Przewodnik praktyczny dla użytku maszynistów/Dodatki
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Przewodnik praktyczny dla użytku maszynistów i ich pomocników na drogach żelaznych |
| Pochodzenie | Przewodnik praktyczny dla użytku maszynistów |
| Wydawca | Towarzystwo Dróg Żelaznych Warszawsko-Wiedeńskiéj i Warszawsko-Bydgoskiéj |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | J. Berger |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
W państwach cesarstwa austryackiego i królestwa węgierskiego, do oznaczenia grubości blachy żelaznéj, z któréj budują się kotły parowe cylindryczne, przepisaną jest następująca formuła:
gdzie D oznacza średnicę kotła w calach wiedeńskich, n liczbę atmosfer absolutnego (zatém bez względu na ciśnienie powietrza zewnętrznego) najwyższego ciśnienia pary w kotle.
Z wyjątkiem kotłów rurowych, podobnych ze swéj konstrukcyi do kotłów parowych, które się tylko na podwójną wytrzymałość próbują; wszystkie inne kotły przed swojém użyciem, próbują się zimną wodą z pomocą pompki hydraulicznéj na potrójną wytrzymałość.
Rozporządzenia i instrukcye belgijskie, odnoszące się do maszyn i kotłów parowych, stanowią osobną broszurę pod tytułem: „Machines à vapeur, Reglement de Police et instructions.“ Bruxelles, chez Aug. Deck. 1864.
Inżynierowie górniczy mają dozór nad kotłami i maszynami parowemi.
Maszyny parowe kolei rządowych, próbują się przez inżynierów tychże kolei.
Co do grubości ścian kotła z blachy żelaznéj i miedzianéj, służy ta sama tablica co i dla Francyi.
Każdy kocioł, który służy do produkowania pary, ciśnienia wyższego nad ciśnienie jednéj atmosfery, próbować należy na potrójną wytrzymałość.
Kotły mogą być próbowane w warsztatach konstrukcyjnych, ale wtedy fabrykant podaje prośbę do właściwego urzędu, w któréj się wymienia firma warsztatów, przeznaczenie kotła, materyał, forma, jego rozmiary, grubości ścian i ciśnienie pary. A gdy kocioł ma być wzięty do użytku, przedsiębiorca powinien zrobić podanie, w którém prócz rzeczonéj próby, wyszczególnić powinien:
Średnicę klap bezpieczeństwa i ich obciążenie.
Rodzaj manometru i rozległość jego skali.
Opis wodoskazu.
Powierzchnię ogrzewalną kotła bezpośrednią i pośrednią.
System maszyny, jéj siłę w koniach parowych, średnicę tłoka, długość skoku i liczbę obrotów.
Do uskutecznienia próby wodnéj, przedsiębiorca wszystkiego dostarcza i koszta takowéj ponosi. Jeżeli jednak próba gdzieindziéj odbytą została, należy przedstawić świadectwo gubernatora prowincyi, w któréj rzeczona próba miała miejsce. Wszelkie kotły, które wypróbowane zostały, otrzymują stempel oznaczający ciśnienie pary pod jakiém pracować mają.
Tylko doświadczeni i zdolni rzemieślnicy mogą być palaczami i maszynistami.
Inżynierowie powinni przynajmniéj raz w rok, kotły pod ich dozorem będące zrewidować i szczegółowy o tém raport gubernatorowi prowineyi przedstawić. W razach wątpliwych, gubernator zarządza powtórną próbę.
Minister robót publicznych corocznie w Monitorze ogłasza wypadki rozmaitych maszyn i systemów, przyczém wymienia nazwiska konstruktorów oraz przedsiębiorców.
Kotły lokomotyw próbują się tylko na półtoraczne ciśnienie, pod jakiém pracować mają. Próba lokomotywy odbywa się raz każdego roku. Jeżeli ściany szczytowe przy takiéj próbie oddalają się od siebie więcéj nad 6 millimetrów (¼ cala), to kocioł w takim stanie, nie może być daléj używany.
