea in die afflictionum.[86]
 Jer. XXIII, 15: A prophetis enim Hierusalem egressa est pollutio super omnem terram.[87]
 Jer. XXIII, 17: Dicunt his qui blasphemant me: Locutus est Dominus: Pax erit vobis; et omni qui ambulat in pravitate cordis sui dixerunt: Non veniet super vos malum.[88]

683.

 Obrazy. — Litera zabija;[89] wszystko działo się figurycznie.[90] Oto klucz, który nam daje św. Paweł. Trzeba było aby Chrystus cierpiał. Bóg w poniżeniu. Obrzezanie serca,[91] prawdziwy post, prawdziwa ofiara, prawdziwa świątynia. Prorocy wskazali, iż to wszystko musi być duchowe.
 Nie ciało które ginie, ale to które nie ginie.

 „Bylibyście naprawdę wolni.”[92] Zatem inna wolność jest jedynie figurą wolności. „Jam jest prawdziwy chleb niebieski.”[93]
684.

 Sprzeczność. Nie można dobrze oddać fizjognomji inaczej, jak tylko godząc wszystkie nasze przeciwieństwa; nie wystarczy uchwycić szeregu właściwości zgodnych, nie godząc z niemi sprzecznych. Aby zrozumieć znaczenie danego autora, trzeba zgodzić wszystkie sprzeczne ustępy.
 Tak, aby zrozumieć Pismo św., trzeba posiadać wykład, w którym godzą się wszystkie sprzeczne ustępy. Nie wystarczy mieć wykład któryby nadał się do kilku ustępów zgodnych, ale trzeba mieć taki, który godzi ustępy nawet sprzeczne.
 Każdy autor ma sens, w którym wszystkie ustępy sprzeczne godzą się, albo też zgoła nie ma sensu. Nie można tego powiedzieć o Piśmie i prorokach; mieli z pewnością sens aż nadto dobry. Trzeba tedy szukać takiego, któryby pogodził wszystkie sprzeczności.
 Prawdziwy sens to nie jest tedy ów żydowski; natomiast w Chrystusie godzą się wszystkie sprzeczności.
 Żydzi nie umieliby pogodzić ustania królestwa i władztwa, przepowiedzianego przez Ozeasza,[94] z proroctwem Jakóba.[95]
 Jeżeli się bierze prawo, ofiary i królestwo za rzeczywistość, nie można pogodzić wszystkich ustępów. Trzeba tedy nieodzownie uważać to za figury. Nie możnaby nawet zgodzić ustępów tego samego autora, ani tej samej książki, ani niekiedy tego samego rozdziału: co aż nadto ujawnia, jaka była myśl autora. Jak kiedy Ezechjel (rozdz. XX) powiada, iż będą żyli wedle przykazań Boga i nie będą żyli wedle nich.

685.

 Obrazy. — Jeżeli prawo i ofiary są prawdą, trzeba aby ona była lubą Bogu i nie była mu nielubą. Jeżeli są figurami, trzeba aby mu były lube i nielube.
 Owo, w całem Piśmie, są one lube i nielube.
 Powiedziane jest, iż prawo będzie zmienione, że ofiara będzie zmieniona, że będą bez prawa, bez książęcia i bez ofiary; że będzie zawarte nowe przymierze; że prawo będzie odnowione; że przepisy które otrzymali nie są dobre, że ich ofiary są ohydne, że Bóg ich nie żądał.[96]
 I powiedziane jest, przeciwnie, że prawo trwać będzie wiecznie, że to przymierze będzie wieczne, że ofiara będzie wieczna, że berło nie wyjdzie nigdy z pośród nich, skoro nie ma wyjść zaczem Król wieczny nie przyjdzie.[97]
 Czy wszystkie te ustępy wskazują, iż to ma być rzeczywistość? nie. Czy wskazują, że to są figury? nie; ale że to jest rzeczywistość albo figura. Ale pierwsze z nich, wykluczając rzeczywistość, wskazują że to jest tylko figura.
 Wszystkie te ustępy razem nie mogą być powiedziane jako rzeczywistość; wszystkie mogą być powiedziane jako figura; zatem nie są powiedziane jako rzeczywistość ale jako figura.
 Agnus occisus est ab origine mundi[98]. Sędzia ofiarnik.

686.

 Sprzeczności. — Berło aż do Mesjasza, — bez króla i książęcia.
 Prawo wiekuiste — zmienione.
 Przymierze wiekuiste — przymierze nowe.
 Prawa dobre, — przepisy złe. Ezech.

687.

