Dysputy religijne. Od pierwszych wieków chrześcijaństwa usiłowano wielokrotnie wyrównywać różnice wierzeń i wyznań zapomocą dysput teologicznych, urządzanych najczęściej publicznie i pod patronatem władzy państwowej. Taką była np. dysputa w Kartaginie w r. 411 pomiędzy św. Augustynem a zwolennikami sekty donatystów, dysputa w Konstantynopolu w r. 553, wywołana przez błędy nauki monofizytów, w r. 645 dysputa św. Maksyma z monoteletami. W czasie t. zw. reformacji odbył się, po-cząwszy od dysputy w Heidelbergu w r. 1518, cały szereg dysput między katolikami i protestantami, tudzież między protestantami wszelkich odcieni. W czasach nowszych głośną była dysputa rzymska w r. 1872, którą wywołał metodysta, Franciszek Sciarelli, starając się udowodnić, że św. Piotr nigdy nie był w Rzymie.