Prawo francuzkie dotyczące kotłów parowych i maszyn, wydane dnia 22. maja 1843 r., oraz dopełnienie owego prawa z dnia 23 lipca 1843 znajduje się w Bulletin de la Societé d'Encouragement, Fevrier 1844, a ztamtąd przetłumaczone na język niemiecki w Dzienniku Politechnicznym Dinglera. Tom 92, str. 212.
Prefekt departamentu mocen jest udzielać pozwolenie na zakłady wszelkiego rodzaju, pod warunkiem, aby prośba obejmowała w sobie:
a) Maximum ciśnienia pary w atmosferach.
b) Siłę maszyn lub kotłów wyrażoną w koniach parowych 75 kilogrammetrowych na jednę sekundę.
c) Formę i objętość kotła.
d) Okolicę i miejsce, w którém ma być wystawiony.
e) Rodzaj paliwa.
f) Rodzaj fabryki jaka ma być tą maszyną poruszana.
Inżynierowie górniczy, a w braku takowych inżynierowie komunikacyj lądowych i wodnych, udzielają swoje opinie i kierują próbą.
Kotły parowe, buliery, zbiorniki pary i cylindry, parowe maszyny z żelaza lanego, muszą być próbowane za pomocą pompki hydraulicznéj.
Kotły z blachy żelaznéj kutéj próbują się na 3 razy większą, zaś żelazne lane na 5 razy większą wytrzymałość od téj, pod jaką zwykle pracować mają; cylindry maszyn próbują się również na potrójną wytrzymałość.
Grubość blachy żelaznéj użytéj do budowy kotłów nie powinna nigdy 15 millimetrów przekraczać. Płaskie części kotła mogą być z grubszéj blachy robione. Kotły po uskutecznionéj próbie opatrują się właściwym stęplem.
Kotły z płaskiemi ścianami nie ulegają próbie, jeżeli ciśnienie pary mającéj w nich działać, półtory atmosfery nie przekracza.
Na każdym końcu kotła parowego, daje się wentyl bezpieczeństwa. Drążki i ciężary również opatrują się cechami.
Paromierz czyli manometr, umieszcza się na kotle naprzeciwko stanowiska maszynisty, a nigdy na rurach komunikacyjnych. Kotłom przy maszynach stałych, działającym pod ciśnieniem niższém od 4-ch atmosfer, daje się manometry merkuryalne.
Linia wodna w kotle, oznacza się wyraźną kréską na kotlinie, która przynajmniéj jeden decimetr nad kanałem ogniowym, leżeć powinna. Pływak z świstawką parową, natychmiast powinien znak dawać jak tylko woda opadnie na 5 centymetrów pod wyżéj rzeczoną kréską.
Każdy kocioł powinien posiadać: pływak, wodoskaz szklanny i kurki probiercze.
Właściciele kotłów i maszyn powinni posiadać przyrządy bezpieczeństwa zapasowe, oraz odpowiednią ilość merkuryuszu do napełniania manometrów.
Średnica
kotła parowego |
Liczby oznaczające ciśnienie pary w kotłach, wyrażone w atmosferach | ||||||
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | |
| Metrów | millim. | millim. | millim. | millim. | millim. | millim. | millim. |
| 0,50 | 3,90 | 4,80 | 5,70 | 6,60 | 7,50 | 8,40 | 9,30 |
| 0,55 | 3,99 | 4,89 | 5,97 | 6,96 | 7,95 | 8,94 | 9,93 |
| 0,60 | 4,08 | 5,16 | 6,24 | 7,32 | 8,40 | 9,48 | 10,56 |
| 0,65 | 4,17 | 5,34 | 6,51 | 7,68 | 8,85 | 10,02 | 11,19 |
| 0,70 | 4,20 | 5,52 | 6,78 | 8,04 | 9,30 | 10,56 | 11,82 |
| 0,75 | 4,35 | 5,70 | 7,05 | 8,40 | 9,75 | 11,10 | 12,45 |
| 0,80 | 4,44 | 5,88 | 7,32 | 8,76 | 10,20 | 11,64 | 13,08 |
| 0,85 | 4,53 | 6,06 | 7,59 | 9,12 | 10,65 | 12,18 | 13,71 |
| 0,90 | 4,62 | 6,24 | 7,16 | 9,48 | 11,10 | 12,72 | 14,34 |
| 0,95 | 4,71 | 6,42 | 8,86 | 9,84 | 11,55 | 13,26 | 14,97 |
| 1,00 | 4,80 | 6,60 | 9,13 | 10,20 | 12,00 | 13,80 | 15,60 |
Dla znalezienia potrzebnéj grubości blachy, należy średnicę kotła pomnożyć przez liczbę atmosfer względnege ciśnienia pary, a następnie przez liczbę stałą 18; bierze się potém lOtą część tego iloczynu, do którego dodaje się liczbę stałą 3, a wypadek będzie grubością szukaną wyrażoną w millimetrach.