 Figury. — Kiedy słowo Boże, które jest prawdziwe, jest fałszywe dosłownie, wówczas jest prawdziwe duchowo. Sede a dextris meis[99], to jest fałszywe dosłownie, zatem jest prawdziwe duchowo.
 W tych wyrażeniach, mowa jest o Bogu na sposób ludzki; to znaczy nie co innego, jak tylko że Bóg będzie miał tę samą intencję, jaką mają ludzie każąc się posiąść po swojej prawicy; jest to zatem wyraz intencji Boga, a nie sposobu jej wykonania.
 Tak więc, kiedy powiada: „Bóg przyjął woń waszych kadzideł, i da wam w odpłatę ziemię żyzną”, to znaczy że tę samą intencję, jaką miałby człowiek, który, przyjmując wasze wonności, dałby wam w odpłatę żyzną ziemię, Bóg będzie miał wobec was, ponieważ wy macie względem niego tę samą intencję, jaką ma człowiek dla tego któremu ofiaruje wonności. Tak samo iratus est[100], „Bóg zazdrosny”, etc. Rzeczy boskich bowiem, które są niewyrażalne, nie da się powiedzieć w inny sposób, i Kościół dziś jeszcze posługuje się takim samym: Quia confortavit seras, etc.[101]
 Nie wolno nam przypisywać Pismu św. znaczeń, których nie odsłoniło nam iż je ma. Tak więc, twierdzić że zamknięte „mem” Izajasza oznacza 600, to nie jest objawione[102]. Mógł był powiedzieć, że końcowe tsade i he deficientes oznaczają tajemnice. Nie wolno zatem mówić tego, a tem mniej mówić że jest to rodzaj kamienia filozoficznego. Mówimy natomiast, że wykład dosłowny nie jest prawdziwy, ponieważ prorocy powiedzieli to sami.

688.

 Nie powiadam że „mem” jest tajemnicze.

689.

 Mojżesz (Deut. XXX) przyrzeka, iż Bóg obrzeza ich serce, aby ich uczynić zdolnymi do miłowania go.

690.

 Jedno słowo Dawida, albo Mojżesza, jak to że Bóg obrzeza serca, pozwala sądzić o ich duchu. Niechby wszystkie inne ich odezwania były dwuznaczne i wątpliwe czy są filozoficzne czy chrześcijańskie, jedno słowo tej przyrody określa wszystkie inne, jak jedno słowo Epikteta cechuje wszystkie inne w przeciwnym duchu. Aż dotąd istnieje dwuznaczność, ale później nie.

691.

 Z dwóch ludzi którzy opowiadają niedorzeczne baśnie[103], — jedną która ma podwójne znaczenie ukryte w przenośni, drugą która ma tylko jedno znaczenie, — gdyby ktoś, nie będąc wtajemniczony, słyszał obu rozprawiających w ten sposób, poweźmie o nich sąd jednaki. Ale, jeżeli później, w dalszym ciągu opowieści, jeden mówi rzeczy anielskie, a drugi wciąż rzeczy płaskie i pospolite, słuchacz osądzi, iż jeden mówił w sposób tajemniczy, drugi zaś nie: jako iż jeden dostatecznie dowiódł iż nie jest zdolny do takich niedorzeczności[104], a zdolny do tajemnicy; drugi zaś iż jest niezdolny do tajemnicy, a zdolny do niedorzeczności.
 Stary Testament jest szyfrowanem pismem.

692.

