Hartmann Edward (1842 — 1906) filozof niemiecki, głośny z końcem XIX wieku przez swoje dzieło p. t. „Philosophie des Unbewussten“ („filozofja pierwiastka nieświadomego“). Odrzuca pojęcie osobowego Boga i uznaje jakąś najwyższą istotę, wszechwiedną i myślącą ale nie wiedzącą o sobie („allwissende Unbewusste“), gdyż świadomość o sobie jest zdaniem Hartmanna wyłącznie zawisła od działania mózgu, którego owa najwyższa istota nie posiada. Świadomość jest wedle niego nieszczęściem a ideałem szczęścia jest unicestwienie. Filozofja Hartmanna łączy w sobie pierwiastki
buddyzmu (ob.) i
gnostycyzmu (ob.), monizm Spinozy i pesymizm Schopenhauera. Celem współczesnych walk filozoficzno-religijnych w Niemczech ma być według Hartmanna wytępienie chrystjanizmu, który jego zdaniem przeżył się, jak tego ma dowodzić rozkład współczesnego protestantyzmu.