gdzie e oznacza grubość blachy, d średnicę kotła, n liczbę atmosfer pary.
Przy budowie kotłów lokomotywowych, można wziąść ⅔ z powyższej wartości.
Wyciąg z rozporządzenia z dnia 31 sierpnia 1861 r. dotyczącego zakładania kotłów parowych.
Potrzebne rysunki i opisy:
I. Kotłów parowych stałych.
1) Plan sytuacyjny miejscowości, dotykającéj kotła parowego ze skalą wyraźną.
2) Plan budowli, na którymby wszystkie miejsca dla kotła, komina i maszyny pokazane były.
3) Rysunek kotła w konturze, z któregoby wielkość powierzchni ogrzewalnéj obliczyć i wysokość stanu wody nad kanałami ogniowymi, widzieć było można.
4) Opis, który obejmować winien: rozmiary kotła, grubość i rodzaj materyału, wymiary wentyli bezpieczeństwa i ich obciążenie, urządzenie ogniska i przyrządu zasilającego kocioł.
Należy daléj w opisie podać dokładnie siłę maszyny parowéj, czy ona jest wysokiego ciśnienia, czy téż maszyną kondensacyjną, jaką ma wykonywać pracę, nie wchodząc w dalszą jéj konstrukcyę.
Plany niwelacyjne potrzebne są tylko w niektórych wypadkach, np. dla pokazania odprowadzenia skondensowanéj wody, wodozbiorów etc.
II. Dla kotłów statkowych i lokomotywowych, potrzebne są tylko ustępy 3 i 4 z pozycyi I.
Rysunek i opisy sporządzić należy w dwóch egzemplarzach, jeden z nich oddaje się właścicielowi do jego legitymacyi, a drugi zachowuje się w aktach policyi.
Na dole takich budynków, w których się ludzie znajdują, nie można ustawiać kotłów parowych, których powierzchnia ogrzewalna więcéj nad 50 stóp wynosi. W budynkach, w których się ludzie znajdują, mogą być ustawione kotły parowe większe nad 50 stóp powierzchni ogrzewalnéj, jeśli te budynki np. warsztaty, są oddzielnie budowane, posiadają znaczną wysokość i zajmują wielką przestrzeń.
Kotły parowe znajdujące się w. budynkach, których odległość od sąsiednich budowli, za jakie i mieszkanie właściciela kotła uchodzi, 10-ciu stóp nie przenosi, muszą być oddzielone murem od rzeczonych zabudowań, grubym na 2 stopy, a wyższym przynajmniéj 3 stopy nad najwyższy punkt przestrzeni parowéj kotła.
Pomiędzy obmurowaniem kotła, czyli kotliną a ścianami budynku, należy przynajmniéj 3 cale światła zostawić, na rozszerzanie się téjże kotliny.
Kanały ogniowe powinny leżeć przynajmniéj 4 cale niżéj od zwierciadła wody w kotle.
W kotłach parostatkowych od 4 do 6 stóp szerokich, wysokość zwierciadła wody, powinna się znajdować przynajmniéj 6 cali nad powierzchnią kanałów ciągowych; w kotłach szerokich od 6 do 8 stóp, 8 cali; a w kotłach szerszych nad 8 stóp najmniéj 10 cali.
