Monofizyci, sekta z V w., zwolennicy potępionej przez sobory chalcedoński (451) i konstantynopolitański (553) nauki Eutychesa, uznającej zamiast dwóch natur Chrystusa, boskiej i ludzkiej (diofizytyzm) tylko jedną naturę. Ruch monofizycki wszczął w Palestynie mnich Teodozjusz, wybrany patrjarchą jerozolimskim przeciwko patrjarsze Juwenalowi, a w Egipcie patrjarcha aleksandryjski Tymoteusz i mnich Piotr Fullo, który w liturgji antjocheńskiej po słowach: „Święty Boże, Święty Mocny, Święty a Nieśmiertelny“ wprowadził dodatek: „dla nas Ukrzyżowany“, czyli t. zw. formułę teopaschityczną. Zwolenników tej formuły zwano
teopaschytami. W ten spór teologiczny wdał się cesarz Zenon i wydał w r. 482 reskrypt kompromisowy, zwany
henotikon (ob.), który sporu nie załagodził ani sekty monofizyckiej nie usunął, lecz wywołał wytworzenie się nowej sekty, zwanej
akefaloi („bezgłowi“). Na tle doktryny monofizytów powstały dalsze sekty:
juljanistów czyli
aftartodoketów, wyznających naukę o niezniszczalności ciała Chrystusa i
sewerjanów (
ftartolatrów), którzy utrzymywali, że ciało Chrystusa przed zmartwychwstaniem podlegało nędzom natury ludzkiej. Z sewerjanów wyłoniła się sekta
agnoetów, przypisujących Chrystusowi duszę z wiedzą ograniczoną. Z sekty juljanistów zaś powstały znów dalsze sekty:
aktystetów, uważających ciało Chrystusa za niestworzone,
ktystolatrów, wyznających naukę przeciwną,
tryteitów, przypisujących każdej osobie Trójcy Przenajświętszej osobną naturę,
kononitów
, damianitów
, filiponitów
, niobitów i inne sekty. Zczasem monofizyci pod wpływem odrębności narodowych wytworzyli osobne, z Kościoła powszechnego wyłączone związki wyznaniowe, a mianowicie nieunicki kościół armeński, abisyński, jakobicki i koptycki.
