Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Socynjanie

	<<< Dane tekstu >>>
Autor	Stanisław Piekarski
Tytuł	Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów
Wydawca	M. Arct
Data wyd.	1930
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Inne	S – wykaz haseł; S – całość
	Indeks stron

›››

[386]

Socynjanie (nowi arjanie), sekta zwolenników Fausta Socyna (ob.), dogmatycznie ujęte wyznanie antytrynitarjuszów (ob.) czyli unitarjuszów (ob.), zorganizowane w Polsce ok. r. 1600 w związek wyznaniowy, najsilniejszy ze związków, objętych ogólną nazwą arjanizmu w Polsce (ob.). Doktryna socynjańska, określona w t. zw. katechizmie rakowskim (zjazd w Rakowie, od którego nazywano socynjanów rakowianami), skłania się mimo pozorów supernaturalizmu do skrajnego racjonalizmu. Prawdy wiary, nienaruszane nawet przez ówczesny protestantyzm, Trójcy św. i o grzechu pierworodnym, socynjanie uważają za sprzeczne z rozumem i z Pismem św. Zaprzeczają również bóstwu Chrystusa a chrzest i komunję uważają za użyteczne ale zupełnie nie konieczne ceremonje. Przeczą zmartwychwstaniu ciała uznają tylko zmartwychwstanie duchowe dobrych a zniweczenie złych na sądzie ostatecznym. Doktrynę socynjańską potępił papież Pius IV w konstytucji „Cum quorundam“ z r. 1555.

Najbujniejszy okres socynjanizmu w Polsce, który szerzył się głównie między drobną szlachtą na Podgórzu karpackiem, Kujawach, Podlasiu i Litwie, przypada na pierwszą połowę XVII w. W r. 1625 było w Polsce 42 zbory socynjańskie, w r. 1655 było ich już tylko 29. Zwalczani zarówno przez katolików jak i protestantów, nie zostali dopuszczeni do ugody toruńskiej z r. 1645 (ob. Colloquium charitativum) a sejm warszawski z r. 1658 zakazał pod karą śmierci przechodzenia na socynjanizm, dotychczasowym zaś jego wyznawcom wyznaczył dwuletni termin do wyzbycia się majętności i wyjazdu z kraju. Wskutek tego część socynjanów przeszła na katolicyzm, luteranizm lub kalwinizm a część opuściła kraj i przeniosła się do Siedmiogrodu, na Śląsk, do Niemiec, Holandji i Anglji, gdzie przybrali nazwę unitarjuszów (ob.).

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Stanisław Piekarski.