Wszelkie przedmioty drzewne i łatwo zapalne winny się znajdować od kominów murowanych i żelaznych, przynajmniéj w odległości 6 cali.
Średnica komina może być dowolną; wysokość jednak musi być tak umiarkowaną, aby dym i iskry nie niepokoiły sąsiadów.
Każdy kocioł parowy powinien być opatrzony przynajmniéj dwoma wodoskazami.
Na każdym kotle powinien się znajdować wentyl zasilający, czyli alimentacyjny.
Każdy kocioł parowy powinien być opatrzony przynajmniéj dwoma przyrządami zasilającymi, niezależnie względem siebie działającymi. Gdy się kilka kotłów obok siebie znajduje, należy je uważać jako jeden kocioł.
Ten nieco uciążliwy przepis, na dniu 10 lipca 1862 r. w ten sposób został objaśniony, iż przez dwa przyrządy do alimentowania kotłów: należy uważać pompkę parową i smoczek Giffarda.
Na każdym kotle parowym powinny się znajdować dwa wentyle bezpieczeństwa, z których jeden nie może być przystępnym dla maszynisty.
Kotły parostatkowe, parowozowe i lokomobilowe, powinny posiadać również po dwa wentyle bezpieczeństwa.
Wybór manometru pozostawia się właścicielowi kotła.
Kotły nizkiego ciśnienia powinny być opatrzone manometrem merkuryalnym, kotły zaś wysokiego ciśnienia manometrem sprężynowym.
Używanie żelaza lanego na ściany kotła, na rury ogniowe i buliery zakazuje się. Z żelaza lanego można jednak robić: zbiorniki pary, wentyle, pokrywy do manlochów i szlamlochów.
Zakazane jest również używanie blachy mosiężnéj na kotły parowe; można jednak z niéj robić rury płomienne aż do 4 cali średnicy.
Aby kotły parowe zabezpieczyć od rozerwania, należy wybierać na nie jak najlepszą blachę żelazną. Oznaczenie grubości materyału, pozostawia się fabrykantowi kotła.
Każdy kocioł parowy, nim zamurowany zostanie, powinien być wypróbowany za pomocą pompki hydraulicznéj, na podwójne ciśnienie, pod jakiém pracować będzie.
Ściany kotła i kanałów ciągowych, powinny w czasie próby dostateczną wytrzymałość przedstawiać, nie zmieniając swojéj formy, ani nie przepuszczając wody. Próba ta winna być powtórzona:
a) po każdéj większéj reparacyi kotła,
b) kiedy się kocioł parowy na inne miejsce przenosi, lub do poruszenia innego zakładu użyje.
W wypadkach a i b kotły próbują się tylko na 1½ razy większe ciśnienie od tego, na jakie otrzymały koncessyę.
Dozwolonem jest próbować kocioł zimną lub gorącą wodą. Kocioł jest nie szczelny, kiedy w czasie próby wydobywa się z niego woda na zewnątrz spojeniami i nitami w kształcie kropli, mgły lub kurzu.
Wyjątek z rozporządzenia z dnia 6 stycznia 1859 r. dotyczącego siły koni i ciśnienia atmosferycznego, odnośnie do nowéj wagi krajowéj.
Siła konia mierzy się 480 stopofuntami na jedną sekundę, a ciśnienie jednéj atmosfery 14 funtami (celnemi) na jeden cal kwadratowy powierzchni kotła.
techniczno-policyjnéj próby kotła parowego dostarczonego, przez
Parowóz, którego kocioł parowy przedstawia załączony rysunek, opatrzony jest dwoma cylindrami parowymi 17 cali ang. średnicy, z krokiem tłoka 22 cale, w których para działa z ekspansyą zmienną od ¼ do ¾ długości cylindrów.
Maszyna leży na 3-ch osiach. Oś średnia jest osią pociągową (Treibachse), opatrzona kołami 6 stóp ang. średnicy. Koła tylnéj osi złączone są (skuplowane) z kołami pociągowemi.
Wymiary i waga, gdzie niepowiedziano wyraźnie, rozumieją się pruskie.