 Są ludzie, którzy widzą dobrze, że niema innego nieprzyjaciela człowieka jak tylko pożądliwość, która go odrzuca od Boga, nie zaś Bóg sam; ani innego dobra prócz Boga, a nie żyzna ziemia. Ci, którzy mniemają iż dobro człowieka jest w ciele, a złe w tem co ich odwraca od rozkoszy zmysłów, niechże się opiją nią i w niej sczezną. Ale ci, którzy szukają Boga całem sercem, którzy cierpią tylko tem iż pozbawieni są jego widoku, którzy nie mają innego pragnienia jak tylko posiadać go, ani innych nieprzyjaciół prócz tych którzy ich odeń odwracają; którzy trapią się iż są oblężeni i opanowani przez takich nieprzyjaciół, niechaj się pocieszą, zwiastuję im szczęśliwą nowinę: jest dla nich oswobodziciel, dam im go widzieć, pokażę im że jest Bóg dla nich; nie pokażę go innym. Pokażę iż przyrzeczony był Mesjasz który oswobodzi od nieprzyjaciół; zasię przyszedł Mesjasz aby uwolnić od nieprawości, a nie od nieprzyjaciół.
 Kiedy Dawid przepowiada, że Mesjasz oswobodzi swój lud od nieprzyjaciół, można rozumieć cieleśnie iż chodzi o Egipcjan; wówczas, nie umiałbym dowieść, że się proroctwo spełniło. Ale można także mniemać, że chodzi o nieprawości; wedle prawdy bowiem, nie Egipcjanie są nieprzyjaciółmi, ale nieprawości. To słowo nieprzyjaciele jest tedy dwuznaczne.
 Ale, jeżeli powiada gdzie indziej (jak czyni), że oswobodzi swój lud z grzechów[105], zarówno jak Izajasz[106] i inni, dwuznacznik znika, a dwuwykładowość nieprzyjaciół sprowadza się do prostego znaczenia nieprawości. Jeżeli bowiem miał na myśli grzechy, mógł je bardzo dobrze wyrazić przez nieprzyjaciół; ale jeżeli myślał o nieprzyjaciołach, nie mógł ich oznaczyć przez nieprawości.
 Owo Mojżesz i Dawid i Izajasz posługiwali się temi samemi wyrażeniami. Któż zechce tedy twierdzić, iż nie mieli na myśli tego samego sensu, i że sens Dawida, który, kiedy mówi o nieprzyjaciołach, jawnie ma na myśli nieprawości, nie jest ten sam co u Mojżesza, gdy mówi o nieprzyjaciołach?
 Daniel (IX) modli się o oswobodzenie ludu z niewoli nieprzyjaciół; ale myślał o grzechach; aby to okazać, mówi iż Gabrjel przyszedł mu powiedzieć że będzie wysłuchany i że trzeba mu czekać jeno siedmdziesiąt tygodni; poczem lud będzie wyzwolony z nieprawości, grzech zniknie, a oswobodziciel, Święty Świętych, sprowadzi sprawiedliwość wieczną, nie wedle prawa[107], ale wedle wieczności.






