Pozytywizm, kierunek myśli filozoficznej, który w przeciwieństwie do metody spekulatywnej, sięgającej do pierwszych przyczyn, ogranicza się do zakresu faktów, dających się stwierdzić zmysłami. Wszystko inne uważa pozytywizm za nieistniejące. Uznaje metodę obserwacji i doświadczenia za jedyną w nauce i w filozofji a wszelkie ideały nadzmysłowe uważa za fikcje i zastępuje je „ideą ludzkości“. Pozytywizmem nazwał filozof francuski August Comte założoną przez siebie szkołę filozoficzną, która wyłączyła metafizykę Z zakresu ludzkiej wiedzy a zaliczyła do niego matematykę, astronomję, fizykę, chemję, biologję i socjologję. Te umiejętności, postępując za sobą w pewnym porządku, opierają się, według teorji pozytywistów, wzajemnie na sobie i to w ten sposób, że każda następna, jako bardziej skomplikowana, ma za podstawę umiejętności poprzednie, jako bardziej proste. Cechą pozytywizmu jest także uważanie psychologji za najwyższy dział biologji i za podstawę socjologji, która ma być zbudowana według ścisłych metod nauk przyrodniczych, zwłaszcza fizjologji. Pozytywizm zdobywał sobie zwolenników najpierw w Anglji, potem we Francji a następnie w Niemczech. W Polsce początkowe powodzenie pozytywizmu w dwu dziesiątkach lat po powstaniu styczniowem należy przypisać depresji moralnej, która w tym czasie opanowała umysły, i rozgoryczeniu przeciw wybujałemu romantyzmowi politycznemu. Wkrótce jednak zrozumiano, że pozytywizm Comte’a mimo przeistoczeń, dokonanych przez jego uczniów, nie zdołał zawładnąć współczesną myślą filozoficzną, ponieważ nie umiał nawet uzasadnić myślowego empiryzmu, mającego stanowić jego podstawę.