Kocioł zbudowany jest na ciśnienie 120 funtów na cal □, czyli 84⁄7 atmosfer (licząc po 14 funtów celnych na 1 atmosferę) ciśnienia względnego. Do oznaczenia ciśnienia pary w kotle, dodaje się. manometr sprężynowy, na którym stosownie do § 11 regulaminu, najwyższe dozwolone ciśnienie pary, oznaczone jest wyraźną cechą.
Ognisko, ozyli palenisko wykonane jest z blachy miedzianéj i posiada następujące wymiary:
Długość paleniska w świetle od góry: ............ 4′ 6¾″ „ „ “ na dole: .......... 4′ 9″ Szerokość paleniska od góry: .............. 3′ 3½″ „ „ u dołu: .............. 3′ 2″ Odległość rusztu od podniebienia z przodu: .......... 4′ „ „ „ z tyłu: ........... 2′ 4″ Grubość blachy wynosi: W ścianach bocznych
W podniebieniu
W ścianie tylnéj............... 11⁄16″ W ścianie przedniéj, o ile ta służy do umocowania w niéj rur płomiennych 1′ W ścianie przedniéj pod rurami płomiennemi ......... 11⁄16″
Płaszcz, czyli pokrywa ogniska zrobioną jest z blachy żelaznéj na ⅝″ grubéj.
Kocioł cylindrowy związany z płaszczem ogniskowém, zbudowany jest z blachy żelaznéj i z przodu zamknięty jest ścianą szczytową, również z blachy żelaznéj zrobioną, w któréj osadzone są rury płomienne.
Wymiary kotła cylindrowego są następujące:
Rury płomienne przechodzące przez kocioł cylindrowy zrobione są z blachy żelaznéj.Największa wewnętrzna średnica: ........... 3′ 10″ 11″ Długość od płaszcza ogniska do przedniéj ściany szczytowéj .. 11′ 6¼″ Grubość blachy ................. 6½″ Grubość ściany szczytowéj ............. ⅞″
Liczba rur 182
Odległość między ścianami rurowemi . 11′ 10″ Średnica zewnętrzna ....... 1⅞″ Średnica wewnętrzna ....... 1″ 8½‴ Grubość ścian ......... 1‴
Wzmocnienie czyli ankrowanie ścian prostych okrycia ogniskowego, oraz ścian szczytowych cylindrowego kotła, widzieć można na rysunku. Ściany boczne paleniska złączone są z odpowiedniemi ścianami płaszcza za pomocą rozporników miedzianych, w obu końcach nagwintowanych i zanitowanych. Mają one 1″ grubości, i oddalone są od siebie na 3⅞″ do 4″.
Podniebienie ogniska wzmocnione jest 9-ma sztukami żelaznych belek.
Powierzchnia ogrzewalna oblicza się w sposób następujący:
1) W oynisku.
2) W rurach:Ściana przednia i tylna: (28 + 48) 38¾″ = 2945″ □ Reszta powierzchni nad prostym rusztem i nad pochyłym rusztem wynosi: 132¾″, × 14⅝″. + 112¾″, × 41¼″ = 6592,5″ □ razem 9537,5″ □ z tego odchodzi: na otwór prostokątny czeluści 12″ wysoki, a 15″ szeroki 180″ □ 182 otworów rurowych 1⅞″ średnicy 502,5" □ razem 682,5″ □ 682,5″ zostanie się 8855,0″ □
182 л 41,14224 = 138702 ″□ a zatem razem 147557,0 ″□
czyli blizko 1025 stóp □ całkowitéj powierzchni ogrzewalnéj.
Podług § 10 regulaminu, na każdą stopę kwadratową powierzchni ogrzewalnéj przy ciśnieniu 84⁄7 atmosfer ciśnienia względnego daje się 1,7 □ linij wolnego otworu, a zatém tutaj:
Kocioł posiada dwie klapy po 3½ cala średnicy, które razem obejmują:
Obciążenie wentyli uskutecznia się tu za pomocą sprężyn działających na drążki; stosunek drążków jest następujący:
Klapa nad ogniskiem . . . 3911⁄16 : 4⅛.
