O religii i kościele/Rozdział IV
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | O religii i kościele |
| Wydawca | Centralne Wydawnictwo Ludów SSSR Filja Ukraińska |
| Data wyd. | 1927 |
| Druk | Kniżnaja Fabrika Central’nogo Izdatel’stva Narodov SSSR |
| Miejsce wyd. | Charków |
| Tłumacz | E. B. |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Religja powinna być uznana za rzecz prywatną — temi słowami przyjęto zazwyczaj określać stosunek socjalistów do religji. Lecz znaczenie tych słów należy szczegółowo wyjaśnić, aby nie mogły one wywołać żadnych nieporozumień. Żądamy, ażeby religją była rzeczą prywatną w stosunku do państwa, lecz w żaden sposób nie możemy uważać religji za rzecz prywatną w stosunku do własnej naszej partji.
Religją nie powinna obchodzić państwo, zrzeszenia religijne nie powinny być związane z władzą państwową. Każdy człowiek powinien posiadać całkowitą wolność wyznawania jakiejkolwiekbądź religji albo też niewyznawania żadnej, to jest uznania siebie za ateistę, jakim jest zazwyczaj socjalista. Niedopuszczalne są żadne różnice prawne pomiędzy obywatelami w zależności od ich wyznania religijnego. Wszelkie nawet wzmianki o tym lub innym wyznaniu religijnym obywateli powinno być bezwzględnie skasowane we wszelkich dokumentach urzędowych. Nie powinno być żadnych dotacji państwowych dla kościoła, żadnego wypłacania sum państwowych zrzeszeniom kościelnym i religijnym, które powinny się stać całkowicie wolnemi, niezależnemi od władzy związkami obywateli-współwyznawców. Tylko całkowite wykonanie tych żądań może położyć kres tej haniebnej i przeklętej przeszłości, kiedy kościół znajdował się w pańszczyźnianej zależności od państwa, a obywatele rosyjscy w zależności pańszczyźnianej od kościoła państwowego, kiedy istniały i były stosowane średniowieczne, inkwizycyjne prawa (pozostałe do dnia dzisiejszego w naszym prawodawstwie karnym i w poszczególnych ustawach[1], które prześladowały ludzi za wiarę[2] albo za niedowiarstwo, które gwałciły sumienie ludzkie, które łączyły posadki państwowe z rozdawaniem tej lub innej gorzałki państwowo-kościelnej. Całkowite oddzielenie kościoła od państwa — oto jest żądanie, które wysuwa wobec współczesnego państwa i współczesnego kościoła socjalistyczny proletarjat.
W stosunku d oreligji RKP[3] 2) nie zadawalnia się dekretowanym już oddzieleniem kościoła od państwa i szkoły od kościoła, to jest temi zarządzeniami, które wysuwa w swoich programach demokracja burżuazyjna, lecz których nigdzie na świecie nie doprowadziła ona do końca, wskutek najrozmaitszych form łączności faktycznej kapitału z propagandą religijną.
RKP powoduje się tym przekonaniem, że tylko urzeczywistnienie planowości i świadomości w całokształcie społeczno-gospodarczej działalności mas spowoduje całkowite obumieranie przesądów religijnych. Partja dąży do całkowitego zerwania łączności między klasami wyzyskującemi i organizacją propagandy religijnej, współdziałając faktycznemu wyzwoleniu mas pracujących od przesądów religijnych i organizując jak najszerszą propagandę naukowo-oświatową i antyreligijną. Przyczym należy troszczyć się o to, ażeby unikać wszelkiej obrazy uczuć ludzi wierzących, która prowadzi li tylko ku utrwaleniu fanatyzmu religijnego.
Nie przyjmować do partji, nawet na kandydatów, tych, którzy spełniają jakiekolwiek obowiązki duchowne jakiegokolwiekbądź kultu, chociażby były one najbardziej nieznaczne. Członkom partji, spełniającym takie obowiązki w chwili obecnej, postawić ultymatywne żądanie — zerwania łączności z kościołem niezależnie od wyznania i usunąć ich z partji, jeżeli nie zrywają oni tej łączności.
Nie przyjmować do partji inteligientów, pochodzących ze środowiska burżuazyjnego, jeżeli nie wyrażą oni całkowitej swojej zgody z punktem 13 programu. Uważać punkt ten w stosunku do wszystkich rozwiniętych, świadomych, inteligientnych członków partji nietylko za obowiązkowy, lecz również i żądać od nich czynnego wprowadzania go w życie, to jest udziału w działalności » kulturalno-oświatowej, skierowanej przeciwko religji.
Jeżeli warunki ekonomiczne, rodzinno-obyczajowe wstępujących do partji nowych członków albo osób, które w chwili obecnej są w partji, ściśle uzależniają je od otoczenia, które nie zerwało z kościołem (naprzykład włościanie i część robotników), i jeżeli ze względu na tę zależność dani członkowie partji w poszczególnych wypadkach chwieją się i z musu godzą się na spełnianie tych lub innych obrzędów kościelnych (naprzykład ślubu) tylko dlatego, że jest trudno albo też niemożliwie na wsi zawrzeć w inny sposób małżeństwo, lub też biorą udział razem z otoczeniem (członkami rodziny) w pogrzebach kościelnych, to organizacja może przyjmować ich w poczet kandydatów i zatwierdzać na członków partji po złożeniu przez nich odpowiednich oświadczeń.