  1. ↑ Pugio Fidei.
  2. ↑ Kabała, rozdział Talmudu.
  3. ↑ Marc., II, 10: „Iżbyście wiedzieli, że Syn człowieczy ma władzę odpuszczenia grzechów, powiadam tobie: wstań“.
  4. ↑ Któremu dał te znikome dobra.
  5. ↑ Kościoła.
  6. ↑ Millénaires.
  7. ↑ Matth., XXIV, 34.
  8. ↑ Daniel. III. 94 (Nabuchodonozor).
  9. ↑ Luc., XIV, 12.
  10. ↑ Aug. De Genesi contra Manichaeos. I. 23 (35). —
  11. ↑ Św. Paweł. Rom., V. 14.
  12. ↑ 12,0 12,1 Charité.
  13. ↑ Pascal zwalcza tu naukę, wedle której Sakrament, bez miłości, wystarcza dla odpuszczenia grzechu.
  14. ↑ Jeżeli ci którzy mają nieść światło, głoszą fałszywe nauki, czegoż żądać od świata?
  15. ↑ Matth., VI, 23.
  16. ↑ Ps. LXXV. 5. „Swój sen“.
  17. ↑ I. Cor., VII, 31. „Obraz tego świata“.
  18. ↑ Deut., VIII, 9. „Będziesz pożywał swój chleb“.
  19. ↑ Luc., XI, 3. „Chleba naszego“.
  20. ↑ Ps. LXXI. 9.
  21. ↑ Exod., XII, 8.
  22. ↑ Ps. CXL.
  23. ↑ Ps., LXXI, 4.
  24. ↑ Ps., XLIV, 4.
  25. ↑ I Cor., X, 11.
  26. ↑ Rom., VIII, 2 i nast.
  27. ↑ Hebr., IX, 24.
  28. ↑ Rom., II, 29.
  29. ↑ Joan., VI, 32.
  30. ↑ T. zn. oprócz zwykłego znaczenia wyrażają i więcej.
  31. ↑ Luc., X, 42.
  32. ↑ W Pieśni nad Pieśniami, IV, 5.
  33. ↑ Rom., VI, 20, VIII, 14, 15, etc.
  34. ↑ Pour formalistes; wedle innych point formaliste, „nie formalizować“.
  35. ↑ Act. Apost. XV, 8.
  36. ↑ Exod., XXV, 40. „Czyń wedle wzoru który ukazano ci na górze“
  37. ↑ I. Cor., VII, 35.
  38. ↑ Por. fragm. 673.
  39. ↑ Por. fragm. 643.
  40. ↑ Żydzi, naród wrogi Jezusowi Chrystusowi.
  41. ↑ Joan., VIII, 36.
  42. ↑ Joan., VI, 32.
  43. ↑ Rom., II, 28.
  44. ↑ Joan.,VI, 56.
  45. ↑ T. j. ten który miał im dać dobra doczesne.
  46. ↑ Fragm. 610.
  47. ↑ Fragm. 45.
  48. ↑ Wedle innych a deux sens, czyli cyfra ma dwa znaczenia.
  49. ↑ Św. Paweł II Cor., III sub fine.
  50. ↑ por. fragm. 564.
  51. ↑ Hebr., II, 14.
  52. ↑ charité.
  53. ↑ Joan., IV, 23: „Prawdziwi czciciele“.
  54. ↑ Joan., I, 29: „Oto baranek boży, który gładzi grzechy świata.“
  55. ↑ „Biada tym, którzy stanowią prawa niesprawiedliwe“.
  56. ↑ „Idź, ludu mój! wnijdź do komór swoich, a zamknij drzwi za sobą; skryj się na maluczką chwilę, dokąd nie przeminie gniew“.
  57. ↑ „Biada pysznej koronie“.
  58. ↑ „Płakała i zwątlała ziemia; zawstydzony jest Liban i uwiądł etc. Teraz powstanę, mówi Pan, teraz się wywyższę, teraz się podniosę“.
  59. ↑ „Wszystkie narody są jako nic przed nim“.
  60. ↑ „Kto oznajmi od początku iżbyśmy wiedzieli, i od początku iżbyśmy rzekli: Sprawiedliwyś jest?“
  61. ↑ „Uczynię i któż to odwróci?“
  62. ↑ „Nie prorokuj w imieniu Pańskiem, abyś nie umarł od rąk naszych. A przetoż tak mówi Pan“.
  63. ↑ „Ani rzec: Izali to nie jest oszukanie, co jest w prawicy mojej?“
  64. ↑ „Pomnijże na to, Jakóbie i Izraelu! przeto żeś ty jest sługą moim. Stworzyłem cię, sługaś ty mój, o Izraelu, iżbyś nie zapomniał o mnie. Gładzę nieprawości twoje jako obłok, a grzechy twoje jako mgłę; nawróć się do mnie, bom cię odkupił“.
  65. ↑ „Chwalcie niebiosa, ponieważ miłosierdzie uczynił Pan... ponieważ Pan odkupił Jakóba, a w Izraelu sławnym się uczynił. Tak mówi Pan, odkupiciel twój, i który cię utworzył z żywota matki: Ja, Pan, wszystko czynię, sam rozciągam niebiosa, rozpościeram ziemię mocą swoją“.
  66. ↑ „W chwili gniewu skryłem nieco twarz moją przed tobą; ale w miłosierdziu wiecznem zlituję się nad tobą, mówi Pan, odkupiciel twój“.
  67. ↑ „Który ich wiódł po prawicy Mojżeszowej ramieniem wielmożności swojej, który rozdzielił wody przed nimi, aby sobie uczynił imię wieczne“. „Takeś wiódł lud swój, abyś sobie uczynił imię sławne“.
  68. ↑ „Tyś, zaiste, ojciec nasz; bo Abraham nie wie o nas, a Izrael nie zna nas“.
  69. ↑ „Przeczżeś zatwardził serce nasze, abyśmy się ciebie nie bali?“
  70. ↑ „Którzy się uświęcają i uważają za czystych... koniec także wezmą, powiada Pan“.
  71. ↑ „A przecież mówisz: Ponieważem niewinną, pewnie odwrócona jest zapalczywość jego ode mnie. Oto Ja w sąd wnijdę z tobą, przeto że mówisz: Nie zgrzeszyłam.“