Klapa nad zbiornikiem pary (tumem) . 22⅞ : 2⅜ tak, że ciśnienie pary 120 funtów na cal □ bez względu na własny ciężar sprężyn drążka i wentyla wymaga naprężenia resorów na 120 funtów. Aby resorów czyli sprężyn nie naciągnąć więcéj jak należy, śruby opatrzone są rurkami.
Wysokość najniższego zwierciadła wody w kotle, stosownie do § 6 regulaminu, wynosi 4 cale nad podniebieniem ogniska, którego dolna powierzchnia jest najwyższym punktem ognia do jakiego się wznosi.
Ażeby w każdéj chwili podług § 8 regulaminu, można było widzieć dozwolony stan wody w kotle, takowy opatrzony jest szkłem wodoskazowém, w sposób zwyczajny urządzoném, którego dolny koniec skomunikowany jest w taki sposób z kotłem, iż przypada równo z podniebieniem ogniska. Następnie opatrzony jest kocioł trzema probierczymi kurkami, z których najniższy znajduje się 4 cale nad podniebiem ogniska, następny 3 cale wyżéj od piérwszego, a trzeci o 3 cale wyżéj od drugiego.
Te trzy wodostany oznaczone są także zewnątrz kotła na wodoskazie szklannym. Środkowy wodostan należy za normalny uważać.
Do zasilania kotła używa się dwóch inżektorów Giffarda, które stósownie do § 9 regulaminu, dostarczają wody do kotła za pomocą wentyla zasilającego, znajdującego się na tymże kotle.
Odnośnie do § 15 regulaminu, dopuszczalne ciśnienie względne pary w kotle wynosi 120 funtów na cal □.
Rok zbudowania kotła N.
Numer bieżący fabryczny N.
Berlin, 15 listopada 1870 r.
Podpis. A. Borsig.
Kocioł powyżéj opisanego parowozu Nro 2630, wypróbowany został pod względem policyjno technicznym na dniu 15 listopada 1870 r. w fabryce machin A. Borsig, na zasadzie regulaminu z dnia 31 sierpnia 1861 r. i takowy znaleziono w zupełności zgodnym z dołączonym tutaj opisem i regulaminem.
Kocioł poddany został ciśnieniu 240 funtów na cal □ przy obciążeniu klap bezpieczeństwa, przyczem forma kotła, ani téż ogniska, żadnéj nie uległa zmianie. Próbowano również natężenie sprężyn, które znaleziono właściwém.
Przeciwko zatem zastósowaniu do użytku na drogach żelaznych, wzmiankowanego parowozu, mającego pracować pod ciśnieniem pary 120 funtów na cal □, pod względem policyjno-technicznym, nie zachodzi przeszkoda; jeżeli kocioł ten opatrzony będzie manometrem, wodoskazem i przyrządami sprężynowymi, przy klapach bezpieczeństwa, któreby odpowiednio do przepisów po za maximum naznaczonego prężenia pary t. j. 120 funtów na 1 cal □ nie dozwalały przekraczać.
| Berlin, dnia 17 listopada 1870 r. | ||
| (podpis) E. Vogel. | ||
| (M.P.) | Radca budowniczy. |
Między pp. N.N. przedsiębiorcami, zamieszkałymi w O ... a p. p. P.P. właścicielami fabryki machin (inżynierem) w M ... z drugiéj strony stanęła następująca dobrowolna umowa.
Pan P. P. fabrykant maszyn, obowiązuje się panu N. N. dostar czyć maszynę parową o sile dwudziestu koni parowych do poruszania zakładu w I ... położonego. Maszyna ta obok mocy, powinna także pewien rodzaj elegancyi posiadać, a konstrukcya jéj winna być następująca:
Kocioł parowy powinien posiadać dwa buliery (Siederöhren) i pracować pod ciśnieniem 3½ atmosfer ciśnienia względnego, wypróbowany więc będzie za pomocą pompki hydraulicznéj pod ciśnieniem 7 atmosfer.
