Nowacjanizm, sekta i schizma, powstała wskutek wyboru kapłana rzymskiego Nowacjana w r. 251 na antypapieża przeciwko papieżowi Komeljuszowi I (251 — 253). Nowacjan i jego zwolennicy poróżnili się z Kościołem przez zapatrywanie, że Kościół nie może cierpieć w swojem łonie grzeszników, nie ma prawa przyjmować zpowrotem do Kościoła odstępców (ob.
Lapsi) i udzielać im rozgrzeszenia, choćby nawet odbyli pokutę, oraz że kapłani, będący w stanie grzechu śmiertelnego, nie mogą ważnie udzielać sakramentów. Nauka Nowacjana, potępiona przez synod rzymski w r. 251 i wiele innych synodów we Włoszech i w Afryce, pozorami gorliwości zjednała sobie zwolenników, którzy, zorganizowawszy się w gminy kościelne, walczyli w IV wieku przeciwko arjanom po stronie Kościoła powszechnego. Cesarze wschodnio-rzymscy, sprzyjający arjanizmowi, prześladowali nowacjanów narówni z Kościołem katolickim. Dopiero w VII wieku wygasła ta sekta w zupełności.