Członków partji, którzy zajmują odpowiedzialne stanowiska, którzy prowadzą czynną pracę radziecką albo partyjną — usuwa się z partji za przekroczenia programu partyjnego w dziedzinie religijnej, za łączność z tym lub innym kultem religijnym. W poczet kandydatów przenosi się tylko w wypadkach wyjątkowych, uwzględniając niedostateczny rozwój umysłowy, zacofanie środowiska, w którym dany członek partji musi przebywać i pracować, jak również i stopień odpowiedzialności zajmowanego przezeń stanowiska.
Zezwalać w poszczególnych wypadkach na udział w partji w drodze wyjątku osób wierzących, jeżeli swą walką rewolucyjną albo pracą na korzyść rewolucji, udziałem w obronie jej w chwilach największego niebezpieczeństwa dowiodły swego oddania się dla sprawy komunizmu; w stosunku do nich należy przeprowadzać szczególną pracę nad ich wychowaniem i wyrobieniem w nich jednolitego, naukowego światopoglądu marksistowskiego, który jedynie tylko zdoła wyplenić religijność.
Rewolucja zachwiała przesądami religijnemi szerokich mas pracujących, zdemaskowała bowiem kontrrewolucyjną rolę organizacji kościelnych, powstałych w przebiegu historji i pozostających na usługach kapitału i obszarniczego władania ziemią.
Jednakże dopóki proces rewolucyjny nie przekształcił jeszcze ekonomiki miljonów gospodarstw włościańskich, które w dalszym ciągu istnieją w tych samych ciężkich warunkach zależności od przyrody, w których znajdowały się poprzednio, dopóki w miastach istnieją i nawet rozwijają się w warunkach Nepu prywatno-kapitalistyczne stosunki wytwórcze i dopóki szkoła nasza i praca polityczno-oświatowa nie są w stanie obsłużyć mas pracujących miasta, szczególnie zaś wsi, — dopóty zachwiane i podważone przez życie przesądy religijne będą przez dłuższy czas posiadać pod sobą grunt. „Tylko urzeczywistnienie planowości i świadomości całej społeczno-gospodarczej działalności mas, — głosi program naszej partji, — spowoduje całkowite obumieranie przesądów religijnych”.
W chwili obecnej widzimy — jednocześnie z rozkładem starych organizacji cerkiewnych, w szczególności kościoła prawosławnego, i ze zmniejszeniem się wpływu religji prawosławnej i jej hierarchji kościelnej (rozmiarów tego jednak nie należy w żadnym wypadku przeceniać, szczególnie zaś w stosunku do wsi) — znaczny wzrost pewnych sekt, których kierownicze warstwy związane są ideowo z pewnemi żywiołami burżuazji europejskiej i amerykańskiej.
W tych warunkach praca partji w dziedzinie ostatecznego zniszczenia wierzeń religijnych we wszelkich ich postaciach wśród mas robotniczych i włościańskich przybiera nieodzownie przedewszystkim charakter pogłębionej systematycznej propagandy, która poglądowo i naukowo wykazuje każdemu robotnikowi i włościaninowi fałsz i sprzeczność pomiędzy jego interesami a wszelką religją, która (propaganda) demaskuje łączność rozmaitych grup religijnych z interesami klas panujących i która na miejsce przeżytych pozostałości poglądów religijnych stawia jasne poglądy naukowe na przyrodę i społeczeństwo ludzkie. Przyczym, jak powiedziano w programie partyjnym, należy bezwzględnie troszczyć się o to, ażeby nie obrażać uczuć osób wierzących, co powoduje tylko utrwalanie fanatyzmu religijnego. Szczególnie ordynarne sposoby, praktykowane częstokroć w centrum i na miejscach, znęcanie się nad przedmiotami wiary i kultu zamiast poważnej analizy i wyjaśniania nie przyśpieszają, lecz utrudniają wyzwolenie mas pracujących od przesądów religijnych.
Jednym z podstawowych i palących zadań naszej partji w dziedzinie propagandy i agitacji antyreligijnej jest wydawanie odpowiedniej lite ratury, zarówno popularno-naukowej, jak i szczególnie literatury, oświetlającej poważnie historję i pochodzenie religji.