Maszyna parowa ma być wysokiego ciśnienia z balansierem na filarze i ustawiona na płycie fundamentowéj. Siła 20 koni parowych (75 killogrametrowych), rozumie się z ekspansyą na połowę skoku tłoka; p. P. P. jednakże zrobi takie urządzenie, aby parę można było przymknąć w ⅓ i w ⅔ skoku tłoka, w piérwszym razie dla zredukowania, a w drugim dla powiększenia siły maszyny parowéj i z tego powodu wymiary części maszyny, winny być zastosowane do tego drugiego wypadku.
Dostawa więc obejmować powinna: Maszynę wraz z kotłem; rusztami, kołem zamachowem, i do niego należącym wałem, śrubami fundamentowemi, rurami parowemi i wodnemi, pompką alimentacyjną etc. Oprócz tego dostawca obowiązuje się dodać 20 śrub zapasowych, klucze do wszystkich kalibrów muter i jeden klucz uniwersalny angielski albo francuzki.
Dostawa, ustawienie na miejscu i puszczenie w ruch powyższych maszyn, powinno nastąpić za trzy miesiące od daty dzisiejszéj, na koszt fabrykanta. Jednakże p. N. N. obowiązuje się swoim kosztem dodać fabrykantowi pomoc z ludzi do dźwigania wielkich ciężarów, oraz mularzy i cieśli wraz z materyałem.
Oprócz tego p. P. P. obowiązuje się dostarczyć potrzebne rysunki w dwóch egzemplarzach, w przeciągu trzech tygodni od daty dzisiejszéj, dla wyjednania koncesyi i dla założenia fundamentu pod maszynę i pod kocioł.
Na przypadek, gdyby p. N. N. zażądał technika do prowadzenia budowy, to takowy najdaléj za pięć tygodni przybędzie do L, któremu p. N. N. zwróci koszta podróży tam i z powrotem i wypłacać będzie dyety dziennie po rs. 0 przez czas jego pobytu.
Na przypadek spóźnienia, gdyby to nie z powodu siły wyższéj, lecz z innéj jakiéj przyczyny nastąpiło, p. P. P. poddaje się karze konwencyjnéj po rs. 00 za każden tydzień opóźnienia w ustawieniu i puszczeniu w ruch maszyny parowéj.
Pan P. P. poręcza za dobroć materyałów i takąż robotę, oraz skutek pożyteczny przez siebie dostarczonéj maszyny przez miesięcy sześć od daty piérwszego puszczenia w ruch maszyny. Maszynista przez fabrykanta przysłany, będzie prowadził maszynę przez czas gwarancyi i nauczy miejscowych ludzi obchodzenia się z takową. Zapłata tygodniowa maszynisty wynosić będzie rs. 0. Fabrykant P. P. na przypadek zepsucia się jakiéj części, z winy złego materyału lub téż złéj roboty, w ciągu gwarancyi obowiązany będzie zepsute części nowemi zastąpić; ale w żadnym razie nie przyjmuje na siebie odpowiedzialności za stratę czasu przy fabrykacyi i za szkody zrządzone złą wolą lub nieudolnością ludzi p. N. N.
Za powyżéj wyszczególnione maszyny, za dostawę, ustawienie onych i gwarancyę otrzyma p. P. P. od p. N. N. summę rubli sr. 000 wyraźnie rubli srebrnych ..... monetą kurs w kraju mającą w następujących terminach:
Trzecią część gotówką obecnie, lub najpóźniéj w dni ośm, po zawarciu niniejszéj umowy ; trzecią część przy wysłaniu maszyny z fabryki a resztę w cztery miesiące od chwili wysłania maszyny.
Gdyby w skutek niniejszéj umowy nastąpiły jakieś między przedsiębiorcą i fabrykantem nieporozumienia, strony zrzekają się niniejszém wszelkich sądowych dochodzeń, wybiorą od siebie ekspertów, którzy spór załatwią, a gdyby i ci nie mogli się jeszcze zgodzić, wybiorą sobie superarbitra, który spór stanowczo osądzi. Koszta takiego processu poniesie strona przegrywająca.