  72. ↑ „Mądrzy są do czynienia złego, ale dobrze czynić nie umieją.“
  73. ↑ „Spojrzałem na ziemię, a oto jest niepozorna i próżna: a na niebo, niemasz w niem światłości. Spojrzałem na góry, a oto się trzęsą, i wszystkie pagórki chwieją się. Spojrzałem, a oto niemasz człowieka, i wszelkie ptactwo niebieskie odleciało. Spojrzałem, a oto Karmel jest pustynią, i wszystkie jego miasta zburzone są od oblicza Pańskiego, i od oblicza gniewu zapalczywości jego. Bo tak mówi Pan: Spustoszona będzie ziemia, wszakże końca jeszcze nie uczynię.“
  74. ↑ „Tedym ja rzekł: Podobno ci nędzni są, głupio sobie poczynają; bo nie są powiadomieni drogi Pańskiej, i sądu Boga swego. Pójdę do celniejszych i będę mówił do nich; bo oni są powiadomieni drogi Pańskiej; ale i ci wespół połamali jarzmo, potargali więzy. Przetoć ich pobije lew z lasu, lampart czyhać będzie u miast ich.“
  75. ↑ „Izali dlatego nie nawiedzę ich? mówi Pan; iżali się nad narodem takowym nie będzie mścić dusza moja?“
  76. ↑ „Rzecz dziwna i sroga dzieje się w tej ziemi.“
  77. ↑ „Prorocy fałszywie prorokują, a kapłani przyklasują rękami, a lud mój kocha się w tem: czegożbyście naostatek nie uczynili?“
  78. ↑ „Tak mówił Pan: Zastanówcie się na drogach, a spojrzyjcie i pytajcie się o ścieżkach starych, któraby była dobra, a chodźcie nią, a znajdziecie odpocznienie duszy waszej: tedy odpowiadali: Nie będziemy chodzili. „A gdym postanawiał nad wami stróżów, mówiąc: Słuchajcie głosu trąby! tedy mawiali: Nie będziemy słuchać. „Przetoż słychajcie, o narody, co Ja im uczynię. Słuchaj, ziemio, oto przywiodę złe, etc.“
  79. ↑ „Przetoż uczynię domowi temu, który nazwany jest od imienia mego, w którem wy ufacie, i miejscu temu którem wam dał i ojcom waszym, jakom uczynił Sylo. Ty więc módl się za tym ludem.“
  80. ↑ „Bom nie mówił z ojcami waszymi, anim im przykazał onego dnia, któregom ich wywiódł z ziemi Egipskiej, o całopaleniu i ofiarach. Ale tom im przykazał, mówiąc: Słuchajcie głosu mojego, i będę Bogiem waszym, a wy będziecie ludem moim, a chodźcie każdą drogą, którąm wam przykazał, aby wam dobrze było. I nie posłuchali.“
  81. ↑ Jako iż ile miast twoich, tyle masz bogów, o Judo, a ile ulic w Jerozolimie, tyleś nastawiał bałwochwalczych ołtarzy, przeto nie módl się za tym ludem.
  82. ↑ A jeśliby rzekł: Dotąd pójdziemy? Tedy im rzeczesz: Tak mówi Pan: Kto oddany na śmierć, na śmierć; a kto pod miecz, pod miecz; a kto na głód, na głód; a kto w niewolę, w niewolę.
  83. ↑ Najzdradliwsze ze wszystkiego jest serce i najprzewrotniejsze: któż je pozna?
  84. ↑ Jam jest pan badający serce i doświadczający nerki (Jer. XVII, 10).
  85. ↑ I powiedzieli: Pójdźcie, a wymyślimy co przeciw Jeremiaszowi, bo nie zginie zakon od kapłana, ani słowo od proroka. (XVIII, 18).
  86. ↑ Nie bądźże mi na postrach, tyś nadzieja moja w dzień utrapienia.
  87. ↑ Bo od proroków jeruzalemskich wyszło splugawienie na tę wszystką ziemię.
  88. ↑ Mówię tym, którzy mną gardzą: Pan mówił: Pokój mieć będziecie; i każdemu chodzącemu wedle uporu swego serca mówią: Nie przyjdzie na was nic złego.
  89. ↑ II. Cor., III, 6.
  90. ↑ I. Cor., X, 11 (fragm. 670).
  91. ↑ Rom., II, 29. (fragm. 610 i 670).
  92. ↑ Joan., VIII, 36 (fragm. 675).
  93. ↑ Joan., VI, 35.
  94. ↑ Por. fragm. 719.
  95. ↑ Os., III. 4: Gen. XLIX, 10.
  96. ↑ Por. fragm. 610.
  97. ↑ Fragm. 610 oraz 715 i 718.
  98. ↑ Apocal., XIII, 8: „Baranek zabity jest od początku świata“.
  99. ↑ Ps. CIX: „Posiądź się po mojej prawicy“.
  100. ↑ Izaj., V, 25: „jest zagniewany“.
  101. ↑ Ps. CXLVII, 13. „Albowiem on umacnia zawory bram twoich“.
  102. ↑ Pugio Fidei, cz. 3, I, 9, 6.
  103. ↑ Mahomet i Duch Św; Koran i Biblja.
  104. ↑ Jakie napozór mówił.
  105. ↑ Ps. CXXIX, 8.
  106. ↑ XLIII, 25.
  107. ↑ Wedle prawa Mojżeszowego.





Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autora: Blaise Pascal i tłumacza: Tadeusz Boy-Żeleński.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Myśli_(Blaise_Pascal)/Dział_dziesiąty.&oldid=3216142”