Stwierdzając znaczne zdobycze w tej dziedzinie, należy jednak podkreślić, że większość wy-danej literatury nie jest w stanie zadowolnić naszego czytelnika. Niezbędne jest wydawanie broszurek i ulotek, dostępnych dla przeciętnego ro-botnika albo włościanina, które w formie zrozumiałej dla nich odpowiadałyby na pytania o pochodzeniu świata, życia i o istocie stosunków ludzkich, które demaskowałyby kontrrewolucyjną rolę religji i kościoła, szczególnie kościoła rosyjskiego, jego pochodzenie, ewolucję, stosunek do państwa klasowego i ruchu wyzwoleńczego proletarjatu i włościaństwa w rozmaitych momentach, jak również oblicze i podkład klasowy rozmaitych sekt, posiadających wpływy na masy ludowe. Mając na względzie, że 30-miljonowa ludność muzułmańska Związku Republik zachowała dotychczas prawie że nienaruszenie liczne, związane z religją przesądy średniowieczne, wykorzystywane w celach kontrrewolucyjnych, — niezbędne jest opracowanie form i metod likwidacji tych przesądów, z uwzględnieniem właściwości rozmaitych narodowości.
W systemie rozwijającej się propagandy masowej, którą stosuje partja w coraz to szerszej i szerszej skali, należy udzielić szczególnej uwagi i miejsca masowej propagandzie antyreligijnej w formie żywych i zrozumiałych odczytów, przyczyni należy oględnie dobierać referentów, przyciągając do wygłaszania tych odczytów specjalistów, przyrodników, materjalistów. Należy dbać o opracowanie szczególnych metod propagandy antyreligijnej w zależności od składu społecznego audytorjum.
Z zadaniem tym partja da sobie radę, jeżeli potrafi w najbliższej przyszłości szeroko zorganizować przygotowywanie swych agitatorów i propagandystów w dziedzinie walki z religją, wykorzystując w tym celu wszelkie postacie oświaty radziecko-partyjnej, poczynając od uniwersytetów komunistycznych. Niezbędne jest wprowadzenie na całej linji oświaty komunistycznej specjalnych przedmiotów o pochodzeniu, rozwoju i historji religji, wierzeń religijnych, kultów i religijnych organizacji kościelnych, opracowując te przedmioty w ścisłej łączności z nauką o społeczeństwie ludzkim i walce klasowej wyzyskiwaczy z wyzyskiwanemu, oraz w ścisłej łączności z demaskowaniem różnorodnych więzów faktycznych, łączących kapitał z propagandą religijną. Równorzędnie z programami politycznemi partji antyradzieckich należy zapoznawać słuchaczy szkół radziecko-partyjnych z obliczem i działalnością rozmaitych organizacji religijnych, usiłujących wywierać wpływ na masy robotnicze i włościańskie ze szkodą dla partji komunistycznej. Wprowadzając oświatę antyreligijną do ogólnego systemu komunistycznej oświaty szkolnej, należy jednocześnie popierać — zarówno w murach komunistycznych zakładów naukowych, jak i poza niemi — specjalne kółka i seminarja antyreligijne pod warunkiem kompetentnego kierownictwa partyjnego ich pracą.
Przystępując do przeprowadzania systematycznej propagandy i agitacji antyreligijnej, jako do jednego z rzeczywistych środków rozszerzenia wpływów partyjnych wśród najszerszych mas pracujących, partja nie powinna zapominać o tym, że nasza antyreligijna agitacja i propaganda nie zdoła ogarnąć najgłębszych warstw ludowych dopóty, dopóki ostatecznie nie zostanie poruszona z martwego punktu praca w dziedzinie oświaty szkolnej mas miejskich i wiejskich w duchu naukowego, materjalistycznego przyrodoznawstwa i dopóki przeważająca większość ludności wiejskiej będzie niepiśmienną. Tylko odpowiednia organizacja szkolnictwa i przygotowanie nauczyciela szkolnego, a przedewszystkim chat-czytelni, systematyczne i planowe zaopatrywanie wsi w gazetę i książkę radziecką oraz całkowita i ostateczna likwidacja analfabetyzmu (niepiśmienności) stworzy — jednocześnie ze zdobyczami władzy Radzieckiej w dziedzinie podniesienia rolnictwa i przemysłu — grunt dla ostatecznego i całkowitego wykorzenienia przesądów w umysłach dziesiątków miljonów obywateli republik.
- ↑ Słowa te Lenin pisał 22 lata temu za caratu (przyp. tłum.).
- ↑ Mowa tu jest o ludziach, którzy należeli do nieuznawanych przez carat religji — o „starowierach” rosyjskich, unitach ukraińskich itd.
Obecnie na mocy tych samych carskich praw rząd jaśniepańskiej Polski prześladuje różne sekty — „badaczy pisma świętego”, „kościół narodowy” itd. oraz na t. zw. „Kresach wschodnich”, — to jest na Białorusi Zachodniej, — kościół prawosławny.
Wszystko, co mówi tow. Lenin o stanowisku kościoła prawo-sławnego w Rosji carskiej — może być powiedziane obecnie o położeniu kościoła katolickiego w Polsce. Istota rzeczy pozostała ta sama, co była i w Rosji carskiej, tylko że zamiast carskiej Rosji, istnieje pańska Polska (przyp. tłum.). - ↑ RKP — Rosyjska Komunistyczna Partja; nazwę tę nosiła partja bolszewicka od 1918 roku do 1926 roku, kiedy to na XIV Zjeździe przemianowała się we Wszechzwiązkową Komunistyczną Partję, skrót WKP (przyp. tłum.).