Umowa niniejsza w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach spisana, przez obie strony przyjętą i podpisaną została.
| W Warszawie dnia .. Mca ...... .... roku. | ||
| (podpis) N. N. | (podpis) P. P. |
1) System maszyny powinien być wyraźnie podany i określony.
2) Komunikacya dla zimnéj wody, rury ssące, dla pompy wodnéj i rury dla zużytéj pary, pospolicie wyłączają się z kontraktu; fabrykant dostarcza za to 20 stóp rur parowych i wodnych, a mianowicie wtedy, gdy jeszcze miejsce na maszynę i kocioł przy spisywaniu kontraktu, oznaczonem nie zostało. Co do tego punktu należy się dobrze porozumieć.
3) Jeżeli miejscowość, w któréj ma być ustawiona maszyna nie została przez fabrykanta zbadaną, to przynajmniéj przedsiębiorca powinien udzielić fabrykantowi niektórych wiadomości dotyczących wody, a mianowicie poziomu studni, jéj głębokości i obfitości wody, aby się mógł do nich zastósować urządzając pompy. Co się dotyczy budowli, takowa o tyle winna być gotową, aby posiadała dach, drzwi, okna i podłogi przed przybyciem maszyn.
4) Co się tyczy specyalnéj gwarancyi ilości zużyć się mającego węgla przez maszynę, takową z powodu rozmaitych jego gatunków, może tylko w niektórych razach fabrykant przyjąć na siebie. Ale jego maszyna nie powinna więcéj zużywać węgla tego samego gatunku, jak zużywa go inna również dobra maszyna parowa.
5) Fabrykantowi należy się zapłata z góry, albowiem musi on nie tylko robić znakomite wykłady za roboty i materyały, ale również i dla tego, aby był pewnym, iż zrobiona maszyna, niezawodnie będzie z jego fabryki zabraną.
Do samodzielnego obsługiwania i prowadzenia lokomotywy (parowozu) nikt nie może być użytym, kto nie udowodnił poprzednio swoich do tego zdolności odbytym egzaminem w jednym z publicznych krajowych zakładów technicznych.
Przepisanemu egzaminowi podlegają nie tylko sami maszyniści kierujący parowozem, lecz także i ich pomocnicy, którzy w niektórych wypadkach, sami prowadzą maszynę.
Indywidua użyte przez maszynistę jako zwyczajni palacze, nie są obowiązane składać egzaminu dla pomocników przepisanego.
Kandydat starający się o przypuszczenie go do egzaminu na maszynistę, winien udowodnić przed komissyą egzaminacyjną, że posiada dostateczne usposobienie i kwalifikacyą do prowadzenia lokomotywy, iż takowe przymioty nabył przynajmniéj sześcio-miesięczną praktyką przy jakiéj lokomotywie. Oprócz tego powinien kandydat złożyć dowód, iż posiada skończonych lat 18, (Prawo z 1 września 1866 r.) i świadectwo konduity od miejscowego burmistrza.
Egzamin dzieli się na ustny przed komissyą egzaminacyjną oraz na praktyczny przez odbycie próbnéj jazdy.
Kandydaci powinni udowodnić zupełną znajomość konstrukcyi maszyny i kotła parowego, powinni oprócz tego być obeznanymi ze skutkami wypływającymi z zaniedbania swoich obowiązków, oraz ze środkami zapobiegającymi eksplozyi kotłów.
Przy egzaminowaniu pomocników, należy zwracać uwagę jedynie na mniejsze obowiązki służbowe. Wiadomości dotyczące specyalnéj służby, przepisów sygnałowych, instrukcyi służbowéj i t. d. nie należą do zakresu tego egzaminu.
Egzamin praktyczny odbywać się będzie przy zapalonéj maszynie, ze sposobu obchodzenia się z takową, obsługi i kierowania w czasie jazdy.
Kandydat otrzyma świadectwo po złożonym egzaminie.
Jeżeli egzamin nie wypadl pomyślnie, może takowy kandydat po upływie roku powtórzyć; jeżeli jednak wskutek powtórnego egzaminu, uznany został za niezdolnego, po raz trzeci nie może być przypuszczonym.